W odpowiedzi na interpelację nr 30781 Pana Krzysztofa Borkowskiego, Posła na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, z dnia 5 lutego 2015 r. w sprawie problemów producentów trzody chlewnej, uprzejmie informuję, co następuje.
W kwestii działań mających na celu przeciwdziałanie spadkowi pogłowia i cen żywca wieprzowego w Polsce, chciałbym zauważyć, że ceny skupu żywca wieprzowego w Polsce generalnie kształtują się na poziomie średniej ceny notowanej w Unii Europejskiej – w zależności od okresu są od niej nieco wyższe lub też kształtują się nieznacznie poniżej jej poziomu. Z uwagi na to, że od sierpnia 2014 r. spadek cen na rynku wieprzowiny występował w całej Unii, dotknął on również producentów krajowych.
Należy dodać, że po kilku latach postępującego spadku pogłowia świń, badanie stanu pogłowia w marcu 2014 r. po raz pierwszy od marca 2010 r. wykazało wzrost rok do roku. Wyniósł on 2,3%, a pogłowie osiągnęło poziom 11,2 mln sztuk. W czerwcu 2014 r. kontynuowana była wzrostowa tendencja jeśli chodzi o stan pogłowia. Pogłowie w czerwcu 2014 r. wyniosło 11,7 mln sztuk i było o 562 tys. sztuk (+5%) większe niż rok wcześniej, kiedy to pogłowie osiągnęło poziom 11,2 mln sztuk. Przełożyło się to również na wzrost ubojów - dane Głównego Urzędu Statystycznego wskazują, że w 2014 r. wzrost ten wyniósł ponad 9% w stosunku do 2013 r.
Również wyniki badania pogłowia trzody chlewnej w grudniu 2014 r. wykazały wzrost liczebności świń w relacji rok do roku. Pogłowie liczyło 11,2 mln sztuk i było o 245,8 tys. sztuk (+2,2%) większe niż rok wcześniej, kiedy wynosiło 10,9 mln sztuk.
Te czynniki, obok konsekwencji wystąpienia w Polsce afrykańskiego pomoru świń oraz wprowadzonego przez Federację Rosyjską embarga m.in. na eksport produktów z sektora wieprzowiny, wpłynęły na obniżenie cen rynkowych.
Od początku 2014 r. Polska wielokrotnie wnioskowała o uruchomienie instrumentów wsparcia rynku wieprzowiny (zwłaszcza dopłat do prywatnego przechowywania) dla producentów poza strefami objętymi ograniczeniami weterynaryjnymi, wprowadzonymi w związku z wystąpieniem afrykańskiego pomoru świń, tj. tych, których nie dotyczyły rekompensaty uruchomione przez KE rozporządzeniem wykonawczym Komisji (UE) nr 324/2014 z dnia 28 marca 2014 r. przyjmującym nadzwyczajne środki wspierania rynku wieprzowiny w Polsce. Ministerstwo zwracało uwagę na problemy z eksportem nie tylko do Federacji Rosyjskiej, ale także do innych krajów trzecich, będących podstawowymi partnerami w handlu wieprzowiną, takich jak Chiny czy Japonia. Wnioski te nie spotkały się jednak z szerokim poparciem państw członkowskich, a Komisja Europejska nie wprowadziła wsparcia rynku wieprzowiny w UE z uwagi na skutki embarga. Wsparcie dotyczyło tylko Polski i Litwy w związku z wprowadzonymi ograniczeniami weterynaryjnymi (nadzwyczajne środki wspierania rynku na podstawie art. 220 rozporządzenia nr 1308/2013).
Na posiedzeniach organizowanych obecnie przez Komisję Europejską, w związku z rozszerzeniem przez Federację Rosyjską embarga, Polska zwraca uwagę, że utrzymujący się zakaz eksportu wieprzowiny z Unii Europejskiej pogarsza sytuację producentów w Polsce, którzy zmagają się z konsekwencjami afrykańskiego pomoru świń oraz informuje KE o obserwowanym spadku cen na rynku wieprzowiny. W związku z powyższym, Polska popiera wprowadzenie działań stabilizujących rynek wieprzowiny, w tym dopłat do prywatnego przechowywania i refundacji wywozowych, a także działań długofalowych, skierowanych na poszukiwanie i zdobywanie nowych rynków zbytu. Podobne postulaty zgłaszają także niektóre inne państwa członkowskie. Komisja Europejska podkreśla, że ściśle monitoruje sytuację na rynku, ale dotychczas nie zaszły przesłanki, aby uruchomić środki zarządzania kryzysowego.
Polska była wśród sygnatariuszy wniosku w sprawie omówienia na posiedzeniu Rady w dniach 15-16 grudnia 2014 r. trudnej sytuacji na rynku wieprzowiny oraz uruchomienia dopłat do prywatnego przechowywania tego gatunku mięsa. W przedłożonym dokumencie dziewięć państw członkowskich wnioskowało do Komisji Europejskiej o prowadzenie ścisłego monitoringu rynku wieprzowiny i uruchomienie dopłat do prywatnego przechowywania. Powyższe wskazuje, że spadek cen trzody chlewnej występuje nie tylko w Polsce, ale także w innych krajach Unii Europejskiej.
Na ww. posiedzeniu Rady Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi poinformował o sytuacji na polskim rynku wieprzowiny. Wskazał, że embargo rosyjskie jest jednym z elementów negatywnie wpływających na rynek wieprzowiny, który dodatkowo zmaga się z konsekwencjami afrykańskiego pomoru świń. Polska poparła wprowadzenie działań stabilizujących rynek wieprzowiny, w tym dopłat do prywatnego przechowywania tego gatunku mięsa. Wskazała również na istotność podejmowania działań skierowanych na znoszenie barier weterynaryjnych oraz poszukiwanie i zdobywanie nowych rynków zbytu. W tym celu nie należy również wykluczać uruchomienia refundacji wywozowych.
Komisja Europejska stwierdziła, że pomimo spadku cen widocznego w niektórych państwach członkowskich, cena rynkowa nie jest jeszcze na kryzysowym poziomie. Jednocześnie KE zadeklarowała, że ponownie przeanalizuje wniosek w sprawie uruchomienia dopłat do prywatnego przechowywania w pierwszych tygodniach 2015 r., w świetle ewolucji sytuacji na tym rynku.
