Szanowna Pani Marszałek! Odpowiadając na interpelację posła Cezarego Olejniczaka, z dnia 9 maja 2014 r., w sprawie wysokości świadczeń pieniężnych otrzymywanych z pomocy społecznej, uprzejmie wyjaśniam.
Obecnie obowiązująca ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2013 r. poz. 182, ze zm.) szczegółowo określa zadania w zakresie pomocy społecznej, rodzaje świadczeń, zasady i tryb ich udzielania oraz organizację pomocy społecznej wraz z jej definicją, a zwłaszcza generalny cel działań w ramach pomocy społecznej w Polsce, jakim jest zabezpieczenie obywateli przed ryzykiem życia poniżej minimum egzystencji. Zasada ta jest uregulowana zapisem ustawy o pomocy społecznej w art. 9. Obowiązujące w zakresie pomocy społecznej kryteria dochodowe są opracowywane na podstawie wyników badań progu interwencji socjalnej, które wykonuje Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, i powinny być wyższe od minimum egzystencji. Kryteria te są weryfikowane co 3 lata. Jeśli w danym roku kalendarzowym kwota kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej i kwota kryterium dochodowego na osobę w rodzinie będzie równa minimum egzystencji lub niższa, Trójstronna Komisja do Spraw Społeczno-Gospodarczych może wystąpić do Rady Ministrów z wnioskiem o zweryfikowanie kwot kryteriów dochodowych.
Wyjaśnić tu należy, iż do celów pomocy społecznej, która jest tylko jedną z instytucji polityki społecznej, stosuje się miary absolutne ubóstwa, głównie badany przez Instytut Pracy i Polityki Społecznej wskaźnik minimum egzystencji (zwany też minimum biologicznym). Wskaźnik ten wynika z określenia koszyka dóbr zapewniających najniższy standard życia, a w koszyku tym najważniejsze pozycje stanowią potrzeby żywieniowe i mieszkaniowe. Mechanizm ten, z uwzględnieniem elastyczności przepisów ustawy o pomocy społecznej, od czasu uchwalenia ustawy o pomocy społecznej w 2004 r., działał przez wiele lat zgodnie z oczekiwaniami. Jednakże zmieniające się warunki gospodarczo-finansowe postawiły pod znakiem zapytania efektywność wprowadzonego w życie ustawą o pomocy społecznej mechanizmu weryfikacji progów dochodowych w dziedzinie pomocy społecznej. W tych okolicznościach rozpoczęto analizowanie możliwości zmian tego mechanizmu. Obecnie nie można jeszcze jednoznacznie stwierdzić, czy wynikiem podjętych prac będzie mechanizm waloryzacji progów dochodowych w dziedzinie pomocy społecznej oparty na koherentnej zależności między nimi a minimum egzystencji, czy raczej zakładającej luźniejszy związek między minimum egzystencji a progami dochodowymi w dziedzinie pomocy społecznej, podobnie jak to ma miejsce obecnie. W ramach prowadzonych prac projektowych rozważane jest także przekształcenie kryterium dochodowego w dziedzinie pomocy społecznej w minimalny dochód gwarantowany, którego wysokość byłaby regulowana co roku w oparciu o średnioroczny wzrost cen towarów i usług konsumpcyjnych określonych w koszyku minimum egzystencji.
Pomimo podjętych i prowadzonych prac nad zmianą przepisów o pomocy społecznej jest jednak zbyt wcześnie na jednoznaczne określenie, kiedy wejdą w życie projektowane obecnie zmiany. Można jedynie zapewnić, że w Polsce, w oparciu o obecne, dość elastyczne przepisy o pomocy społecznej, nadal będzie się przeciwdziałać sytuacji, w której ludzie mieliby egzystować poniżej twardej granicy ubóstwa, określanej obecnie empirycznie przez Instytut Pracy i Spraw Socjalnych. Każda z osób korzystających z pomocy społecznej zawsze może zwracać się do swojego ośrodka pomocy społecznej o przyznanie pomocy w drodze wyjątku, nawet gdy posiadany dochód przekracza wysokość progów dochodowych określonych w dziedzinie pomocy społecznej. W ustawie o pomocy społecznej możliwość taka jest przewidziana w uzasadnionych przypadkach. Szczególnie ważną rolę w walce z biedą odgrywają także inne podmioty lokalnej polityki społecznej działające w obszarze pomocy społecznej, jak: lokalne samorządy, organizacje społeczne i pozarządowe, Kościół katolicki, inne kościoły, związki wyznaniowe oraz osoby fizyczne i prawne.
Pragnę zapewnić, że prowadzona w Polsce polityka społeczna uwzględnia potrzebę podejmowania wysiłków mających na celu przeciwdziałanie negatywnym skutkom biedy, zgodnie z przedstawionymi powyżej ustawowymi zasadami. Osoby i rodziny będące w najtrudniejszym położeniu socjalnym obejmowane są pomocą, tak jak to jest możliwe w obecnych warunkach społeczno-gospodarczych. Wypełnienie tego zadania, chociaż niełatwe, jednak we współpracy z innymi podmiotami lokalnej polityki społecznej wydaje się osiągalne. Równolegle do tego trwają prace nad zmianą obowiązujących przepisów w celu zwiększenia efektywności udzielania pomocy tak, aby możliwe było zaspokajanie niezbędnych potrzeb osób i rodzin oraz ich życie w warunkach odpowiadających godności człowieka.
Z poważaniem
Podsekretarz stanu
Elżbieta Seredyn
Warszawa, dnia 29 maja 2014 r.