Szanowna Pani Marszałek! W odpowiedzi na interpelację posła Rajmunda Millera oraz grupy posłów z dnia 12 marca 2014 r. (nr SPS-023-25333/14) w sprawie poprawek do projektu ustawy o zmianie ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym oraz niektórych innych ustaw dotyczących kształcenia w zakresie analityki medycznej pragnę przedstawić następujące wyjaśnienia.
Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym oraz niektórych innych ustaw (druk sejmowy nr 2085) nie zakłada zmian dotyczących form kształcenia na kierunkach związanych z kształceniem diagnostów laboratoryjnych - kształcenie w zakresie analityki medycznej od dwóch lat może być realizowane jako jednolite studia magisterskie albo w formie studiów pierwszego lub drugiego stopnia. Wynika to z treści rozporządzenia ministra nauki i szkolnictwa wyższego z dnia 5 października 2011 r. w sprawie warunków prowadzenia studiów na określonym kierunku i poziomie kształcenia (Dz. U. z 2014 r. poz. 131). Przepisy tego rozporządzenia dotyczące form kształcenia w zakresie analityki medycznej są dostosowane do brzmienia ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o diagnostyce laboratoryjnej (Dz. U. z 2004 r. Nr 144, poz. 1529) regulującej kwestie dostępu do zawodu diagnosty laboratoryjnego. Ustawa ta należy do kompetencji ministra zdrowia.
Na podstawie ww. ustawy osobą uprawnioną do wykonywania czynności diagnostyki laboratoryjnej w laboratorium jest m. in. osoba, która posiada tytuł zawodowy licencjata uzyskany na kierunku analityka medyczna lub tytuł zawodowy technika analityki medycznej (art. 6a ww. ustawy). Ustawa ta określa również warunki niezbędne do wykonywania zawodu diagnosty laboratoryjnego, w tym kwalifikacje absolwentów szkół wyższych, a także tryb ich potwierdzania i uzupełniania (np. kształcenie podyplomowe) w przypadku studiów na kierunkach innych niż analityka medyczna (w tym na kierunkach nieobjętych standardami kształcenia: biologia, chemia i biotechnologia). Ustawa o diagnostyce laboratoryjnej dopuszcza prowadzenie kształcenia podyplomowego dla absolwentów tych kierunków w trybie: dziennym, wieczorowym, zaocznym lub eksternistycznym na podstawie programów nauczania opracowanych przez zespół ekspertów powołany przez ministra właściwego do spraw zdrowia (art. 7a ust. 2).
Odnosząc się do kwestii braku standardu kształcenia dla kierunku analityka medyczna, uprzejmie wyjaśniam, że w wyniku reformy szkolnictwa wyższego z 2011 r. odstąpiono od centralnej listy kierunków studiów. W obecnym systemie standardy kształcenia zostały określone dla kierunków studiów: lekarskiego, lekarsko-dentystycznego, farmacji, pielęgniarstwa, położnictwa, weterynarii i architektury z uwagi na wymogi dotyczące kształcenia i szkolenia przygotowującego do wykonywania zawodu lekarza, lekarza-dentysty, farmaceuty, pielęgniarki, położnej, lekarza weterynarii oraz architekta określone w przepisach Unii Europejskiej. Spośród kierunków medycznych wyłącznie jako studia jednolite magisterskie są realizowane kierunki lekarski, lekarsko-dentystyczny i farmacja (rozporządzenie ministra nauki i szkolnictwa wyższego z dnia 9 maja 2012 r. w sprawie standardów kształcenia dla kierunków studiów: lekarskiego, lekarsko-dentystycznego, farmacji, pielęgniarstwa i położnictwa).
Reforma szkolnictwa wyższego z 2011 r. zobowiązała uczelnie do opracowania począwszy od roku akademickiego 2012/2013 programów kształcenia opartych na krajowych ramach kwalifikacji dla szkolnictwa wyższego. Cechą zasadniczą wprowadzonych zmian jest przyjęcie nowej filozofii patrzenia na proces dydaktyczny i nowe podejście do studenta. Kształcenie realizowane jest przez szkoły wyższe w ramach autonomii programowej. Zatem to uczelnie tworzą programy kształcenia, zaś instytucją oceniającą ich jakość jest Polska Komisja Akredytacyjna.