Na posiedzeniach instytucji unijnych, które odbywają się w bieżącym roku, Polska nieustannie zwraca uwagę na sytuację na rynku wieprzowiny i wnioskuje o uruchomienie wsparcia tego rynku. Trudna sytuacja producentów świń była prezentowana m.in. na posiedzeniu Rady ds. Rolnictwa i Rybołówstwa w dniu 26 stycznia 2015 r. Minister ponownie przedstawił postulaty dotyczące uruchomienia wsparcia tego rynku. Komisja Europejska podtrzymała jednak stanowisko, że nie ma uzasadnienia dla uruchomienia instrumentów zarządzania kryzysowego.
Podczas spotkania Komitetu ds. Wspólnej Organizacji Rynków Rolnych w dniu 19 lutego 2015 r. Polska po raz kolejny zaapelowała do Komisji Europejskiej o uruchomienie wsparcia rynku wieprzowiny, postulując wprowadzenie dopłat do prywatnego przechowywania, refundacji wywozowych oraz rekompensat dla producentów świń, którzy ponieśli straty w związku z zaistniałą sytuacją rynkową, embargiem rosyjskim oraz skutkami afrykańskiego pomoru świń. Komisja Europejska podtrzymała dotychczasową ocenę sytuacji rynkowej – jej zdaniem widać oznaki jej poprawy i nie ma uzasadnienia do podejmowania działań antykryzysowych. Komisja ponownie zapewniła także o bieżącym monitoringu rynku.
Ponadto, pismem z dnia 20 lutego 2015 r. Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi wystąpił do Komisarza ds. Rolnictwa i Rozwoju Wsi z wnioskiem o uruchomienie mechanizmów zarządzania kryzysowego na rynku wieprzowiny w formie dopłat do prywatnego przechowywania, refundacji wywozowych oraz rekompensat dla producentów świń.
W wyniku wielokrotnych wniosków Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi, w dniu 23 lutego 2015 r. Komisja Europejska przekazała państwom członkowskim projekt rozporządzenia w sprawie uruchomienia dopłat do prywatnego przechowywania wieprzowiny. Został on poddany pod głosowanie Komitetu ds. Wspólnej Organizacji Rynków Rolnych w dniu 24 lutego 2015 r. Obecnie projekt oczekuje na formalne przyjęcie przez Komisję Europejską i publikację, co jest przewidywane w pierwszym tygodniu marca 2015 r. Rozporządzenie wejdzie w życie trzy dni po jego publikacji. Mechanizm dopłat do prywatnego przechowywania wieprzowiny będzie realizowany przez Agencję Rynku Rolnego.
Należy dodać, że w ostatnich pięciu tygodniach notuje się tendencję wzrostową jeśli chodzi o poziom cen skupu żywca wieprzowego. W okresie 23-29.02.2015 r. cena skupu żywca wieprzowego notowana w ramach Zintegrowanego Systemu Rolniczej Informacji Rynkowej MRiRW wyniosła 4,62 zł/kg i w stosunku do poprzedniego tygodnia wzrosła o 12 groszy (+2,5%). W stosunku do analogicznego okresu roku ubiegłego (4,22 zł/kg) cena jest wyższa o 9,2%. Należy zauważyć, że dane dotyczące średnich cen w UE w połowie lutego 2015 r. wskazują, że notowana dla Polski średnia cena rynkowa tusz wieprzowych wyniosła 143,22 EUR/100 kg i była o 2,8% wyższa w porównaniu ze średnią ceną dla UE wynoszącą 139,31 EUR/100 kg. Mniej niż w Polsce płacono za wieprzowinę w 14 państwach członkowskich UE-28. Najniższe ceny odnotowano w Belgii – 121,40 EUR/100 kg, Holandii – 124,10 EUR/100 kg i w Danii – 124,45 EUR/ 100 kg.
Przedstawiając powyższe, pragnę podkreślić, że Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi wraz z podległymi służbami, na bieżąco monitoruje rynek wieprzowiny i będzie kontynuowało wysiłki oraz działania zmierzające do poprawy sytuacji producentów, w tym do uruchomienia szerszego instrumentarium wsparcia tego rynku.
Chciałbym również poinformować, że mając na uwadze zgłaszane postulaty środowisk rolniczych, Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi powołał zespoły eksperckie, których zadaniem będzie dyskusja i wypracowanie możliwych oraz zgodnych z prawem unijnym i krajowym rozwiązań dotyczących problemów na poszczególnych rynkach rolnych, w tym na rynku wieprzowiny. Wśród ww. zespołów eksperckich są m.in. Zespół Ekspercki ds. Rynku Trzody Chlewnej, Zespół Ekspercki ds. Bioasekuracji i Łowiectwa, Zespół Ekspercki ds. Nacisków na instytucje unijne w sprawie polityki wsparcia polskich rolników wobec sytuacji kryzysowej na rynku wieprzowiny i mleka oraz Zespół Ekspercki ds. Opłacalności Produkcji Rolniczej, Grup Producenckich, Dumpingu i Współpracy z Sieciami.
Jeśli chodzi o długofalowe wsparcie producentów świń, uprzejmie informuję, że w Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 (PROW 2014-2020) wsparcie dla producentów rolnych, w tym producentów trzody chlewnej zapewniono przede wszystkim w ramach poddziałania Pomoc na inwestycje w gospodarstwach rolnych „Modernizacja gospodarstw rolnych”. Celem tego instrumentu wsparcia jest zwiększenie rentowności i konkurencyjności gospodarstw w obszarze m.in. rozwoju produkcji prosiąt.
Wspierane będą również operacje związane z racjonalizacją technologii produkcji, wprowadzeniem innowacji, zmianą profilu produkcji, zwiększeniem skali produkcji, poprawą jakości produkcji lub zwiększeniem wartości dodanej produktu.
Wsparcie skierowane będzie do właścicieli gospodarstw o określonej wielkości ekonomicznej, których powierzchnia użytków rolnych nie przekracza 300 ha.
