Szanowna Pani Marszałek! Odpowiadając na interpelację, nr SPS-023-25513/14, złożoną przez pana posła Rajmunda Millera oraz grupę posłów w sprawie podjęcia działań zapobiegających spadkowej tendencji uczestnictwa uczniów w lekcjach wychowania fizycznego, uprzejmie wyjaśniam.

   Popularyzowanie aktywności fizycznej oraz zapobieganie nadwadze i otyłości wśród dzieci i młodzieży jest długotrwałym procesem społecznym. Zmiany postaw oraz kształtowanie zdrowych nawyków w społeczeństwie wymagają podejmowania systemowych działań na wielu poziomach. Dotyczy to wszystkich elementów procesu wychowania i jest wypadkową wpływu wywieranego na dzieci i młodzież przez środowisko, w którym dorastają - rodzinę, grupę rówieśniczą, szkołę, media oraz wszystkich innych, którzy kształtują nawyki i umiejętności oraz przekazują wiedzę.

   W interpelacji przywołuje pan poseł dane z raportu Najwyższej Izby Kontroli z 2010 r. dotyczącego wychowania fizycznego i sportu w szkołach publicznych, wskazując, że zgodnie z ww. raportem w zajęciach wychowania fizycznego nie uczestniczyło odpowiednio:

   - 17% uczniów szkół podstawowych,

   - 24% uczniów gimnazjów,

   - 30% uczniów szkół ponadgimnazjalnych.

   Zagadnienia te porusza również opublikowana przez Najwyższą Izbę Kontroli w 2013 r. informacja o wynikach kontroli pn. ˝Wychowanie fizyczne i sport w szkołach publicznych i niepublicznych˝. Dane NIK z 2013 r. dotyczące liczby uczniów nieobecnych na zajęciach wychowania fizycznego dla poszczególnych etapów wynoszą:

   - II etap - 10% uczniów,

   - III etap - 13% uczniów,

   - IV etap - 17% uczniów,

   przy czym sformułowano je na podstawie określonego założenia, tj. porównania liczby uczniów zapisanych do szkoły do średniej liczby uczniów nieobecnych na lekcjach wychowania fizycznego (bez uwzględnienia uczniów obecnych na zajęciach, lecz niećwiczących).

   Poruszana przez pana posła problematyka obejmuje istotne, dostrzegane przez Ministerstwo Edukacji Narodowej, zjawiska. Mając jednak na uwadze fakt, że ww. informacja oparta została na podstawie danych uzyskanych w stosunkowo niewielkiej liczbie szkół, nie jest uprawnione bezpośrednie przekładanie ww. wyników na stan realizacji zajęć wychowania fizycznego we wszystkich szkołach.

   Zajęcia wychowania fizycznego prowadzone są we wszystkich typach publicznych i niepublicznych szkół, których zgodnie z danymi systemu informacji oświatowej (wg stanu na 30 września 2012 r.) jest 28 108. Zawarta w informacji o wynikach kontroli pn. ˝Wychowanie fizyczne i sport w szkołach publicznych i niepublicznych˝ ogólna negatywna ocena skontrolowanych szkół sformułowana została na podstawie wyników kontroli przeprowadzonych w 43 szkołach (w tym 38 zespołach szkolnych) z terenu 8 województw, co stanowi jedynie 0,15% ogółu szkół.

   Należy podkreślić, że Najwyższa Izba Kontroli oceniła pozytywnie mimo stwierdzonych nieprawidłowości działania ministra edukacji narodowej w obszarze wychowania fizycznego w szkołach. NIK pozytywnie oceniła wprowadzaną od 2009 r. nową podstawę programową wychowania fizycznego, w której zaakcentowano znaczenie edukacji zdrowotnej dla fizycznego, psychicznego i społecznego rozwoju uczniów oraz konieczność kształtowania aktywności fizycznej i dbałości o zdrowie w ciągu całego życia. Korzystnie przyjęto także stworzoną uczniom możliwość wyboru form realizacji i tematyki lekcji wychowania fizycznego.

   Na uwagę zasługuje również fakt, że wychowanie fizyczne jest jedynym przedmiotem, w zakresie którego wymagania określono na poziomie ustawowym. Zgodnie z przepisami art. 13a ust. 2 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, z późn. zm.) szkoły, z wyłączeniem szkół dla dorosłych, są obowiązane do prowadzenia zajęć wychowania fizycznego w obowiązkowym wymiarze w ciągu tygodnia wynoszącym dla:

   - uczniów klas IV-VI szkół podstawowych i uczniów gimnazjów - 4 godziny lekcyjne,

   - uczniów szkół ponadgimnazjalnych - 3 godziny lekcyjne.

   Minister edukacji narodowej prowadzi szereg działań związanych z popularyzowaniem aktywności fizycznej i promocją zdrowego stylu życia, które zapobiegać mają omawianemu zjawisku, np. program ˝Szkoła promująca zdrowie˝, program HEPS (Healthy Eating and Physical Activity in Schools), ˝Zdrowe żywienie i aktywność fizyczna w szkołach˝, konkurs na realizację zadania publicznego pn. ˝Zdrowe dzieci to nasz kapitał - szkolne projekty popularyzujące zdrowy styl życia w szkołach oraz w społecznościach lokalnych˝ czy upowszechnianie przez Ośrodek Rozwoju Edukacji - placówkę doskonalenia nauczycieli podległą MEN - kampanii społecznej ˝Wiem, co jem˝. W ramach ustalonego kierunku polityki oświatowej państwa: Działania szkoły na rzecz zdrowia i bezpieczeństwa uczniów minister edukacji narodowej ogłosił rok szkolny 2013/2014 Rokiem Szkoły w Ruchu.

