Szanowna Pani Marszałek! W związku z interpelacją pań posłanek Agnieszki Hanajczyk i Ewy Drozd z dnia 3 kwietnia br., przesłaną przy piśmie z dnia 11 kwietnia br., znak: SPS-023-25827/14, w sprawie art. 8 ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych, uprzejmie informuję, co następuje.
Zgodnie z zasadą zawartą w art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (Dz. U. z 2012 r. poz. 592, z późn. zm.), przyznawanie oraz wysokość ulgowych usług i świadczeń oraz wysokość dopłat z funduszu uzależnia się od sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osoby uprawnionej do korzystania z funduszu. Przywołana regulacja jest podstawową normą nadającą świadczeniom socjalnym charakter uznaniowej pomocy socjalnej. Ustawa o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych nie określa jednak sposobu, w jaki ma nastąpić ustalenie i udokumentowanie sytuacji socjalnej osoby ubiegającej się o świadczenie.
Przepisy ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych delegują opracowanie szczegółowych warunków i zasad korzystania z funduszu na pracodawcę, który zgodnie z dyspozycją art. 8 ust. 2 ustawy ustala je w regulaminie uzgodnionym z zakładowymi organizacjami związkowymi, a gdy one nie działają - z pracownikiem wybranym przez załogę do reprezentowania jej interesów. Oznacza to, że zasady i warunki przyznawania świadczeń socjalnych są przedmiotem regulacji zakładowych. Dotyczy to także wprowadzenia zakładowych regulacji dotyczących sposobu ustalania sytuacji socjalnej osoby uprawnionej. Wprawdzie ustawa o ZFŚS nie definiuje kryteriów socjalnych warunkujących przyznawanie ulgowych usług i świadczeń z funduszu, to jednak przy ustalaniu sytuacji socjalnej osoby uprawnionej wymaga analizy i oceny jej sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej (art. 8 ust. 1 ustawy). W związku z tym stosowanie tych przepisów przez pracodawcę powinno skutkować wprowadzaniem takich zakładowych regulacji, które pozwolą na ustalenie w miarę możliwości faktycznej sytuacji socjalnej osób uprawnionych, wymienionych w art. 2 pkt 5 ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych.
Uprawnienie pracodawcy do żądania podania stosownych informacji oraz przedłożenia odpowiednich dokumentów uzasadniających przyznanie świadczenia z funduszu powinno zatem znajdować uzasadnienie w regulaminie. W jego postanowieniach powinny być sprecyzowane zasady i warunki korzystania z usług i świadczeń finansowanych z funduszu oraz tryb rozpatrywania wniosków o ich przyznanie. Regulamin powinien także określać, jakie informacje i dokumenty są niezbędne do dokonania oceny, czy osoba ubiegająca się o przyznanie świadczenia z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych spełnia kryteria, od których uzależnia się jego przyznanie. W wyroku z dnia 8 maja 2002 r., sygn. akt I PKN 267/2001, Sąd Najwyższy uznał, iż w art. 8 ust. 2 ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych ˝jest (...) zawarta zasada przyznawania ulgowych usług i świadczeń oraz dopłat z funduszu według kryteriów o charakterze wyłącznie socjalnym, tj. uzależnionych co do zasady i wysokości od sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osoby uprawnionej do korzystania z funduszu. Z tego zaś punktu widzenia nie może być obojętne to, czy i jakie dochody osiąga pracownik poza zakładem pracy, w którym ubiega się o świadczenie, oraz jaka jest sytuacja życiowa wszystkich członków jego rodziny, z którymi prowadzi wspólne gospodarstwo domowe. Jeżeli więc przyznawanie świadczeń jest uzależnione od wymienionych wyżej kryteriów, to oczywiste staje się, że sytuacja pracownika lub innej osoby uprawnionej do korzystania z funduszu wymaga każdorazowo wyjaśnienia, ustalenia i oceny˝.
Z poważaniem
Podsekretarz stanu
Radosław Mleczko
Warszawa, dnia 16 maja 2014 r.