Szanowna Pani Marszałek! W odpowiedzi na interpelację pana posła Łukasza Krupy w sprawie niezgodnego z przepisami waloryzowania świadczeń emerytalnych i rentowych uprawnionych, którzy nabyli prawo przed l stycznia 1999 r. (SPS-023-27756/14), uprzejmie proszę o przyjęcie następujących wyjaśnień.

   Kwestię waloryzacji wojskowych świadczeń emerytalno-rentowych reguluje art. 6 ustawy z dnia 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin (Dz. U. z 2013 r. poz. 666, ze zm.), w brzmieniu nadanym przez art. 159 pkt l ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2013 r. poz. 1440, ze zm.) i na zasadach i w terminach przewidzianych w tej ustawie.

   W poprzedniej wersji ustawy świadczenia te podlegały waloryzacji w takim samym stopniu i terminie, w jakim następował wzrost uposażenia zasadniczego żołnierzy zawodowych pozostających w służbie i zajmujących analogiczne stanowiska (art. 6 ust. l ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin w brzmieniu obowiązującym do 31 grudnia 1998 r.). Równocześnie w art. 179 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych zmodyfikowano z dniem l stycznia 1999 r. wysokość emerytur i rent przyznanych od uposażeń osiągniętych przed tą datą, m.in. na podstawie przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych, poprzez ich poddanie dodatkowej waloryzacji wskaźnikiem 104,3%. Z mocy art. 196 tej ustawy weszła ona w życie z dniem l stycznia 1999 r. (poza art. 182). Nie budzi więc wątpliwości, że z tym dniem weszło także w życie nowe brzmienie art. 6 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin, co jest równoznaczne z utratą - ze wskazaną datą - mocy obowiązującej jego dotychczasowej treści. Oznacza to, że ustawa o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych zmodyfikowała ze wskazaną datą zarówno wysokość świadczeń emerytalnych żołnierzy zawodowych przyznanych przed dniem l stycznia 1999 r. poprzez ich podwyższenie wskaźnikiem dodatkowej waloryzacji, jak i zasady waloryzacji tych świadczeń na przyszłość.

   Brak przepisu przejściowego (intertemporalnego), który stanowiłby o zachowaniu dotychczasowego mechanizmu waloryzacji emerytur wojskowych do świadczeń, do których prawo zostało nabyte przed l stycznia 1999 r., wskazuje, że art. 6 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych w nowej wersji ma zastosowanie także do świadczeń, do których prawo powstało przed tą datą. Powyższe nie jest w sprzeczności z wyrażoną w art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej zasadą demokratycznego państwa prawnego, z którą łączą się m.in. zasady ochrony praw nabytych oraz niedziałania prawa wstecz.

   Kwestia zgodności art. 6 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin w brzmieniu obowiązującym od l stycznia 1999 r. z zasadą ochrony praw nabytych została rozstrzygnięta w wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 20 grudnia 1999 r., K 4/99 (OTK nr 7, poz. 165), w którym stwierdzono, że nie stanowi jej naruszenia zrównanie zasady waloryzacji świadczeń wojskowych z zasadami waloryzacji przewidzianymi w ustawie o emeryturach i rentach, również w odniesieniu do osób, którym przed l stycznia 1999 r. przysługiwało prawo podmiotowe do świadczenia z zaopatrzenia wojskowego. W uzasadnieniu tego wyroku trybunał podkreślił m.in., że przedmiotem ochrony przewidzianej w zasadzie ochrony praw słusznie nabytych jest przysługujące już określonej osobie prawo podmiotowe. Z zasady tej nie wynika natomiast zakaz zmiany przepisów określających sytuację prawną osoby w zakresie, w którym sytuacja ta nie wyraża się w przysługującym danej osobie prawie podmiotowym. Prawo do waloryzacji emerytur i rent - rozumiane jako uprawnienie do zachowania stałej wartości ekonomicznej przyznanych świadczeń emerytalno-rentowych - jest istotnym elementem prawa do zabezpieczenia społecznego w zakresie i formie, które określa ustawa (art. 67 ust. l Konstytucji RP). Jednakże sama metoda podwyższania nominalnej wartości przysługujących świadczeń przyjęta w normujących waloryzację przepisach nie stanowi istoty prawa do waloryzacji. Poprzez zmianę sposobu waloryzacji przysługujących świadczeń (ich podwyższania), zachowującą instytucję przystosowania ich wartości do siły nabywczej pieniądza, nie dochodzi ani do pozbawienia prawa do świadczeń emerytalno-rentowych, ani wyłączenia ich waloryzacji, a jedynie do zmodyfikowania na przyszłość mechanizmu ich waloryzowania. Natomiast naruszenie oczekiwań określonej grupy świadczeniobiorców co do przewidywanego poziomu przyszłych świadczeń nie stanowi samo przez się naruszenia prawa do waloryzacji, a w konsekwencji - niezgodnego z ustawą zasadniczą arbitralnego ograniczenia zasady ochrony praw nabytych.

