Szanowna Pani Marszałek! Odpowiadając na interpelację pani poseł Doroty Arciszwskiej-Mielewczyk w sprawie przyszłości Narodowych Sił Rezerwowych (SPS-023-24438/14), uprzejmie proszę o przyjęcie następujących wyjaśnień.

   Rezerwy osobowe zajmują coraz istotniejsze miejsce w systemach obronnych wielu państw, realizując głównie zadania uzupełnienia i wsparcia jednostek operacyjnych. Jednocześnie ewolucja systemów obronnych szeregu państw sojuszniczych wskazuje na dwutorowość zmian. Z jednej strony obserwowane jest zmniejszanie liczebności regularnych armii, przy jednoczesnym zwiększaniu ich nasycenia nowoczesnymi środkami pola walki, siły uderzeniowej i mobilności, szczególnie w państwach realizujących politykę obronną w układzie sojuszniczym. Z drugiej strony, choć generalnie zmniejszane są stany sił rezerwowych utrzymywanych w gotowości do użycia, wzrasta znaczenie sił i formacji rezerwowych. W większości państw NATO żołnierze sił rezerwowych stanowią także znaczący odsetek żołnierzy kierowanych do zadań poza granicami tych państw.

   Nowe podejście do kwestii rezerw osobowych znalazło swój wyraz również w Siłach Zbrojnych RP i jest wynikiem wieloletnich prac, których efektem była koncepcja tworzenia Narodowych Sił Rezerwowych (NSR). W Strategicznym Przeglądzie Obronnym, zakończonym w 2006 r., zawarto rekomendację do wdrożenia w Siłach Zbrojnych RP rozwiązań związanych z wykorzystaniem ochotniczej służby żołnierzy rezerwy w NSR. Natomiast zatwierdzona przez prezydenta RP w listopadzie 2007 r. ˝Strategia bezpieczeństwa narodowego Rzeczypospolitej Polskiej˝ oraz opracowana na jej podstawie ˝Strategia obronności Rzeczypospolitej Polskiej˝, wydana w 2009 r., wskazały na konieczność dostosowania struktur organizacyjnych Sił Zbrojnych RP do nowych wyzwań, w tym rekomendowały utworzenie NSR.

   Ogólne założenia funkcjonowania NSR zostały określone w ˝Programie profesjonalizacji Sił Zbrojnych RP na lata 2008-2010˝, przyjętym przez Radę Ministrów w dniu 5 sierpnia 2008 r. Liczebność etatowa Sił Zbrojnych RP została ustalona na poziomie do 120 tys. żołnierzy służby czynnej i NSR przy jednoczesnym nierealizowaniu obowiązkowej służby wojskowej i oparciu uzupełnienia Sił Zbrojnych RP o ochotnicze formy służby wojskowej.

   Począwszy od grudnia 2008 r. limit stanu ewidencyjnego żołnierzy zawodowych i kandydatów na tych żołnierzy ustalono na poziomie 100 tys. Oznacza to, że z ogólnego stanu należało wydzielić do 20 tys. stanowisk służbowych dla żołnierzy NSR. Przyjęte wielkości są podstawą do planowania naboru ochotników do zawodowej służby wojskowej oraz NSR.

   Biorąc pod uwagę fakt, że głównym przeznaczeniem Sił Zbrojnych RP jest zapewnienie niepodległości państwa i nienaruszalności jego granic, NSR powinny być postrzegane przede wszystkim pod kątem ich użycia w sytuacji kryzysowej, spowodowanej zewnętrznym zagrożeniem militarnym, które nie kwalifikuje się do ogłoszenia mobilizacji. Wynika to z faktu, że podstawowym zadaniem NSR jest wzmocnienie potencjału osobowego jednostek wojskowych Sił Zbrojnych RP. Natomiast sytuację kryzysową należy rozpatrywać również w świetle przepisów ustawy z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym (Dz. U. z 2013 r. poz. 1166), w której przewidziano możliwość realizacji przez Siły Zbrojne RP zadań związanych z przeciwdziałaniem i likwidacją skutków klęsk żywiołowych. Bieżąca działalność jednostek wojskowych polega na realizacji nałożonych zadań przez żołnierzy zawodowych. W przypadku wystąpienia sytuacji zagrożenia bezpieczeństwa państwa powołanie do czynnej służby wojskowej żołnierzy NSR pozwala na szybkie zwiększenie stanu osobowego jednostek wojskowych Sił Zbrojnych RP czasu P. W sytuacji eskalacji zagrożeń w celu zwiększenia potencjału Sił Zbrojnych RP przewidywane jest wprowadzenie obowiązkowych form służby wojskowej i zarządzenie mobilizacji. W konsekwencji tych działań nastąpi pełne uzupełnienie jednostek wojskowych do etatu czasu W.

