Szanowna Pani Marszałek! W odpowiedzi na pismo, nr: SPS-023-29605/14, z dnia 8 grudnia 2014 r. dotyczące interpelacji posła Tadeusza Arkita w sprawie likwidacji prawa emerytów i rencistów, byłych pracowników sektora górnictwa węgla kamiennego do bezpłatnego węgla informuję, że zmiana ta wynika z zapisów układów zbiorowych pracy obowiązujących w poszczególnych spółkach węglowych, jak również z zawartych ze stroną społeczną porozumień, które zgodnie z art. 2417 Kodeksu pracy (t.j. Dz. U. z 2014 r. poz. 1502) strony mają prawo wypowiedzieć.
Układy zbiorowe pracy oraz porozumienia zawierane pomiędzy pracodawcami a pracownikami reprezentowanymi przez organizacje związkowe na podstawie przepisów Kodeksu pracy (t.j. Dz. U. z 2014 r. poz. 1502) regulują wzajemne prawa i obowiązki stron stosunku pracy, w tym także warunki pracy i płacy oraz inne świadczenia związane z pracą. Na podstawie art. 239 § 2 Kodeksu pracy układem mogą być objęte oprócz pracowników również osoby świadczące pracę na innej podstawie niż stosunek pracy, a także emeryci i renciści.
W wyniku restrukturyzacji sektora przemysłu węglowego Kompania Węglowa SA stała się pracodawcą dla wielu pracowników przedsiębiorstw górniczych na podstawie art. 231 Kodeksu pracy. Spółka przez rok od dnia przejęcia kopalń i zakładów, tj. od dnia 1 lutego 2003 r., z mocy prawa stosowała zapisy zakładowych układów zbiorowych pracy spółek węglowych, kopalń i zakładów, które określały prawo do bezpłatnego węgla dla emerytów, rencistów i innych uprawnionych osób. W związku z wygaśnięciem w 2004 r. powyższych zobowiązań (na podstawie § 3 art. 2418 Kodeksu pracy) w dniu 20 grudnia 2004 r. podpisano ze stroną społeczną porozumienie, w którym m.in. ustalono, iż nadal będą stosowane zapisy wspomnianych UZP. Od dnia 9 grudnia 2013 r. zarząd spółki prowadził negocjacje projektu pn. ˝Program restrukturyzacji Kompanii Węglowej SA na lata 2014-2020˝ z zakładowymi organizacjami związkowymi. Wypracowany kompromis zawarty został w porozumieniu podpisanym w dniu 6 lutego 2014 r. pomiędzy Zarządem Kompanii Węglowej SA a organizacjami związków zawodowych w trybie art. 9 Kodeksu pracy. Jednakże Zarząd Kompanii Węglowej SA, mając na względzie pogarszającą się sytuację finansową spółki, podjął decyzję o likwidacji uprawnień emerytów, rencistów i innych uprawnionych osób do bezpłatnego węgla, poczynając od dnia 1 stycznia 2015 r. Tym samym wypowiedział porozumienia zawarte z organizacjami związków zawodowych z dnia 20 grudnia 2004 r. i z dnia 6 lutego 2014 r., zgodnie z przepisami art. 2417 Kodeksu pracy, które mówią, że strony mają prawo układ wypowiedzieć, a okres wypowiedzenia wynosi trzy miesiące, chyba że strony w układzie postanowią inaczej. Jednocześnie pragniemy nadmienić, że pismem z dnia 12 grudnia 2014 r. Zarząd Kompanii Węglowej SA poinformował o podjęciu decyzji o przywróceniu emerytom, rencistom oraz innym uprawnionym osobom 1 t węgla przysługującego za 2014 r. zawieszonej na podstawie § 6 porozumienia z dnia 6 lutego 2014 r. Powyższa decyzja wynika z szeregu prawomocnych wyroków sądowych orzekających jednoznacznie nieskuteczność zawieszenia prawa do bezpłatnego węgla z uwagi na fakt, że osoby objęte porozumieniem nabyły prawo do bezpłatnego węgla z dniem 1 stycznia 2014 r. i treść porozumienia nie może być stosowana do zdarzeń zaistniałych przed jego wejściem w życie. W przypadku likwidacji prawa emerytów i rencistów do bezpłatnego węgla od 1 stycznia 2015 r., do którego prawo nabędą dopiero z tym dniem, wypowiedzenie jest skuteczne.
