Szanowna Pani Marszałek! Odpowiadając na interpelację pana posła Macieja Orzechowskiego oraz grupy posłów, znak: SPS-023-24205/14, przesłaną przy piśmie z dnia 4 lutego br. w sprawie wykorzystania funduszy unijnych na inwestycje kolejowe planowane w latach 2014-2020, informuję, co następuje.
1. Czy PKP posiada wymagane przez Unię Europejską modele ruchu potrzebne do planowania inwestycji?
Na wstępie informuję, że proces realizacji dużych inwestycji w infrastrukturę kolejową przebiega wieloetapowo. Jednym z etapów w przypadku każdej inwestycji dofinansowanej ze środków Unii Europejskiej jest opracowanie studium wykonalności w celu dokonania kompleksowego porównania kilku wariantów przeprowadzenia inwestycji i wyboru najlepszego z nich na podstawie analizy wielokryterialnej. W ramach studium wykonalności uwzględniane są m.in. aspekty środowiskowe, społeczne, techniczne, marketingowe, finansowe i ekonomiczne. Bardzo istotnym aspektem analiz marketingowych są prognozy natężenia ruchu pasażerskiego i towarowego. Dotychczas dla każdej inwestycji dofinansowanej ze środków UE, rozpoczętej w perspektywie budżetowej 2007-2013 (oraz wcześniej), opracowano prognozy ruchowe. Był to warunek niezbędny do uzyskania dofinansowania.
2. Jakie konsekwencje dla wykorzystania środków z UE będzie miał brak wymaganego narzędzia?
W obecnej perspektywie budżetowej 2014-2020 wymagania stawiane przez Unię Europejską w tym zakresie nie uległy istotnym zmianom. Nie ma wymagań zobowiązujących PKP Polskie Linie Kolejowe SA do posiadania globalnego modelu ruchu służącego do przygotowywania prognoz dla konkretnej inwestycji. W związku z tym nie występuje ryzyko, że jego brak uniemożliwi uzyskanie dofinansowania dla projektów kolejowych. Prognozy ruchowe wykonywane będą na podstawie dotychczas wypracowanych metod w ramach opracowywanych studiów wykonalności dla poszczególnych inwestycji. Przedstawiony mechanizm będzie wystarczający z punktu widzenia wymagań unijnych. Nie przewiduje się zatem, aby wpłynęło to na fakt ogólnego wykorzystania środków UE w perspektywie budżetowej 2014-2020.
Odrębną kwestią jest sposób przeprowadzania prac inwestycyjnych na liniach kolejowych. Spółka PKP PLK podjęła szereg działań, które pozwolą na poprawę efektywności projektów i jeszcze lepsze dopasowanie zakresu inwestycji do rzeczywistych potrzeb sieci i otoczenia. Jednym z nich jest opracowanie bazowego opisu przedmiotu zamówienia na studium wykonalności, który stwarza jednolite wymagania dla tego typu dokumentacji. Innowacją stosowaną w nowych studiach wykonalności będzie np. wykorzystywanie przez wykonawców zaawansowanego oprogramowania związanego z symulacjami ruchowymi, co pozwoli na racjonalne określenie docelowego kształtu układów torowych stacji. Kolejna istotna zmiana polega na wprowadzeniu do studium wykonalności tzw. prognozy degradacji. Dotyczyć ona będzie odcinków i obiektów znajdujących się w stosunkowo dobrym stanie technicznym i ma odpowiedzieć na pytanie, kiedy będzie najlepszy moment na wymianę danego elementu. Ma to na celu uniknięcie wymiany takiej infrastruktury, która na przykład po przeprowadzeniu pewnych prac utrzymaniowych może jeszcze przez kilkanaście lat zagwarantować parametry eksploatacyjne, odpowiednie z punktu widzenia spełnianej funkcji. W ciągu kilku najbliższych miesięcy rozpocznie się realizacja kilkunastu studiów wykonalności na podstawie nowych wymagań. W ramach każdego z tych studiów wykonywane będą stosowne prognozy ruchowe.