   Narodowe Siły Rezerwowe nie stanowią i nie miały stanowić wydzielonej, odrębnej i autonomicznej struktury, ale są integralną częścią Sił Zbrojnych RP, funkcjonującą wyłącznie w ramach jednostek wojskowych. W tym kontekście należy zauważać, że w sytuacji kryzysowej jednostka wojskowa nie otrzyma, do czasu przywrócenia w czasie pokoju obowiązkowych form służby wojskowej lub ogłoszenia mobilizacji, żadnego innego niż w ramach NSR uzupełnienia osobowego. Jak z tego wynika, do czasu ogłoszenia mobilizacji lub stanu wojny jednostki wojskowe będą działać wyłącznie w oparciu o posiadany stan żołnierzy zawodowych i NSR.

   Mając na uwadze przedstawioną wyżej organizację, przeznaczenie i zasady funkcjonowania NSR, a także konstytucyjne przeznaczenie Sił Zbrojnych RP [art. 26 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. - (Dz. U. Nr 78, poz. 483, ze zm.)] i niepodzielność ich struktur, nie jest możliwe wykorzystanie żołnierzy NSR do budowy wspólnych struktur z krajowym systemem ratunkowo-gaśniczym oraz Ochotniczą Strażą Pożarną. Byłoby to sprzeczne z obowiązującym systemem prawnym. Oznaczałoby to bowiem przekształcenie NSR w formację niewojskową (niemilitarną) przeznaczoną do realizacji zadań niemilitarnych związanych wprawdzie z sytuacją kryzysową, ale postrzeganą w ramach bezpieczeństwa wewnętrznego i ochrony ludności. Narodowe Siły Rezerwowe tworzą żołnierze rezerwy wyszkoleni do realizacji określonych typów zadań (co do zasady zadań bojowych lub zabezpieczenia pola walki). Żołnierze NSR w razie potrzeby zwiększają potencjał osobowy funkcjonujących jednostek wojskowych i wzmacniają ich wartość bojową. Użycie pododdziałów wojskowych w celach realizacji zadań służb ratowniczych lub obrony cywilnej należy rozpatrywać wyłącznie w kategorii działań dodatkowych, niezwiązanych z zasadniczym przeznaczeniem Sił Zbrojnych RP, ale koniecznych ze względu na wzmocnienie służb ratowniczych i obrony cywilnej, spowodowanych dużym rozmiarem sytuacji kryzysowej.

   Ponadto należy zauważyć, że proces naboru do NSR rozpoczęto od dnia 1 lipca 2010 r. Od tego czasu zostało złożonych ponad 39 tys. wniosków do tej formacji, z czego żołnierzom rezerwy nadano około 30 tys. przydziałów kryzysowych. Pozostali kandydaci nie zaliczyli pozytywnie procesu kwalifikacji. Jednocześnie ponad 11,8 tys. żołnierzy NSR powołano do zawodowej służby wojskowej. Ponadto w omawianym okresie prawie 7,8 tys. żołnierzy złożyło wnioski o unieważnienie przydziału kryzysowego i rezygnację z wykonywania obowiązków w ramach NSR.

   Uwzględniając fakt, że NSR to forma ochotnicza, zwiększenie stanów ewidencyjnych w korpusie oficerów i podoficerów może nastąpić wyłącznie poprzez zbudowanie i wdrożenie skutecznego finansowego systemu motywacyjnego. Należy podkreślić, że aktualnie - przy niedoborze kandydatów do służby w ramach NSR w korpusie oficerów i podoficerów - w korpusie szeregowych o jedno miejsce stara się kilkunastu kandydatów. Głównym elementem motywacyjnym dla tych kandydatów nie jest czynnik finansowy, lecz możliwość docelowego wstąpienia do służby zawodowej. Z tego względu w związku z dużym zainteresowaniem służbą wojskową w NSR osób nieposiadających przeszkolenia wojskowego pierwszy turnus służby przygotowawczej uruchomiony został już w dniu 4 października 2010 r. w ośrodkach szkolenia rodzajów Sił Zbrojnych. Dotychczas w ramach służby przygotowawczej przeszkolono ponad 18 tys. ochotników do NSR. Z tej liczby ok. 17 tys. przyjęto do NSR.