W ramach działania „Inwestycje w środki trwałe” - poddziałanie „Przetwórstwo i marketing produktów rolnych” została przewidziana pomoc w zakresie przetwarzania i wprowadzania do obrotu produktów rolnych. Beneficjentem działania będą przedsiębiorcy działający jako mikro, małe lub średnie przedsiębiorstwa, ale również rolnicy (podlegający ubezpieczeniu społecznemu rolników z mocy ustawy w pełnym zakresie), którzy realizować będą inwestycje związane z rozpoczęciem działalności przetwórczej.
W ramach tego poddziałania będzie możliwe ubieganie się o wsparcie działalności związanej z ubojem zwierząt (z wyjątkiem uboju wielkoprzemysłowego). Beneficjentami działania będą mogły być przedsiębiorstwa już istniejące i prowadzące zarejestrowaną działalność w sektorze przetwórstwa oraz rolnicy, małżonkowie rolników lub domownicy, rozpoczynający prowadzenie działalności w zakresie przetwarzania produktów rolnych.
Zgodnie z treścią PROW na lata 2014-2020, w sektorach przetwórstwa i wprowadzania do obrotu: mleka i wyrobów mleczarskich, mięsa, owoców i warzyw oraz zbóż, wsparcie nie może dotyczyć budowy nowych zakładów, jednakże warunek ten nie dotyczy rolników składających wnioski w naborze tematycznym, dotyczącym wsparcia rozpoczynania działalności gospodarczej w zakresie przetwórstwa produktów rolnych.
Wsparcie może być udzielone na realizację operacji w zakładach spełniających obowiązujące standardy higieniczno–sanitarne, ochrony środowiska i dobrostanu zwierząt.
Mniejsze gospodarstwa rolne będą mogły ubiegać się o pomoc w ramach instrumentu „Restrukturyzacja małych gospodarstw”, w celu realizacji określonego projektu przedstawionego w biznesplanie. Pomoc będzie przyznawana w postaci premii w wysokości do 60 tys. zł. W okresie realizacji biznesplanu będzie musiał nastąpić wzrost wielkości ekonomicznej gospodarstwa.
Jednocześnie uprzejmie informuję, że w dniu 7 stycznia 2015 r. Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy o Funduszu Wzajemnej Pomocy w Stabilizacji Dochodów Rolniczych, ze środków którego będą wypłacane rekompensaty producentom rolnym, zbywającym swoje produkty rolne, w przypadku m.in. obniżenia dochodów w gospodarstwie rolnym, rybackim lub dziale specjalnym produkcji rolnej powyżej 30% w stosunku do średniego rocznego dochodu z ostatnich trzech lat lub trzech lat w ramach ostatnich pięciu lat, z wyłączeniem wartości najwyższej i najniższej; z uwzględnieniem otrzymanych odszkodowań i rekompensat. Wypłata rekompensat z Funduszu będzie następowała na skutek spadku dochodu producenta rolnego spowodowanego:
Powyższy projekt jest obecnie przedmiotem prac parlamentarnych.
Ponadto, w związku z ograniczeniami handlowymi, zgodnie z przepisami rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 27 stycznia 2015 r. w sprawie realizacji niektórych zadań Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (Dz.U. poz 187), producenci rolni mogą ubiegać się o pomoc w spłacie kredytów z dopłatami ARiMR do oprocentowania, w formie zawieszenia ich spłaty na okres 2 lat oraz przejściowe sfinansowanie przez ARiMR w tym okresie odsetek za kredytobiorcę. Zawieszenie w spłatach rat kapitału kredytów bankowych nie może być dłuższe niż dwa lata. Zapłacone w tym okresie przez ARiMR oprocentowanie będzie w przypadku:
Producenci rolni mogą również ubiegać się w bankach o zmianę warunków spłaty preferencyjnych kredytów udzielanych zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 22 stycznia 2009 r. w sprawie realizacji niektórych zadań Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w przypadku zaistnienia trudności w spłacie kredytów z przyczyn od nich niezależnych. Zgodnie z obowiązującymi zasadami udzielania kredytów inwestycyjnych w okresie objętym umową kredytu bank może:
1) stosować prolongatę spłaty rat kapitału i odsetek, o ile określony w umowie kredytu termin ich spłaty jeszcze nie minął,
2) wydłużyć okres kredytowania poza przewidziany w umowie kredytu, w ramach maksymalnego okresu ustalonego dla danej linii kredytowej, o ile określony w umowie kredytu okres kredytowania jeszcze nie minął i pod warunkiem poinformowania o tym ARIMR.
W przypadku wystąpienia nieprzewidzianych, losowych i niezawinionych przez kredytobiorcę okoliczności uniemożliwiających terminową spłatę kredytów okres stosowania dopłat do oprocentowania kredytu preferencyjnego może zostać wydłużony do trzech lat, na wniosek kredytobiorcy złożony w banku.
Natomiast w przypadku kredytów na wznowienie produkcji, w okresie objętym umową kredytu bank może:
1) w przypadku kredytów inwestycyjnych (linia KL01):
a) stosować prolongatę spłaty rat kapitału i odsetek,
b) wydłużyć okres kredytowania poza przewidziany w umowie kredytu, pod warunkiem poinformowania o tym ARiMR i nieprzekroczenia kwoty pomocy, wyliczonej w umowie kredytu,
2) kredytów obrotowych (linia KL02) - stosować karencję lub prolongatę spłaty rat kapitału i odsetek, przy czym okres stosowania przez ARIMR dopłat nie może przekroczyć 4 lat.
Maksymalna kwota dopłat do oprocentowania kredytu na wznowienie produkcji, która może zostać wykorzystana w okresie kredytowania, ustalana jest na dzień zawarcia umowy kredytu i wskazana w tej umowie.
Ponadto, na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 27 stycznia 2015 r. w sprawie szczegółowego zakresu i sposobów realizacji niektórych zadań Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa producenci rolni będą mogli ubiegać się o preferencyjne kredyty na inwestycje w gospodarstwach rolnych, w tym zajmujących się chowem i hodowlą trzody chlewnej, a także o poręczenia i gwarancje spłaty tych kredytów ze środków tej Agencji.
