Szanowna Pani Marszałek! Odpowiadając na interpelację posła Macieja Orzechowskiego oraz grupy posłów z dnia 25 marca 2014 r. (SPS-023-25563/14) w sprawie funkcjonowania monitoringu losu studentów, przesyłam poniższe wyjaśnienia.
1. Od wejścia w życie reformy szkolnictwa wyższego z 2011 r. Ministerstwo Nauki Szkolnictwa Wyższego podejmuje działania na rzecz wspierania uczelni w procesie monitorowania karier zawodowych absolwentów. Przede wszystkim należy zauważyć, że szereg uczelni uzyskało środki z funduszy strukturalnych UE (głównie z Programu Operacyjnego ˝Kapitał ludzki˝) na stworzenie uczelnianego systemu monitorowania karier, w tym gronie znalazły się m.in. Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu, Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie, Akademia Humanistyczno-Ekonomiczna w Łodzi, Uniwersytet Rzeszowski, Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu oraz Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Chełmie. Kompleksowy projekt z wykorzystaniem środków UE przeprowadził również Uniwersytet Warszawski we współpracy z Instytutem Badań Edukacyjnych.
Warto również wspomnieć, że z inicjatywy rzecznika praw absolwenta MNiSW zorganizowało wspólnie z Uniwersytetem Warszawskim w dniu 6 grudnia 2012 r. kongres akademickich biur karier i jednostek uczelnianych odpowiedzialnych za monitoring zawodowych losów absolwentów pn. ˝Monitorowanie karier zawodowych absolwentów - dobre praktyki˝. W wydarzeniu wzięło udział 170 uczestników, w tym przedstawiciele około 110 biur karier z 47 miast Polski. Kongres umożliwił przedstawicielom uczelni zapoznanie się z dobrymi praktykami w zakresie badań losów absolwentów oraz omówienie problemów w zakresie wdrażania systemu monitoringu przez uczelnie. Wnioski z dyskusji podczas kongresu stanowiły istotną inspirację dla zaproponowanej w projekcie nowelizacji ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym (druk sejmowy nr 2085) nowej koncepcji monitoringu.
Zgodnie z propozycją MNiSW zawartą we wspomnianym projekcie wprowadzony zostanie centralny monitoring karier zawodowych absolwentów z wykorzystaniem danych gromadzonych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Monitoring prowadzony będzie corocznie na podstawie danych o absolwentach pochodzących z istniejącego systemu informacji o szkolnictwie wyższym POL-on oraz przekazanych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych zanonimizowanych danych jednostkowych zawierających historię zatrudnienia absolwentów. Centralny monitoring umożliwi uzyskanie porównywalnych, rzetelnych i obiektywnych danych na temat sytuacji absolwentów na rynku pracy z podziałem na uczelnie i kierunki studiów.
Drugim elementem nowego systemu będzie monitoring prowadzony przez szkoły wyższe. Badania ankietowe prowadzone przez uczelnie są niezbędne do uzyskania danych o charakterze jakościowym, które nie są możliwe do wygenerowania na podstawie baz danych ZUS (ocena przez absolwentów programu kształcenia, przydatność określonych zajęć z punktu widzenia kariery zawodowej itp.). Monitoring uczelniany będzie służył szkołom wyższym do doskonalenia jakości kształcenia i lepszego uwzględnienia w programach studiów elementów istotnych z perspektywy rynku pracy.
Jednocześnie należy zauważyć, że zmiany proponowane przez MNiSW przewidują rozwiązanie, które powinno znacząco pomóc uczelniom w prowadzeniu monitoringu. Zgodnie z obowiązującymi przepisami uczelnie muszą uzyskiwać zgodę absolwentów na przetwarzanie danych osobowych na potrzeby uczelnianego monitoringu. W trakcie rozmów z ministerstwem uczelnie podnosiły, że obowiązek uzyskania zgody wpływa na niski poziom zwrotności ankiet i utrudnia realizację celu monitoringu. W praktyce bowiem, aby otrzymać informację zwrotną, szkoła wyższa musi dwukrotnie kontaktować się z absolwentem - najpierw wystąpić z prośbą o zgodę na przesłanie ankiety, a następnie dopiero przesłać samą ankietę.
Dlatego też projekt nowelizacji ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym przewiduje, że w celu prowadzenia monitoringu uczelnianego szkoły wyższe będą mogły przetwarzać dane osobowe absolwentów obejmujące imię i nazwisko oraz adres do korespondencji. Oznacza to, że w przyszłości będą mogły od razu przesłać absolwentowi ankietę do wypełnienia bez konieczności uzyskania dodatkowej zgody na samo przesłanie ankiety. Życie zawodowe absolwenta nie będzie jednak poddane monitorowaniu bez jego zgody, ponieważ absolwent zachowa prawo pozostawienia przesłanej ankiety bez odpowiedzi.
2. Termin wprowadzenia monitoringu w oparciu o dane ZUS zależy od wyników prac parlamentu nad wspomnianym powyżej projektem o zmianie ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym oraz o niektórych innych ustaw. Ministerstwo planuje, żeby pierwsza edycja badania w oparciu o dane ZUS, obejmująca absolwentów po roku od zakończenia studiów, została przeprowadzona jesienią 2015 r.
3. W ramach ministerialnego monitoringu zbierane będą dane na temat absolwentów obejmujące:
a) rok urodzenia i płeć absolwenta;
b) pierwsze trzy cyfry kodu pocztowego adresu zameldowania lub adresu zamieszkania, lub adresu do korespondencji absolwenta - umożliwią one uwzględnienie regionalnego charakteru rynku pracy w analizie wyników monitoringu;
c) kod tytułu ubezpieczenia - pozwoli na określenie, na jakiej podstawie absolwent świadczy pracę (umowa o pracę, samozatrudnienie, umowa cywilnoprawna itd.);
b) podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie (emerytalne i rentowe, wypadkowe lub zdrowotne) - dane te pozwolą określić wynagrodzenia absolwentów pracujących na podstawie umowy o pracę oraz umowy-zlecenie.
Dodatkowo zbierane będą dane na temat płatników składek, czyli pracodawców, zleceniodawców itd. Kod Polskiej Klasyfikacji Działalności płatnika składek pozwoli na określenie branży, w której pracują absolwenci, natomiast kod określający płatnika składek (wygenerowany jedynie na potrzeby badania, a tym samym niepozwalający na identyfikację danego podmiotu) umożliwi uzyskanie odpowiedzi na pytanie, jak często absolwenci zmieniają pracę.
Wszystkie opisane powyżej dane pomogą przedstawić opinii publicznej, w tym przede wszystkim uczelniom oraz kandydatom na studia, wszechstronną informację na temat sytuacji absolwentów poszczególnych uczelni oraz kierunków studiów na rynku pracy. Równocześnie, jak już zostało wspomniane powyżej, uczelnie nadal będą mogły prowadzić własny monitoring karier w oparciu o ankiety, co pozwoli im lepiej dostosowywać programy kształcenia do potrzeb rynku pracy.
Z wyrazami szacunku
Sekretarz stanu
Marek Ratajczak
Warszawa, dnia 3 kwietnia 2014 r.