   Doświadczenia związane z tworzeniem NSR oraz wnioski z przeprowadzanych badań socjologicznych i analiz wskazują, że zasadne jest kontynuowanie i utrzymanie przyjętych założeń funkcjonowania tej formy służby z jednoczesnym doskonaleniem obowiązujących aktualnie rozwiązań. Dokonując analiz, korzystano również z doświadczeń innych państw, w których prowadzone są prace nad doskonaleniem funkcjonowania rezerw osobowych. Znamienny jest przykład zmian zainicjowanych w brytyjskich Siłach Zbrojnych, polegających na zmniejszeniu liczby żołnierzy zawodowych i zastąpieniu ich żołnierzami rezerwy. Realizacja tych założeń napotkała na nieoczekiwane problemy polegające na niepowodzeniu prowadzonej akcji rekrutacyjnej. Za jedną z przyczyn podaje się zbyt małe zachęty finansowe. Zwraca się uwagę, że dużą rolę w niepowodzeniu rekrutacji odgrywa mentalność młodych ludzi, którzy nie są zainteresowani etosem patriotycznym. Dla potencjalnych kandydatów poświęcenie własnego czasu dla służby wojskowej kosztem rodziny czy wykonywanej pracy zawodowej oznacza zbyt duże wyrzeczenie.

   W świetle powyższego w Siłach Zbrojnych RP zdiagnozowano dwa zasadnicze obszary NSR wymagające doskonalenia - organizacyjny (niewymagający zmian ustawowych) i zarządzania stanem osobowym NSR (regulowany w ustawach). W wyniku prac, w których brali udział dowódcy różnych szczebli, wypracowano nowe kierunki działań związane z organizacją i funkcjonowaniem NSR. W zakresie organizacyjnym zaistniała potrzeba przewartościowania niektórych przedsięwzięć związanych bezpośrednio z tworzeniem i funkcjonowaniem NSR. Z tego względu w resorcie obrony narodowej zostały podjęte działania, w których główny wysiłek skupiono na ograniczenie liczby pojedynczych stanowisk służbowych żołnierzy tej formy służby wojskowej i tworzeniu pododdziałów zwartych NSR w jednostkach wojskowych. Decyzja o wskazaniu pododdziałów dla potrzeb NSR jest kompetencją dowódców jednostek wojskowych zgodnie z zadaniami, przeznaczeniem i potrzebami jednostek wojskowych. Działania związane z tworzeniem i zwiększaniem liczby pododdziałów NSR w miejsce stanowisk pojedynczych są prowadzone planowo, tak aby alokacja przydziałów kryzysowych uwzględniała okresy zawartych już kontraktów oraz czas kadencji w przypadku żołnierzy zawodowych. Na działania takie zezwala obowiązujący, określany ustawowo, system zarządzania żołnierzami NSR. Umożliwia on tworzenie różnych form organizacyjnych, w tym obsadzanie pojedynczych stanowisk służbowych, tworzenie pododdziałów NSR oraz tworzenie jednostek wojskowych złożonych w znacznej części z żołnierzy NSR.

   Zmiany, które zostały zawarte w projekcie ustawy o zmianie ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej oraz niektórych innych ustaw (druki sejmowe nr 1992 i 2152), dotyczą usprawnienia i doskonalenia mechanizmów naboru i zarządzania żołnierzami NSR. Projekt w dniu 19 lutego br. został przyjęty przez sejmową Komisję Obrony Narodowej. Projektowane regulacje w większym stopniu niż dotychczas wychodzą naprzeciw potrzebom Sił Zbrojnych RP i oczekiwaniom osób zainteresowanych pełnieniem służby wojskowej oraz podejmowaniem obowiązków w ramach NSR.

   Uwzględniając powyższe, uważa się, że NSR - jako podsystem uzupełniania Sił Zbrojnych RP - są potrzebne i spełniają istotną funkcję w zapewnieniu ich zdolności do realizacji zadań w sytuacji zagrożenia. Z tego względu również nie sposób zgodzić się z twierdzeniem, iż środki publiczne wydatkowane w związku z naborem i pełnieniem służby wojskowej w ramach NSR są marnowane, tym bardziej, że są one niewspółmiernie niższe w stosunku do nakładów państwa ponoszonych do niedawna z tytułu utrzymywania obowiązkowej zasadniczej służby wojskowej.

   Z poważaniem

   Podsekretarz stanu

   Maciej Jankowski

   Warszawa, dnia 6 marca 2014 r.