Szanowna Pani Marszałek! Odpowiadając na interpelację pana posła Jacka Żalka (SPS-023-25592/14) w sprawie odpowiedzialności banków za niepoprawne zrealizowanie wypłat w bankomatach i wpłat we wpłatomatach, która wpłynęła do Ministerstwa Finansów dnia 28 marca 2014 r., przedstawiam uprzejmie poniższe wyjaśnienia.

   Ministerstwo Finansów pragnie wskazać, że bank jako dostawca usług płatniczych objęty jest przepisami ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych (Dz. U. Nr 199, poz. 1175, z późn. zm.; dalej jako u.u.p.), która określa m.in. prawa i obowiązki stron wynikające z umów o świadczenie usług płatniczych oraz zakres odpowiedzialności dostawców z tytułu wykonywania usług płatniczych. Świadczenie przez bank usługi umożliwiającej dokonywanie wypłat gotówki z bankomatu lub dokonywanie wpłat gotówki we wpłatomacie stanowi usługę płatniczą, o której mowa w art. 3 ust. 1 pkt 1 u.u.p. (˝przyjmowanie wpłat gotówki i dokonywanie wypłat gotówki z rachunku płatniczego (...)˝). Ustawa ta stanowiła implementację dyrektywy 2007/64/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 listopada 2007 r. w sprawie usług płatniczych w ramach rynku wewnętrznego zmieniającej dyrektywy 97/7/WE, 2002/65/WE, 2005/60/WE i 2006/48/WE i uchylającej dyrektywę 97/5/WE, która wprowadziła szereg przepisów mających na celu zapewnienie szerokiej ochrony konsumentom. Jednym z takich przepisów jest m.in. art. 45 u.u.p. mający znaczenie w przedstawionej przez pana posła sytuacji. Przepis ten ciężarem dowodu, iż transakcja została prawidłowo wykonana, obciąża dostawcę usług płatniczych.

   Odpowiadając na pytanie z pkt 1 przedmiotowej interpelacji o liczbę przypadków, w których nieuwzględnienie reklamacji użytkowników bankomatów lub wpłatomatów stało się podstawą nałożenia przez Komisję Nadzoru Finansowego (KNF) sankcji na bank lub inny podmiot, Ministerstwo Finansów informuje, że na podstawie informacji przekazanych przez Urząd KNF w tym zakresie nie były nakładane sankcje na podmioty nadzorowane przez KNF.

   Podkreślenia wymaga cywilnoprawny wymiar omawianej sprawy. Ewentualne nieprawidłowości związane z wykonywaniem umowy pomiędzy bankiem a użytkownikiem usług płatniczych skutkują powstaniem roszczeń ze strony użytkowników banków. Sprawy takie mają charakter prywatnoprawny i podlegają kognicji sądów powszechnych. Sprawy te mogą być także rozstrzygane przez sąd polubowny działający na podstawie art. 18 ustawy z dnia 21 lipca 2006 r. o nadzorze nad rynkiem finansowym (Dz. U. z 2012 r. poz. 1149, z późn. zm.), powołany do rozstrzygania sporów między uczestnikami rynku. KNF natomiast nie posiada uprawnień do rozstrzygania sporów między podmiotami nadzorowanymi a ich klientami. Zgodnie z art. 138 ust. 7 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (Dz. U. z 2012 r. poz. 1376, z późn. zm.) środki stosowane w ramach sprawowanego przez KNF nadzoru bankowego nie mogą naruszać umów zawartych pomiędzy bankami i ich klientami. Ocena zasadności nieuwzględnienia reklamacji wymagałaby badania przez KNF wypełniania przez bank obowiązków wynikających z umowy, a więc wykraczałaby poza zakres sprawowanego nadzoru.