Odnosząc się do pytania dotyczącego zmiany systemowej w zastosowaniu funduszu promocji mięsa i jego przetworów, uprzejmie informuję, że Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi nie prowadzi obecnie prac legislacyjnych mających na celu zmianę zastosowania funduszy promocji, w tym Funduszu Promocji Mięsa Wieprzowego.
Obecne rozwiązanie systemowe (ustawa z dnia 22 maja 2009 r. o funduszach promocji produktów rolno-spożywczych, zwanej dalej „ustawą o funduszach promocji”) zapewnia nie tylko skuteczną promocję branżową na rynku krajowym i rynkach zagranicznych, a także poprawę jakości produkowanych wyrobów oraz integrację branżową.
Zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy o funduszach promocji celem funduszy promocji (w tym Funduszu Promocji Mięsa Wieprzowego) jest wspieranie marketingu rolnego, wzrostu spożycia i promocji produktów danej branży.
Zgodnie z art. 2 ust. 2 pkt 2 ustawy o funduszach promocji, Fundusz Promocji Mięsa Wieprzowego wspiera:
a) działania mające na celu informowanie o jakości i cechach, w tym zaletach, mięsa wieprzowego,
b) działania mające na celu promocję spożycia mięsa wieprzowego i jego przetworów,
c) udział w wystawach i targach związanych z chowem lub hodowlą świń oraz produkcją lub przetwórstwem mięsa wieprzowego,
d) badania rynkowe dotyczące spożycia mięsa wieprzowego oraz jego przetworów,
e) badania naukowe i prace rozwojowe mające na celu poprawę jakości mięsa wieprzowego oraz jego przetworów, a także prowadzące do wzrostu ich spożycia,
f) szkolenia producentów i przetwórców mięsa wieprzowego,
g) działalność krajowych organizacji branżowych, w tym ich przedstawicieli, biorących udział w pracach specjalistycznych stałych i roboczych komitetów organizacji międzynarodowych lub będących członkami statutowych organów tych organizacji, zajmujących się problemami rynku mięsa wieprzowego.
Stosownie do art. 9 ust. 1 ustawy o funduszach promocji, środki finansowe funduszy promocji służące realizacji celów, o których mowa w art. 2 ust. 1 ustawy o funduszach promocji, mogą zostać przeznaczone na:
Ponadto, stosownie do art. 9 ust. 2 ww. ustawy o funduszach promocji produktów rolno-spożywczych, o środki z Funduszu Promocji Mięsa Wieprzowego mogą się ubiegać ogólnokrajowe organizacje zrzeszające producentów rolnych lub przetwórców produktów rolno-spożywczych mających miejsce zamieszkania albo siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, którzy produkują lub dokonują obrotu świniami, mięsem wieprzowym lub jego przetworami, a także ogólnokrajowe organizacje branżowe lub międzybranżowe zrzeszające producentów lub przetwórców produktów rolno-spożywczych, jeżeli ich cele statutowe są zgodne z celami Funduszu.
Dotychczas, ze środków Funduszu Mięsa Wieprzowego zrealizowano szereg działań nie tylko w Polsce, ale również na rynkach zagranicznych, które służyły osiąganiu celów, mających za sobą realne racje społeczne i ekonomiczne, tak po stronie konsumentów, jak i podmiotów zaangażowanych w procesy hodowli świń i przetwórstwa mięsa wieprzowego. Z jednej strony, działania promocyjne finansowane ze środków Funduszu Promocji Mięsa Wieprzowego wpływają na zwiększenie świadomości konsumentów na temat jakości i cech mięsa wieprzowego oraz jego przetworów, a co się z tym wiąże powodują działają na rzecz wzrostu spożycia tych produktów. Z drugiej strony, działania te mają na celu poprawę jakości produkowanych wyrobów, zapewniają konkurencyjność krajowej branży mięsa wieprzowego w warunkach globalnego rynku, a w konsekwencji ułatwiają zdobycie nowych rynków zbytu. Przedsięwzięcia, o których mowa wyżej, wspierają hodowców i przetwórców sektora mięsa wieprzowego, służą ich integracji, a także ugruntowują pozycję polskich produktów rolnych na rynku unijnym i wybranych strategicznych rynkach światowych.
Ponadto, środki funduszy promocji służą sfinansowaniu kosztów ponoszonych na kampanie promocyjne i informacyjne, prowadzone w ramach mechanizmu Wspólnej Polityki Rolnej „Wsparcie działań promocyjnych i informacyjnych na rynkach wybranych produktów rolnych”, zwanego dalej „mechanizmem WPR”, które to koszty nie są pokrywane ze środków unijnych.
Podstawą funkcjonowania tego mechanizmu WPR jest rozporządzenie Rady (WE) nr 3/2008 z dnia 17 grudnia 2007 r. w sprawie działań informacyjnych i promocyjnych dotyczących produktów rolnych na rynku wewnętrznym i w krajach trzecich (Dz. Urz. UE L 3 z 5.01.2008 r., str. 1, z późn. zm.).
Zaangażowanie środków Funduszu Promocji Mięsa Wieprzowego w kampanie promocyjne i informacyjne, prowadzone w ramach mechanizmu WPR, pozwala na zwielokrotnienie środków przeznaczanych na działania promocyjne względem środków, które branża potrafiłaby zgromadzić na rachunku funduszu promocyjnego. Przykładem takich zadań są kampanie pt. „Tradycja i jakość Europejskiego Mięsa”, realizowana na rynku Korei Płd., Stanów Zjednoczonych i Wietnamu, czy kampania pt. „Europejskie mięso – tradycja, jakość i smak”, realizowana m.in. na rynku chińskim. Realizacja powyższych programów służy przede wszystkim zwiększeniu konkurencyjności mięsa wieprzowego i przetworów mięsnych, a co się z tym wiąże wzrostowi eksportu tych produktów na rynki docelowe.
Mając na względzie powyższe, zadania wspierane ze środków Funduszu Promocji Mięsa Wieprzowego służą ogólnej poprawie sytuacji polskiej branży, poprzez realizację ustawowych celów funduszy promocji, jakimi są wsparcie marketingu rolnego, wzrost spożycia i promocji produktów rolno-spożywczych.