   W związku z omawianym zjawiskiem równocześnie z wdrażaniem nowej podstawy programowej od roku szkolnego 2009/2010 wprowadzono możliwość realizacji części obowiązkowych godzin zajęć wychowania fizycznego w formach zajęć do wyboru przez uczniów, prowadzonych jako zajęcia sportowe, zajęcia sprawnościowo-zdrowotne, zajęcia taneczne lub aktywna turystyka. Wiąże się to bezpośrednio z możliwością urozmaicenia zajęć wychowania fizycznego zgodnie z oczekiwaniami uczniów, aby minimalizować ich absencję na ww. zajęciach. Uzyskane w roku szkolnym 2009/2010 oraz roku szkolnym 2011/2012 dane wskazują na wzrastający odsetek szkół realizujących zajęcia z wychowania fizycznego w formie innej niż klasowo-lekcyjne:

   - szkoły podstawowe z 26% do 33%,

   - gimnazja z 51% do 56%,

   - szkoły ponadgimnazjalne z 17% do 33%.

   Jednocześnie w cytowanej informacji NIK podaje średnią liczbę uczniów zwalnianych przez dyrektora szkoły z zajęć wychowania fizycznego na podstawie opinii lekarskich w latach szkolnych 2009/2010 - 2010/2011, która wynosiła odpowiednio:

   - II etap - 3%, 2% i 2% uczniów,

   - III etap - 5%, 5% i 5% uczniów,

   - IV etap - 13%, 12% i 11% uczniów.

   Ministerstwo Edukacji Narodowej bada zjawisko obniżenia frekwencji uczniów na zajęciach wychowania fizycznego podczas monitorowania realizacji zajęć wychowania fizycznego w formach do wyboru przez uczniów we wszystkich typach szkół publicznych. Wyżej wymienione monitorowanie przeprowadzone zostało w roku szkolnym 2009/2010 oraz roku szkolnym 2011/2012 równolegle z monitorowaniem realizacji podstawy programowej kształcenia ogólnego. Analogiczne działania przeprowadzone zostaną w drugim semestrze bieżącego roku szkolnego.

   Zgodnie z uzyskanymi roku szkolnym 2011/2012 informacjami odsetek uczniów zwalnianych z zajęć wychowania fizycznego na podstawie opinii lekarskich kształtował się następująco:

   - szkoły podstawowe - 1,37%,

   - gimnazja - 4,21%,

   - szkoły ponadgimnazjalne - 13,89%.

   Kwestię zwalniania uczniów z zajęć wychowania fizycznego regulują przepisy rozporządzenia ministra edukacji narodowej z dnia 30 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych (Dz. U. Nr 83, poz. 562, z późn. zm.).

   Zgodnie z § 8 ww. rozporządzenia dyrektor szkoły zwalnia ucznia z zajęć wychowania fizycznego na podstawie opinii o ograniczonych możliwościach uczestniczenia ucznia w tych zajęciach wydanej przez lekarza oraz na czas określony w tej opinii. W przypadku zwolnienia ucznia z zajęć wychowania fizycznego w dokumentacji przebiegu nauczania zamiast oceny klasyfikacyjnej wpisuje się ˝zwolniony/zwolniona˝.

   Nie ma podstaw prawnych do zwalniania z zajęć wychowania fizycznego w oparciu o dokument wystawiony przez rodziców (opiekunów prawnych) lub samego ucznia. Nie ma również podstaw do zwolnienia z zajęć wychowania fizycznego z powodu braku stroju gimnastycznego. Przygotowanie do określonych lekcji, w tym zajęć wychowania fizycznego, należy do zadań ucznia.

   Jedynie w przypadku gdy uczestniczący w zajęciach wychowania fizycznego uskarża się na dolegliwości zdrowotne, to zgodnie z § 31 ust. 2 rozporządzenia ministra edukacji narodowej i sportu z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach (Dz. U. z 2003 r. Nr 6, poz. 69, z późn. zm.) zwalnia się go w danym dniu z wykonywania planowanych ćwiczeń, informując o tym jego rodziców (opiekunów). Należy jednak podkreślić, że cytowany przepis odnosi się do dolegliwości zdrowotnych i nie dotyczy braku stroju niezbędnego do uczestniczenia w zajęciach wychowania fizycznego.

   Należy wyjaśnić, że nauczyciele wychowania fizycznego nie mają podstaw prawnych do wymagania od uczniów informacji o powodach zwalniania z zajęć wychowania fizycznego. W systemie informacji oświatowej nie gromadzi się danych dotyczących liczby uczniów zwalnianych z zajęć wychowania fizycznego. Nie jest również możliwe gromadzenie danych o powodach zwalniania z wychowania fizycznego oraz czasie zwalniania z ww. zajęć. Wymienione dane są informacjami pośrednimi lub bezpośrednimi o stanie zdrowia, które w świetle ustawy o ochronie danych osobowych są danymi wrażliwymi.

   Odnosząc się do pytania związanego z opracowaniem systemu motywacyjnego, który promowałby zachowania nauczycieli wychowania fizycznego, należy wyjaśnić, że mechanizm taki funkcjonuje już w systemie oświaty. Przepisy art. 30 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2014 r. poz. 191.) określają dodatek motywacyjny jako jeden z możliwych składników wynagrodzenia nauczyciela. Decyzje o przyznaniu dodatku motywacyjnego podejmuje pracodawca, tj. dyrektor szkoły.

   Z poważaniem

   Podsekretarz stanu

   Ewa Dudek

   Warszawa, dnia 14 kwietnia 2014 r.