Dla kierunków nieobjętych standardami w drodze rozporządzenia mogą być tworzone wzorcowe, czyli przykładowe, opisy efektów kształcenia. Rozporządzeniem ministra nauki i szkolnictwa wyższego z dnia 4 listopada 2011 r. w sprawie wzorcowych efektów kształcenia określono wzorcowe efekty kształcenia dla kierunku analityka medyczna dla studiów prowadzonych jako jednolite studia magisterskie o profilu praktycznym.
Brak standardu kształcenia dla kierunku analityka medyczna nie jest sprzeczny z unijną dyrektywą dotyczącą europejskiego rynku pracy. Wyjaśniam, że do dyrektywy 2005/36/WE w drodze jej nowelizacji dokonanej dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/55/UE z dnia 20 listopada 2013 r. zmieniającą dyrektywę 2005/36/WE w sprawie uznawania kwalifikacji zawodowych i rozporządzenie (UE) nr 1024/2012 w sprawie współpracy administracyjnej za pośrednictwem systemu wymiany informacji na rynku wewnętrznym wprowadzony został przepis dopuszczający określenie tzw. wspólnej ramy kształcenia (art. 49a). Dzięki temu uznanie kwalifikacji do wykonywania tego zawodu będzie dokonywane automatycznie w innym państwie członkowskim. Regulacja ta weszła w życie dnia 17 stycznia 2014 r. z terminem wdrożenia do 18 stycznia 2016 r. (2 lata). Oznacza to możliwość opracowania na poziomie UE wspólnego minimalnego zasobu wiedzy, umiejętności i kompetencji niezbędnych do wykonywania określonego zawodu. Wspólna rama kształcenia musi mieć odniesienie do europejskich ram kwalifikacji (EQF). Jeśli poziom z EQF będzie odpowiadał kwalifikacjom uzyskiwanym po ukończeniu studiów I lub II stopnia w Polsce, to wówczas będzie można rozważyć opracowanie standardu kształcenia dla kierunku analityka medyczna uwzględniającego treści objęte wspólną ramą kształcenia.
Środowisko diagnostów laboratoryjnych wyraża niepokój związany z zaproponowaną w projekcie ustawy o zmianie ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym oraz niektórych innych ustaw instytucją potwierdzania efektów uczenia się osiągniętych poza systemem szkolnictwa wyższego. Jednak pragnę zaznaczyć, że dostęp do tego zawodu jest regulowany ustawą o diagnostyce laboratoryjnej. Zawód diagnosty laboratoryjnego będzie mogła wykonywać osoba spełniająca warunki określone w tejże ustawie (w szczególności osoba posiadająca tytuł zawodowy magistra po ukończeniu kierunku studiów analityka medyczna). Rozwiązania zawarte w ww. projekcie nie przewidują regulacji umożliwiających zdobycie wyższego wykształcenia w trybie innym niż ukończenie studiów wyższych.
Głównym celem wprowadzenia systemu potwierdzania efektów uczenia się jest ułatwienie dostępu do studiów wyższych osobom dojrzałym. Zaproponowane rozwiązania mają na celu zbliżenie sposobów zdobywania wykształcenia do modeli istniejących w krajach o najwyższym poziomie aktywności zawodowej zapewniających możliwości uzupełniania kwalifikacji w miarę potrzeb w wieku dorosłym. Koncepcja wynika bezpośrednio ze strategii ˝Europa 2020˝, szczegółowych wskazań polityki Unii Europejskiej, Strategii Rozwoju Kapitału Ludzkiego oraz badań bilansu kapitału ludzkiego, które potwierdzają przedwczesną wobec innych krajów Unii Europejskiej dezaktywację edukacyjną Polaków.
Potwierdzanie efektów uczenia się będzie polegało na weryfikacji przez uprawnioną uczelnię wiedzy, umiejętności i kompetencji zdobytych przez daną osobę poza szkołą wyższą. Uczelnia sprawdzać będzie faktyczne umiejętności i kompetencje, a nie przedłożone dokumenty. Potwierdzenie efektów uczenia się będzie miało na celu przyjęcie na studia, a nie wydanie dyplomu. Osoba przyjęta na studia w wyniku potwierdzenia jej efektów uczenia się przez uczelnianą komisję weryfikującą zostaje włączona do regularnego toku studiów i musi zrealizować takie same efekty kształcenia na kierunku jak każdy inny student, aby uzyskać tytuł zawodowy. Nie tworzy się dla nich żadnych odrębnych kursów czy ścieżek kształcenia. Nowe regulacje nie przewidują prowadzenia studiów eksternistycznych.