Podnoszenie kwestii naruszenia praw nabytych poprzez likwidację uprawnienia do bezpłatnego węgla dla emerytów i rencistów z kopalń zlikwidowanych, w ocenie Departamentu Górnictwa, nie znajduje uzasadnienia. Trybunał Konstytucyjny m.in. w wyroku z 22 czerwca 1999 r., sygn. K.5/99, stwierdził, że ˝ochrona praw nabytych nie oznacza nienaruszalności tych praw. Zasada ochrony praw nabytych nie ma charakteru absolutnego i nie wyklucza stanowienia regulacji mniej korzystnych dla jednostki. (...) Ingerując w prawa nabyte, prawodawca powinien umożliwić zainteresowanym dostosowanie się do nowej sytuacji, w szczególności poprzez wprowadzenie odpowiedniego vacatio legis. (...) Istnieją dziedziny życia i sytuacje, w których jednostka musi liczyć się z tym, że zmiana warunków społecznych lub gospodarczych może wymagać zmian regulacji prawnych, w tym również zmian, które znoszą lub ograniczają dotychczas zagwarantowane prawa podmiotowe˝. Zarząd Kompanii Węglowej SA, wypowiadając porozumienia zawarte z organizacjami związków zawodowych z dnia 20 grudnia 2013 r. i z dnia 6 lutego 2014 r. dokonał tego w oparciu o obowiązujące przepisy Kodeksu pracy, a także zachował trzymiesięczny okres wypowiedzenia, co miało na celu przystosowanie się zainteresowanych do nowej sytuacji. Ponadto należy mieć na uwadze fakt, że otrzymywanie deputatu węglowego czy to w naturze, czy w ekwiwalencie pieniężnym jest przywilejem i w przeciwieństwie do emerytury jego wypłata nie jest zagwarantowana dożywotnio.
Ponadto powoływanie się w licznych pismach na wydaną w formie rozporządzenia Rady Ministrów Kartę górnika, w której jest zapisane prawo emerytów i rencistów do bezpłatnego węgla jest w ocenie Departamentu Górnictwa niesłuszne, gdyż zgodnie z nowelizacją Kodeksu pracy - ustawa z dnia 2 lutego 1996 r. o zmianie ustawy Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. z 1996 r. Nr 24, poz. 110, ze zm.) - ustawodawca w art. 11 przedmiotowej ustawy postanowił, że obowiązujące do dnia wejścia w życie ustawy przepisy określające zasady wynagradzania za pracę oraz przyznawania innych świadczeń związanych z pracą wydane na podstawie art. 79 Kodeksu pracy zachowują moc do czasu objęcia pracowników, których te przepisy dotyczą i w zakresie przedmiotu w nich unormowanego - postanowieniami układu zbiorowego pracy lub innymi przepisami prawa pracy. Przeniesienie więc regulacji płacowych z Karty górnika do ponadzakładowych bądź zakładowych układów zbiorowych pracy spowodowało, że zasady zawarte w Karcie górnika przestały obowiązywać na mocy wspomnianego wyżej art. 11 ustawy z dnia 2 lutego 1996r. o zmianie ustawy Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych ustaw.
Mając na uwadze powyższe, Ministerstwo Gospodarki nie widzi w działaniu Kompanii Węglowej SA sprzeczności z obowiązującym prawem. Przepisy układów zbiorowych pracy są sprawą wewnętrzną przedsiębiorstwa górniczego i minister gospodarki nie ma instrumentów prawnych pozwalających na ingerowanie w tym zakresie. Minister gospodarki nie był i nie jest ich stroną, a zatem nie ma prawnych możliwości zmiany postanowień przedmiotowych układów. Ponadto pragniemy nadmienić, że zgodnie z przepisami Kodeksu spółek handlowych (t.j. Dz. U. z 2013 r. poz. 1030, z późn.zm.) zarząd spółki prowadzi sprawy spółki i reprezentuje spółkę i ani właściciel, ani rada nadzorcza nie mają prawa wydawania mu w tym względzie wiążących poleceń.
Z poważaniem
Sekretarz stanu
Wojciech Kowalczyk
Warszawa, dnia 24 grudnia 2014 r.