Szanowna Pani Marszałek! W odpowiedzi na przekazaną przez wicemarszałka Sejmu przy piśmie z dnia 11 sierpnia 2014 r. interpelację posła Przemysława Wiplera w sprawie ukarania oskarżonego G. B. karą porządkową za obrazę sądu uprzejmie przedstawiam następujące stanowisko.
Odpowiadając na pytania nr 1-6, zauważam, że na podstawie informacji statystycznych pozyskiwanych przez Ministerstwo Sprawiedliwości w oparciu o ustawę z dnia 29 czerwca 1995 r. o statystyce publicznej (Dz. U. Nr 89, poz. 439, ze zm.) i ustawę z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (Dz. U. z 2002 r. Nr 101, poz. 926, ze zm.) dostępne są jedynie niektóre dane, o których mowa w pytaniach nr 1, 2 i 3. Ministerstwo Sprawiedliwości dysponuje informacją statystyczną dotycząca spraw z wykazu S rejestrowanych w sądach powszechnych na podstawie ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. Nr 179, poz. 1843, ze zm.), która nie wyodrębnia spraw o przestępstwa i wykroczenia skarbowe. Nie dysponuje także danymi odnoszącymi się do postepowań sądowoadministracyjnych, a także danymi umożliwiającymi odniesienie się do pytań nr 4-6, które dotyczą kar porządkowych.
W oparciu o posiadane dane poniżej przedstawiam liczby spraw i kwoty, obejmujące okres od 2008 r. oraz I półrocze 2014 r., z rozróżnieniem na sądy apelacyjne i okręgowe.
Odnosząc się do pozostających w ścisłym związku pytań nr 7, 8 i 9, na wstępie podnieść należy, że minister sprawiedliwości, zgodnie z art. 9a ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych (t.j. Dz. U. z 2013 r. poz. 427, ze zm.; dalej ˝ustawa˝) sprawuje zewnętrzny nadzór administracyjny tylko nad działalnością administracyjną sądów, polegającą na zapewnieniu właściwego toku wewnętrznego urzędowania sądu, bezpośrednio związanego z wykonywaniem przez sąd zadań związanych z wymiarem sprawiedliwości i ochroną prawną. Zakres nadzoru oraz instrumenty służące realizacji przyznanych ministrowi sprawiedliwości uprawnień nadzorczych zostały ściśle określone w przepisach art. 37f i 37g tej ustawy.
Ocena rozstrzygnięć sądów, w tym odnoszących się do przewidzianych w art. 49 cytowanej ustawy kar porządkowych, pozostaje poza zakresem kompetencji ministra sprawiedliwości, bowiem czynności z zakresu nadzoru administracyjnego, zgodnie z art. 9b, nie mogą wkraczać w dziedzinę, w której sędziowie są niezawiśli.
Nie ulega wątpliwości, że poruszona w interpelacji problematyka wymierzania kar porządkowych należy do sfery związanej z działalnością orzeczniczą sądów, zatem jako pozostająca poza zakresem nadzoru administracyjnego przyznanego ministrowi sprawiedliwości nad sądami powszechnymi nie stanowi przedmiotu analiz i działań nadzorczych ze strony ministra sprawiedliwości. Kompetencja wymierzania kar porządkowych przysługuje wyłącznie sądowi orzekającemu w sprawie.
Nie można zapominać, że to od sądu i przewodniczącego rozprawy zależy utrzymanie atmosfery powagi, porządku i zdyscyplinowania uczestników postępowania oraz innych osób. Dbałość o kulturę sali rozpraw wymaga przestrzegania form postępowania określonych w Kodeksie postępowania karnego oraz właściwego stosunku do wszystkich uczestników postepowania.
Zgodnie z treścią art. 366 § 1 K.p.k. przewodniczący kieruje rozprawą i czuwa nad jej prawidłowym przebiegiem, bacząc, aby zostały wyjaśnione istotne okoliczności w sprawie, a w miarę możliwości także okoliczności sprzyjające popełnieniu przestępstwa.