Osobie przyjętej na studia w trybie potwierdzenia przez uczelnię efektów uczenia się będzie można zaliczyć maksymalnie 50% puli punktów ECTS przypisanych do danego programu kształcenia. Ponadto ogólna liczba osób, które uzyskały takie potwierdzenie, na danym kierunku studiów i poziomie kształcenia nie będzie mogła przekroczyć 20% ogólnej liczby studentów na tym kierunku. Zasada ta ma zapewnić włączenie studentów w realizowany już tok studiów i realizowany program kształcenia oraz zapobiec tworzeniu odrębnych grup czy też wyspecjalizowaniu się uczelni w kształceniu wyłącznie w skróconym trybie. Uczelnia, wydając dyplom, będzie potwierdzała realizację przez absolwenta wszystkich zakładanych w programie kształcenia efektów nie tylko w zakresie wiedzy, ale także w kategoriach umiejętności i kompetencji społecznych.
Trzeba podkreślić, że to do uczelni będzie należeć decyzja o skorzystaniu z nowych regulacji. Uczelnia opracuje organizację potwierdzania efektów uczenia się, w tym zasady, warunki i tryb potwierdzania efektów uczenia się oraz sposób powoływania i tryb działania komisji weryfikujących efekty uczenia się. Komisje w uprawnionej podstawowej jednostce organizacyjnej uczelni prowadzącej kierunek analityka medyczna po weryfikacji posiadanych przez kandydata efektów uczenia się będą decydować, czy zdobył on efekty uczenia się w stopniu umożliwiającym przyjęcie go na studia. Na kierunku analityka medyczna kształci obecnie w Polsce 12 uczelni, w tym 11 uczelni medycznych. Prawo do potwierdzania efektów uczenia się będą miały tylko te podstawowe jednostki organizacyjne uczelni, które posiadają pozytywną ocenę jakości kształcenia Polskiej Komisji Akredytacyjnej na określonym kierunku i poziomie kształcenia, a w przypadku nieprzeprowadzenia jeszcze oceny - jednostki, które posiadają uprawnienia do nadawania stopnia doktora w zakresie obszaru kształcenia i dziedziny, do których jest przyporządkowany kierunek studiów.
System potwierdzania efektów uczenia się i jego jakość będą podlegać ocenie Polskiej Komisji Akredytacyjnej. Regulacje ujęte w projekcie ustawy o zmianie ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym oraz niektórych innych ustaw mają na celu zapewnienie wysokiej jakości kształcenia, a rozwiązania planowane dla instytucji potwierdzania efektów uczenia się w szczególności. Przedstawiając powyższe wyjaśnienia, wyrażam przekonanie, że przedstawione rozwiązania nie spowodują obniżenia poziomu kształcenia na kierunku analityka medyczna.
Na obecnym etapie prac sejmowych nad projektem nowelizacji ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym Podkomisja stała do spraw szkolnictwa wyższego i nauki przyjęła przywrócenie wydawania wzorcowych efektów kształcenia w formie rozporządzenia ministra, co skutkuje realizacją wszystkich efektów kształcenia ujętych we wzorcu w przypadku przyjęcia go przez senat uczelni. Posłowie na posiedzeniu tej podkomisji przyjęli poprawkę, która przewiduje, że kierunek analityka medyczna realizowany będzie w oparciu o efekty kształcenia określone we wzorcowym opisie efektów kształcenia dla tego kierunku studiów. Ponadto warunkiem wydania przez ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego decyzji uprawniającej do prowadzenia studiów na kierunku analityka medyczna byłoby uzyskanie pozytywnej opinii ministra właściwego do spraw zdrowia.
O ostatecznym kształcie regulacji w powyższym zakresie rozstrzygnie Sejm RP w trakcie dalszych prac nad projektem ustawy o zmianie ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym oraz niektórych innych ustaw.
Z wyrazami szacunku
Sekretarz stanu
Marek Ratajczak
Warszawa, dnia 3 kwietnia 2014 r.