Jednocześnie zauważyć należy, że Fundusz Promocji Mięsa Wieprzowego jest odpowiedzią na potrzeby branży, która po wejściu Rzeczypospolitej Polskiej do Unii Europejskiej, jako jedna z wielu branż rolno-spożywczych stanęła przed wyzwaniem, jakim jest zapewnienie konkurencyjności krajowej gospodarki w warunkach globalnego rynku.
Biorąc pod uwagę powyższą sytuację społeczno-gospodarczą, reprezentanci branż postulowali o podjęcie działań mających na celu stworzenie mechanizmu zapewniającego skuteczną promocję branżową, poprawę jakości produkowanych wyrobów oraz integrację branżową. W trakcie prac nad projektem ustawy o funduszach promocji produktów rolno-spożywczych prowadzone były konsultacje społeczne z ponad 40 związkami i organizacjami społecznymi.
W odpowiedzi na powyższe postulaty, ustawą z dnia 22 maja 2009 r. o funduszach promocji produktów rolno-spożywczych, utworzono 9 funduszy, w tym Fundusz Promocji Mięsa Wieprzowego. Należy podkreślić, że fundusze promocji zostały utworzone dla tych sektorów, o które wnioskowały organizacje branżowe.
Dodatkowo, należy wskazać, że zgodnie z art. 10 pkt 8 ww. ustawy o funduszach promocji, dla każdego z funduszy promocji tworzy się komisję zarządzającą, w skład której wchodzi 9 członków, przy czym komisja zarządzająca Funduszu Promocji Mięsa Wieprzowego składa się z:
Zgodnie z art. 12 ust. 1 ww. ustawy o funduszach promocji produktów rolno-spożywczych, do zadań komisji zarządzających należy:
1) reprezentowanie interesów branż, których dotyczą fundusze promocji, wobec ministra właściwego do spraw rynków rolnych, innych organów administracji publicznej oraz Prezesa Agencji w zakresie zarządzania funduszem promocji właściwym dla danej branży;
2) ustalanie zasad gospodarowania środkami finansowymi danego funduszu promocji określających w szczególności szczegółowe warunki i tryb przedkładania propozycji programów promocyjnych i informacyjnych, o których mowa w art. 9 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy o funduszach promocji;
3) ustalenie planu finansowego danego funduszu promocji w zakresie realizacji celów, o których mowa w art. 2 ustawy o funduszach promocji;
4) sporządzenie sprawozdania rzeczowego danego funduszu promocji;
5) uchwalenie regulaminu danej komisji.
Ustalanie zasad gospodarowania środkami finansowymi danego funduszu oraz ustalanie planu finansowego funduszu oznacza, że to komisje zarządzające (a zatem przedstawiciele danej branży) decydują o przeznaczeniu tych środków finansowych na cele danej branży.
Ustosunkowując się do kwestii możliwości wsparcia do chowu i hodowli trzody chlewnej w ramach płatności bezpośrednich, uprzejmie informuję, że zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1307/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. ustanawiającym przepisy dotyczące płatności bezpośrednich dla rolników na podstawie systemów wsparcia w ramach wspólnej polityki rolnej oraz uchylającym rozporządzenie Rady (WE) nr 637/2008 i rozporządzenie Rady (WE) nr 73/2009, płatności bezpośrednie będą przyznawane w ramach określonych systemów wsparcia wymienionych w załączniku nr I tego rozporządzenia, do których należą m.in. jednolita płatność obszarowa, płatność z tytułu praktyk rolniczych korzystnych dla klimatu i środowiska, system dla małych gospodarstw, płatność dla młodych rolników oraz dobrowolne wsparcie związane z produkcją.
W ramach Wspólnej Polityki Rolnej Unii Europejskiej nigdy nie stosowano płatności bezpośrednich ukierunkowanych na wsparcie hodowli w sektorze trzody chlewnej i w związku z tym Polska również nie może wprowadzić tego typu wsparcia.
Niemniej jednak, zgodnie z rozporządzeniem 1307/2013, w ramach obowiązującego w latach 2015-2020 systemu płatności bezpośrednich, będzie udzielane wsparcie w postaci jednolitej płatności obszarowej do powierzchni kwalifikujących się użytków rolnych. Jednolita płatność obszarowa zostanie przyznana w ujęciu rocznym do każdego kwalifikującego się hektara zadeklarowanego przez rolnika. Będzie ona obliczana każdego roku poprzez podzielenie rocznej puli środków finansowych przez łączną liczbę kwalifikujących się hektarów zadeklarowanych w danym państwie członkowskim. W ten sposób system płatności bezpośrednich będzie wspierał rolników prowadzących hodowlę trzody chlewnej, w przypadku posiadania przez nich kwalifikujących się hektarów.
Rolnicy zajmujący się produkcją trzody chlewnej będą mogli korzystać na zasadach ogólnych z pozostałych instrumentów wsparcia dostępnych w Polsce w ramach systemu płatności bezpośrednich, które będą obowiązywały w latach 2015-2020, tj.: płatności za praktyki korzystne dla klimatu i środowiska, płatności dla młodych rolników, płatności dodatkowej, płatności związanej z produkcją, która będzie przysługiwała do krów, bydła, owiec, kóz, roślin wysokobiałkowych, chmielu, skrobi, buraków cukrowych, pomidorów, owoców miękkich, lnu oraz konopi oraz systemu dla małych gospodarstw rolnych, w którym rolnicy zostaną zwolnieni z kontroli norm i wymogów wzajemnej zgodności, a także praktyk z obowiązku stosowania praktyk w zakresie zazielenienia.
Ponadto, w Pakiecie 7. Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych zwierząt Działania rolno-środowiskowo-klimatycznego Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich 2014-2020, możliwe będzie uzyskanie wsparcia do samic określonych ras zwierząt (podobnie jak w PROW 2007-2013) objętych programem ochrony zasobów genetycznych prowadzonym przez Instytut Zootechniki – Państwowy Instytut Badawczy. Wsparcie w ramach tego pakietu wypłacane będzie corocznie w okresie 5-letniego zobowiązania.