   Odnosząc się do pytania z pkt 2 o liczbę przypadków nieuwzględnienia reklamacji, których dotyczy omawiany problem, Ministerstwo Finansów informuje, że nie dysponuje takimi informacjami. Wskazane nieprawidłowości w działalności banków dotyczą bowiem relacji prywatnoprawnych między bankiem a użytkownikiem, a informacje na ich temat nie muszą trafiać ani do Komisji Nadzoru Finansowego, ani tym bardziej do ministra finansów niewyposażonego w uprawnienia nadzorcze w stosunku do podmiotów rynku finansowego. KNF jest organem przyjmującym skargi na działalność banków, jednak nieuwzględnienie reklamacji nie zawsze musi skutkować złożeniem skargi do KNF przez użytkownika. Urząd KNF przekazał do Ministerstwa Finansów jedynie informacje na temat skarg użytkowników dotyczących nieprawidłowości w działalności banków. KNF przyjęła w 2012 r. 45 skarg dotyczących problematyki wypłat z bankomatu, w 2013 r. - 69 takich skarg, a w I kwartale 2014 r. - 13 takich skarg. Jednocześnie KNF poinformowała, że część z tych spraw ostatecznie została rozstrzygnięta przez bank na korzyść użytkowników.

   Odnosząc się do pytań postawionych w pkt 3, 4 i 5, dotyczących pozycji użytkownika korzystającego z bankomatu w porównaniu do pozycji banku w zakresie możliwości wykazania, czy transakcja została prawidłowo dokonana, oraz ewentualnych prac nad zmianą przepisów w celu wzmocnienia pozycji użytkowników, Ministerstwo Finansów pragnie wskazać na przepis art. 45 u.u.p., mający zastosowanie w przypadku powstania sporu między użytkownikiem a jego dostawcą. Zgodnie z tym przepisem ciężar udowodnienia, że transakcja płatnicza była autoryzowana lub że została wykonana prawidłowo, spoczywa na dostawcy tego użytkownika. Przepis ten modyfikuje ogólną zasadą z art. 6 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, z późn. zm.), zgodnie z którą ciężar dowodu spoczywa na tym, kto z faktu wywodzi skutki prawne.

   Bank podlegać będzie także w omawianym przypadku przepisom ustawy o usługach płatniczych, gdyż świadczy on jako dostawca usług płatniczych usługę, o której mowa w art. 3 ust. 1 pkt 1 u.u.p., polegającą na przyjmowaniu wpłat gotówki i dokonywaniu wypłat gotówki z rachunku płatniczego. Zatem w razie kwestionowania przez klienta prawidłowo wykonanej wypłaty gotówki z bankomatu lub wpłaty we wpłatomacie w razie ewentualnego sporu przed sądem to bank będzie musiał wykazać, że wpłata bądź wypłata została prawidłowo wykonana.

   Przepis ten w opinii Ministerstwa Finansów zabezpiecza prawa użytkowników banków w związku z ograniczonym dostępem do źródeł dowodowych mogących umożliwić wykazanie nieprawidłowości wykonania transakcji.

   Odnosząc się do propozycji przedstawionej przez pana posła w pkt 6, mającej przyczynić się do wzmocnienia pozycji użytkowników, a polegającej na zobowiązaniu do umieszczania w bankomatach i wpłatomatach kamer obejmujących swym zasięgiem miejsce, w którym dochodzi do wpłaty lub wypłaty gotówki, Ministerstwo Finansów z uwagi na przedstawione powyżej kwestie nie widzi potrzeby wprowadzania takiego obowiązku. Wydaje się, iż kwestia odpowiedniego monitorowania miejsc, w których dochodzi do wypłaty gotówki, powinna być pozostawiona raczej jako możliwość, a nie bezwzględny obowiązek dla instytucji zarządzających bankomatami i wpłatomatami. W najlepszym bowiem interesie instytucji zarządzających bankomatami i wpłatomatami jest stworzenie odpowiednich mechanizmów umożliwiających weryfikację, iż dana wpłata bądź wypłata została prawidłowo wykonana.

   W opinii Ministerstwa Finansów prawa użytkowników usług płatniczych w związku ze wspomnianym przepisem ustawy o usługach płatniczych wprowadzającym szczególną w stosunku do art. 6 ustawy Kodeks cywilny zasadę ciężaru dowodowego są w wystarczającym stopniu chronione.

   Z poważaniem

   Podsekretarz stanu

   Wojciech Kowalczyk

   Warszawa, dnia 14 maja 2014 r.