   Należy wreszcie zwrócić uwagę, że w powołanym wyżej wyroku Trybunał Konstytucyjny wyraził pogląd, iż - w odniesieniu do emerytów służb mundurowych -˝przy wprowadzonej kompleksowej i gruntownej zmianie systemu ubezpieczeń społecznych zasada równości uzasadnia modyfikację sfery dotychczasowych uprawnień chyba, że miałyby one uzasadnienie w treści obowiązujących przepisów konstytucyjnych, co jednak nie ma miejsca w rozpatrywanej sprawie. W ocenie Trybunału, istotna podmiotowo różnica (podstawa zróżnicowania statusu prawnego) ma tu miejsce do czasu pozostawania w służbie (...), natomiast później osoba taka staje się przede wszystkim emerytem i winna zasadniczo podlegać ogólnym regulacjom dotyczącym tej grupy osób˝.

   Należy więc przyjąć, że dostosowanie po dniu l stycznia 1999 r. mechanizmów waloryzacji emerytur wojskowych do powszechnych, jednolitych i równych dla wszystkich ubezpieczonych reguł waloryzowania świadczeń emerytalno-rentowych nastąpiło w drodze uprawnionej ingerencji ustawodawcy, który nie naruszył tzw. ekspektatyw maksymalnie ukształtowanych, do jakich nie zalicza się stosowania na przyszłość mechanizmów waloryzowania tych świadczeń. Tego typu mechanizmy mogą być zatem legislacyjnie modyfikowane z mocą ex nunc (od zaraz). Ustawodawca nie tylko był legitymowany, ale nawet zobowiązany do realizacji zawartej w art. 32 ust. l Konstytucji RP zasady równości wobec prawa wszystkich obywateli znajdujących się w podobnej sytuacji prawnej (tu: posiadających status emeryta), a w szczególności do zapewnienia zasady równości wszystkich ubezpieczonych niezależnie od systemu ubezpieczeń społecznych (zaopatrzeniowego lub powszechnego), któremu podlegają.

   Na brak podstaw prawnych do różnicowania mechanizmu waloryzacyjnego ze względu na datę nabycia uprawnień emerytalnych wskazują stwierdzenia zawarte w wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 17 grudnia 2013 r. (sygn. akt SK 29/12). Zostało tam zauważone, że przyjęty przez sądy orzekające w sprawie skarżącej sposób rozumienia art. 6 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin jest zbieżny z jego wykładnią przyjętą przez Sąd Najwyższy oraz sądy powszechne.

   W świetle powyższego w opinii resortu obrony narodowej teza zawarta w interpelacji pana posła Łukasza Krupy o rażącym naruszaniu praw emerytów i rencistów wojskowych, którzy nabyli prawo do świadczeń przed datą l stycznia 1999 r., nie znajduje potwierdzenia.

   Łączę wyrazy szacunku

   Podsekretarz stanu

   Maciej Jankowski

   Warszawa, dnia 18 sierpnia 2014 r.