Wsparcie dla świń dotyczy następujących ras: puławska, złotnicka biała i złotnicka pstra. Stawka płatności, w porównaniu do PROW 2007-2013, w którym wynosiła 570 zł/szt., wzrosła w PROW 2014-2020 i wynosi 1140 zł/szt.
W odniesieniu do pytania dotyczącego badań kontrolnych importowanego mięsa, w odniesieniu do jego jakości zdrowotnej, uprzejmie informuję, że kontrole takiego mięsa przywożonego z państw trzecich odbywają się zgodnie z przepisami ustawy z dnia 27 sierpnia 2003 r. o weterynaryjnej kontroli granicznej (Dz. U. z 2014 r. poz. 424, z późn. zm.).
Zgodnie z przepisami ww. ustawy każda przesyłka produktów pochodzenia zwierzęcego przywożona z państw trzecich na terytorium Unii Europejskiej, w tym mięsa zostaje poddana wymaganej weterynaryjnej kontroli granicznej - kontroli dokumentów, kontroli tożsamości i w przypadkach koniecznych - kontroli fizycznej, mającej potwierdzić lub wykluczyć zgodność towaru z wymaganiami przywozowymi. Kontrola ta polega na weryfikacji prawidłowości i autentyczności świadectwa zdrowia, w którym wskazuje się na pochodzenie i zdrowotność produktu, na kontroli oznakowań produktu oraz na sprawdzeniu jego właściwości organoleptycznych, a w szczególnych przypadkach, na przeprowadzeniu badań urzędowych w zatwierdzonym laboratorium.
Natomiast w przypadku wprowadzania na terytorium Polski przesyłek mięsa z państw Unii Europejskiej, ich handel na rynku wewnętrznym odbywa się zgodnie z obowiązującym w UE przepisami oraz zgodnie z przepisami ustawy z dnia 10 grudnia 2003 r. o kontroli weterynaryjnej w handlu (Dz. U. z 2004 r. Nr 16, poz. 145, z późn. zm.). Zgodnie z ww. przepisami powiatowy lekarz weterynarii może w miejscu przeznaczenia przesyłki produktów pochodzenia zwierzęcego dokonać niedyskryminujących, wyrywkowych kontroli weterynaryjnych w celu potwierdzenia, że produkty przywożone do Polski z innych państw członkowskich UE spełniają wymagania przepisów Unii Europejskiej. Ponadto powiatowy lekarz weterynarii może także przeprowadzać kontrole podczas transportu takich produktów, jeżeli posiada informacje lub uzyskał je od właściwej władzy państwa, przez terytorium którego produkty były transportowane, że zachodzi podejrzenie naruszenia przepisów Unii Europejskiej.
Jeśli chodzi o kontrolę jakości zdrowotnej importowanego mięsa w punktach sprzedaży detalicznej (dyskonty, markety, hipermarkety), należy zauważyć, że służby kontrolne Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi nie mają kompetencji w tym zakresie. Kompetencje takie posiada Państwowa Inspekcja Sanitarna podległa Ministrowi Zdrowia. Państwowa Inspekcja Sanitarna corocznie opracowuje jednolity ramowy „Plan pobierania próbek do badania żywności w ramach urzędowej kontroli i monitoring”, który obejmuje urzędową kontrolę i monitoring żywności pochodzenia zwierzęcego produkowanej i wprowadzanej do obrotu oraz produkty pochodzenia zwierzęcego znajdujące się w handlu detalicznym. Zgodnie z ww. Planem, organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej prowadzą badania mięsa, w tym wieprzowego, w następujących kierunkach: pozostałości pestycydów, mikrobiologia, metale szkodliwe dla zdrowia, substancje dodatkowe, GMO, napromieniowanie, znakowanie.
W 2013 r. zbadano ogółem 3261 próbek mięsa, podrobów i produktów mięsnych pochodzących z rynku krajowego (3183 próbki), z krajów Unii Europejskiej (67 próbek) oraz z importu (11 próbek). Decyzje odnośnie do liczby próbek pobieranych z produkcji krajowej, UE lub krajów trzecich podejmują Państwowi Wojewódzcy Inspektorzy Sanitarni na podstawie oceny dostępności na rynku lokalnym ww. produktów.
W przypadku urzędowej kontroli żywności, jak i monitoringu, w momencie stwierdzenia niezgodności i/lub przekroczeń najwyższych dopuszczalnych poziomów zanieczyszczeń w żywności określonych w aktach prawnych, organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej podejmują niezwłoczne działania w celu wyeliminowania zagrożenia poprzez zabezpieczenie kwestionowanego produktu i/lub wycofanie go z obrotu w drodze decyzji administracyjnych. W przypadku gdy kwestionowane środki spożywcze znajdują się na terenie rynku unijnego, informacje przekazywane są do systemu RASFF lub w ramach współpracy bilateralnej między krajami członkowskimi poza systemem RASFF.
Jeśli chodzi o podjęcie działań zmierzających do umieszczania informacji na produktach mięsnych w zakresie kraju pochodzenia, uprzejmie informuję, że z dniem 13 grudnia 2014 r. zaczęło obowiązywać rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1169/2011 z dnia 25 października 2011 r. w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności, zmiany rozporządzeń Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1924/2006 i (WE) nr 1925/2006 oraz uchylenia dyrektywy Komisji 87/250/EWG, dyrektywy Rady 90/496/EWG, dyrektywy Komisji 1999/10/WE, dyrektywy 2000/13/WE Parlamentu Europejskiego i Rady, dyrektyw Komisji 2002/67/WE i 2008/5/WE oraz rozporządzenia Komisji (WE) nr 608/2004 (Dz. Urz. UE L 304 z 22.11.2011, z późn. zm.), zwane dalej „rozporządzeniem (UE) nr 1169/2011”, regulujące zasady podawania informacji o środku spożywczym przeznaczonym dla konsumenta.