Natomiast kontrola wydanych przez sąd orzeczeń odbywa się w drodze przewidzianych przez ustawę środków odwoławczych, w których strony mogą podnosić zarzuty związane z prawidłowością postępowania sądu (także w kontekście realizacji prawa do obrony) i wydanego orzeczenia. Jeżeli zatem w apelacji zostaną zawarte zarzuty związane z realizacją prawa do obrony, wówczas sąd II instancji zbada, czy prawo do obrony zostało oskarżonemu zapewnione w wymaganym zakresie.
Zakres nadzoru administracyjnego ministra sprawiedliwości uniemożliwia odniesienie się do podniesionych w pytaniach nr 8 i 9 kwestii ewentualnych uchybień w trakcie prowadzenia przedmiotowego postępowania karnego.
Z zaprezentowanych regulacji prawnych wynika, że minister sprawiedliwości nie jest wyposażony w żadne środki mogące wpłynąć na decyzje procesowe podejmowane w sprawie rozpoznawanej przez Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Śródmieścia we Wrocławiu sygn. akt II K 462/11. Jakiekolwiek działania w tym zakresie stanowiłyby nieuprawnioną ingerencję w sferę niezawisłości sędziowskiej.
Odnosząc się do kwestii rozpoznania sprawy bez zbędnej zwłoki, do której nawiązuje pytanie nr 7, wskazać należy, że zaistnienie stanu przewlekłości postępowania uprawnia strony do wystąpienia ze skargą w trybie ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postepowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki. Przewlekłość postępowania zachodzi, gdy jest ono długotrwałe, prowadzone rozwlekle i trwa ponad konieczność wyjaśnienia okoliczności faktycznych i prawnych niezbędnych do końcowego rozstrzygnięcia, będących w związku z przyczynowym z działaniem lub z bezczynnością sądu (postanowienie SA w Krakowie z dnia 22 marca 2007 r., II S 1/07, KZS 2007, z-3, poz. 42).
Z tego uprawnienia skorzystał pan G. B., jednakże Sąd Okręgowy we Wrocławiu postanowieniem z dnia 8 kwietnia 2014 r., sygn. akt IV S 8/14, oddalił jego skargę o stwierdzenie przewlekłości postępowania prowadzonego przez Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Śródmieścia we Wrocławiu w wymienionej sprawie.
W szczegółowych motywach rozstrzygnięcia sąd podkreślił, że analiza postępowania sądu w tej sprawie, z punktu widzenia zaistnienia przewlekłości, nie dała podstaw do wnioskowania, by przebieg postępowania dotknięty był przewlekłością. Wręcz przeciwnie - czynności Sądu Rejonowego były prawidłowe i terminowe. Podniósł także, że Sąd Rejonowy proceduje zgodnie z wytycznymi Sądu Okręgowego zawartymi w uzasadnieniu wyroku z dnia 31 marca 2011 r., sygn. akt IV Ka 38/11 (uchylającym pierwszy wyrok Sądu Rejonowego wydany w sprawie o sygn. akt II K 1023/08), obligującymi sąd, przy ponownym rozpoznaniu sprawy, do przeprowadzenia postępowania w całości i od początku. Nie zgodził się ze skarżącym, iż Sąd Rejonowy winien zaniechać przesłuchiwania już przesłuchanych na wcześniejszych etapach świadków.
Także dokonana przez wiceprezesa Sądu Okręgowego we Wrocławiu analiza biegu postępowania w tej sprawie, w szczególności terminarza kolejnych rozpraw, skutkowała pozytywną oceną pracy sądu.
Jednocześnie informuję, iż zgodnie z art. 41b § 1 ustawy organem właściwym do rozpatrzenia skarg i wniosków dotyczących działalności sądu jest prezes sądu.
Z poważaniem
Podsekretarz stanu
Wojciech Hajduk
Warszawa, dnia 2 września 2014 r.