W stosunku do dotychczasowych wymagań dotyczących podawania kraju/miejsca pochodzenia określonych w dyrektywie 2000/13/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 marca 2000 r. w sprawie zbliżenia ustawodawstw Państw Członkowskich w zakresie etykietowania, prezentacji i reklamy środków spożywczych, a wdrożonych do krajowego prawodawstwa rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 10 lipca 2007r. w sprawie znakowania środków spożywczych (Dz. U. Nr 137, poz. 967, z późn. zm.) wymóg ten w rozporządzeniu (UE) nr 1169/2011 został znacznie uszczegółowiony na rzecz konsumentów.
Ogólna wytyczna dotycząca obowiązku wskazania kraju lub miejsca pochodzenia w przypadku, gdy zaniechanie ich wskazania mogłoby wprowadzać konsumenta w błąd co do rzeczywistego kraju lub miejsca pochodzenia środka spożywczego (w szczególności gdyby informacje towarzyszące środkowi spożywczemu lub etykieta jako całość mogły sugerować, że dany środek spożywczy pochodzi z innego kraju lub miejsca) pozostaje, co do zasady, taka sama jak w obowiązujących dotychczas przepisach.
Jednocześnie dotychczasowe wymagania rozszerzono przepisami art. 26 ust. 3 ww. rozporządzenia (UE) nr 1169/2011 o obligatoryjność podawania takiej informacji również dla „podstawowego składnika” (jeśli pochodzi on z innego kraju niż kraj wytworzenia produktu gotowego) oraz wprowadzono w art. 26 ust. 2 lit. b wymóg obowiązkowego podawania kraju pochodzenia dla opakowanego surowego mięsa wieprzowego, baraniego, koźliny i drobiu (w oparciu o zasady, które obecnie są stosowane w odniesieniu do wołowiny i cielęciny).
Stosowanie ww. przepisów art. 26 ust. 2 lit. b i ust. 3 rozporządzenia (UE) nr 1169/2011 uzależniono od przyjęcia aktów wykonawczych. Wskazano, że Komisja Europejska przyjmie akty wykonawcze do dnia 13 grudnia 2013r.
Do chwili obecnej Komisja Europejska wydała jedynie rozporządzenie wykonawcze (UE) z dnia 13 grudnia 2013r. nr 1337/2013 ustalające zasady stosowania rozporządzenia (UE) nr 1169/2011 w odniesieniu do wskazania kraju pochodzenia lub miejsca pochodzenia świeżego, schłodzonego i zamrożonego mięsa ze świń, z owiec, kóz i drobiu. W ten sposób zrealizowany został wymóg przewidziany w art. 26 ust. 2 lit. b ww. rozporządzenia.
Dużo większe problemy stwarza wydanie aktu wykonawczego realizującego przepis art. 26 ust. 3 rozporządzenia (UE) nr 1169/2011 z uwagi na ogromną złożoność i różnorodność produktów spożywczych pozostających w obrocie na rynku unijnym, w tym m.in. produktów posiadających nazwy zwyczajowe odnoszące się do konkretnego miejsca czy kraju, znane w jednym państwie członkowskim i kojarzone z danym produktem, a zupełnie nieznane w innym państwie UE (np. polska kiełbasa krakowska, fasolka po bretońsku, frankfurterki itd.). Wiele takich problemów zostało wskazanych przez państwa członkowskie w trakcie przeprowadzonych przez Komisję Europejską badań poprzedzających przygotowanie właściwych przepisów wykonawczych i sprawozdań w tym zakresie. Niemniej jednak, jak wynika z informacji przedstawionych przez Komisję Europejską w dniu 15 stycznia br na posiedzeniu Grupy Roboczej ds. Rozporządzenia (WE) nr 1169/2011 w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności projekt rozporządzenia wykonawczego KE dotyczący podawania kraju pochodzenia dla „składnika podstawowego” (takim składnikiem jest mięso w wyrobach mięsnych) powinien zostać zaprezentowany przez Komisję Europejska w najbliższych miesiącach.
„Podstawowy składnik” został zdefiniowany jako składnik lub składniki, które stanowią więcej niż 50% tego środka spożywczego lub które są na ogół kojarzone przez konsumenta z nazwą tego środka spożywczego i w odniesieniu do których jest wymagane w większości przypadków oznaczenie ilościowe.
Celem wprowadzenia do rozporządzenia (UE nr 1169/2011 przepisu obligującego KE do zredagowania przepisu o identyfikacji pochodzenia „składnika podstawowego” było zapobieżenie wprowadzaniu w błąd konsumenta w sytuacji, gdy wskazany w oznakowaniu produktu kraj/miejsce pochodzenia (nawet na zasadzie dobrowolnej) nie jest taki sam jak kraj/miejsce pochodzenia „składnika podstawowego”.
Zasady zastosowania postanowień m.in. art. 26 ust. 3 ww. rozporządzenia są determinowane przyjęciem przez Komisję Europejską aktu wykonawczego. Zatem na dzień dzisiejszy postanowienia ww. art. 26 ust. 3 pozostają bez mocy prawnej.
Reasumując przedstawione wyżej informacje ze względu na brak aktu wykonawczego nie ma w chwili obecnej obowiązku podawania informacji o miejscu/kraju pochodzenia „składnika podstawowego” (w tym mięsa dla wyrobów mięsnych) za wyjątkiem sytuacji, gdy oznakowanie środka spożywczego poprzez opisy, grafikę (flagi, obrazki itd.) sugerowałoby pochodzenie tego środka spożywczego z danego kraju (np. Francji w przypadku umieszczenia rysunku wieży Eiffla) podczas, gdy w rzeczywistości byłby to środek spożywczy wytworzony w innym kraju. W takim przypadku, aby konsument nie został wprowadzony w błąd sugerując się rysunkiem wieży Eiffla przedsiębiorca odpowiadający za oznakowanie musi podać informację o kraju, z którego faktycznie pochodzi ten środek spożywczy.
Niezależnie od powyższego przedsiębiorca może dodatkowo podawać na zasadzie dobrowolnej informację o kraju pochodzeniu poszczególnych składników swojego produktu. Należy jednak pamiętać, żeby sprawdzić prawidłowość takiego oznakowania z wymaganiami, które zostaną określone w oczekiwanym rozporządzeniu wykonawczym Komisji Europejskiej odnośnie do zasad wskazywania pochodzenia dla „składnika podstawowego”.
W odniesieniu do ww. rozporządzenia wykonawczego (UE) z dnia 13 grudnia 2013 r. nr 1337/2013 ustalającego zasady stosowania rozporządzenia (UE) nr 1169/2011 w odniesieniu do wskazania kraju pochodzenia lub miejsca pochodzenia świeżego, schłodzonego i zamrożonego mięsa ze świń, z owiec, kóz i drobiu należy podkreślić, że zacznie ono obowiązywać z dniem 1 kwietnia 2015 r. Zgodnie z tym rozporządzeniem obowiązek wskazywania na etykiecie kraju lub miejsca pochodzenia dotyczy mięsa świeżego, schłodzonego lub zamrożonego pochodzącego ze świń, owiec lub kóz, drobiu.
Z dniem 1 kwietnia 2015 r. wymagane będzie umieszczanie na etykiecie opakowania następujących danych:
Zgodnie z przedmiotem i zakresem stosowania rozporządzenia wykonawczego Komisji (UE) nr 1337/2013, określonym w art. 1, zasady zawarte w niniejszym rozporządzeniu dotyczą wskazania kraju pochodzenia lub miejsca pochodzenia na etykiecie produktu, a więc odnoszą się do mięsa opakowanego.
W odniesieniu do pytania dotyczącego wprowadzenia przepisów w zakresie solidarnej odpowiedzialności sprzedawcy i producenta za towar wystawiony na sprzedaż, uprzejmie informuję, że podstawowym aktem prawnym prawa żywnościowego, wskazującym prawa i obowiązki podmiotów działających na rynku spożywczym jest rozporządzenie (WE) nr 178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28 stycznia 2002 r. ustanawiające ogólne zasady i wymagania prawa żywnościowego, powołujące Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności oraz ustanawiające procedury w zakresie bezpieczeństwa żywności (Dz. U. L 31 z 1.02.2002 r., str. 1).
Stosownie do art. 17 ust. 1 tego rozporządzenia podmioty działające na rynku spożywczym i pasz zapewniają, na wszystkich etapach produkcji, przetwarzania i dystrybucji w przedsiębiorstwach będących pod ich kontrolą, zgodność tej żywności lub pasz z wymogami prawa żywnościowego właściwymi dla ich działalności i kontrolowanie przestrzegania tych wymogów.
Jednocześnie przepisy art. 19 ust. 2 wskazują, że podmiot działający na rynku spożywczym odpowiedzialny za handel detaliczny lub działalność związaną z dystrybucją, nie dotyczącą pakowania, etykietowania, bezpieczeństwa lub nienaruszalności żywności rozpocznie w granicach swojej działalności postępowanie mające na celu wycofanie z rynku produktów niezgodnych z wymogami w zakresie bezpieczeństwa żywności i będzie współdziałał w zapewnieniu bezpieczeństwa żywności przekazując stosowne informacje konieczne do śledzenia żywności, uczestnicząc w działaniach podejmowanych przez producentów, przetwórców, wytwórców i/lub właściwe władze.
Podobne postępowanie będzie odnosiło się do niewłaściwego oznakowania. Stosownie do art. 18 ust. 4 żywność lub pasze wprowadzane na rynek lub, które mogą być wprowadzone na ten rynek we Wspólnocie powinny być stosownie etykietowane lub oznakowane w celu ułatwienia możliwości ich śledzenia za pomocą stosownej dokumentacji lub informacji zgodnie z odnośnymi wymogami lub bardziej szczegółowymi przepisami. Jednocześnie stosownie do przepisu art. 18 ust. 2 podmioty działające na rynku spożywczym i pasz powinny móc zidentyfikować każdą osobę, która dostarczyła im środek spożywczy (…). W tym celu podmioty te powinny utworzyć systemy i procedury umożliwiające przekazanie takich informacji na żądanie właściwych władz.
Należy dodać, że art. 17 ww. rozporządzenia (WE) nr 178/2002 oprócz wymagań dotyczących podmiotów działających na rynku spożywczym stawia również wymagania państwom członkowskim. Stosownie do przepisów ust. 2 i 3 art. 17 państwa członkowskie wprowadzają w życie prawo żywnościowe oraz monitorują i kontrolują przestrzeganie przez podmioty działające na rynku spożywczym odpowiednich wymogów prawa żywnościowego na wszystkich etapach produkcji, przetwarzania i dystrybucji.
W tym celu państwa członkowskie zachowują system oficjalnych kontroli i innych działań stosownych do okoliczności (…) obejmujących wszystkie etapy produkcji, przetwarzania i dystrybucji. Państwa Członkowskie ustanawiają również zasady dotyczące środków i kar mających zastosowanie w przypadku naruszenia prawa żywnościowego i paszowego. Ustanowione środki i kary powinny być skuteczne, proporcjonalne i odstraszające.
Powyższe wytyczne znalazły odzwierciedlenie m.in. w przepisach art. 40a ustawy z dnia 21 grudnia 2000 r. o jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych (tekst jednolity Dz. U. z 2014 r., poz. 669 i 1146) określającym kary w odniesieniu do tego, kto:
- wprowadza do obrotu artykuły rolno-spożywcze nieodpowiadające jakości handlowej określone w przepisach o jakości handlowej lub deklarowanej przez producenta w oznakowaniu tych artykułów, podlega karze pieniężnej w wysokości do pięciokrotnej wartości korzyści majątkowej uzyskanej lub która mogłaby zostać uzyskana przez wprowadzenie tych artykułów rolno-spożywczych do obrotu, nie niższej niż 500 zł.
- wprowadza do obrotu artykuły rolno-spożywcze zafałszowane, podlega karze pieniężnej w wysokości 10% przychodu osiągniętego w roku rozliczeniowym poprzedzającym rok nałożenia kary, nie niższej jednak niż 1000 zł.
Zależnie od etapu obrotu, na którym dokonywana była kontrola karę za niewłaściwą jakość lub zafałszowanie ponosi podmiot kontrolowany z uwzględnieniem stopnia zawinienia i zakresu naruszenia.
Z up. Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi
Podsekretarz Stanu
Tadeusz Nalewajk