Kolejne działanie to prowadzone prace nad budową tzw. wielogałęziowego modelu ruchu. Jest on tworzony przede wszystkim dla własnych (krajowych) potrzeb i nie jest bezpośrednio związany z wymaganiami Unii Europejskiej stawianymi w stosunku do PKP PLK SA jako beneficjenta funduszy europejskich. Model ruchu pozwoli na wykonywanie bardziej zaawansowanych prognoz niż dotychczas, przede wszystkim dlatego, że będzie on obejmował obszar całego kraju. Umożliwi to analizowanie na dokładniejszym niż obecnie poziomie wpływu inwestycji na układ transportowy, zarówno kolejowy, jak i drogowy. Model ruchu będzie jednolitą i kompleksową bazą danych o transporcie pozwalającą na analizę stanu obecnego, a dzięki zastosowaniu technik prognostycznych i symulacyjnych obrazującą poziom dopasowania infrastruktury do przyszłych tendencji. Dane wykorzystywane w modelu będą pochodziły z różnych źródeł, obejmując obszary zagospodarowania przestrzennego kraju, transportu kolejowego i transportu drogowego. Wykorzystanie modelu ruchu pozwoli na przygotowywanie dokładniejszych prognoz dla projektów kolejowych niż jest to wymagane, a także na ich bieżącą aktualizację i dostosowywanie do zmieniających się uwarunkowań zewnętrznych.
3. Jakie działania podejmuje PKP oraz Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju w celu przygotowania niezbędnych dokumentów i jak najlepszego wykorzystania środków UE?
W III kw. 2013 r. ówczesne MTBiGM przygotowało pierwszą wersję projektu dokumentu implementacyjnego do Strategii Rozwoju Transportu do 2020 r. (z perspektywą do 2030 r.) i opublikowało go 9 lipca 2013 r. Dokument ten określa cele operacyjne do realizacji w latach 2014-2020 w obszarze transportu drogowego, kolejowego, morskiego i wodnego śródlądowego przy wykorzystaniu środków funduszy UE. W ślad za celami operacyjnymi zidentyfikowano oraz oszacowano wartości planowanych rezultatów podejmowanych działań. W oparciu o ustalone cele operacyjne oraz planowane rezultaty opracowano zestaw kryteriów wyboru projektów, które posłużyły do sporządzenia rankingu inwestycji drogowych, kolejowych, morskich i wodnych śródlądowych do dofinansowania ze środków funduszy UE, w tym środków Funduszu Spójności, środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz środków instrumentu ˝Łącząc Europę˝ (CEF). Na podstawie przygotowanego rankingu ustalona zostanie ostateczna lista inwestycji, które otrzymają dofinansowanie w ramach Programu Operacyjnego ˝Infrastruktura i środowisko˝ na lata 2014-2020 (POIiŚ 2014-2020) oraz w ramach Programu Operacyjnego ˝Polska Wschodnia˝ na lata 2014-2020 (POPW 2014-2020). W dniu 7 października 2013 r. podpisano umowę na wykonanie wybranych elementów strategicznej oceny oddziaływania na środowisko projektu DI (SOOŚ dla DI). Obecnie trwają prace związane z SOOŚ dla DI. W ramach procesu SOOŚ dla DI zaplanowano dwuetapowe konsultacje społeczne, których pierwszy etap rozpoczął się 2 stycznia 2014 r. i trwał do 5 lutego 2014 r.
Dodatkowo informuję, że w dniu 8 stycznia 2014 r. projekt Programu Operacyjnego ˝Infrastruktura i środowisko˝ na lata 2014-2020 został przyjęty przez Radę Ministrów. Program ten będzie podstawowym źródłem finansowania inwestycji kolejowych o znaczeniu krajowym w latach 2014-2020. Planowane są inwestycje liniowe dotyczące wdrażania systemu ERTMS, dworcowe, taborowe i multilokalizacyjne. Projekt POIiŚ 2014-2020 został przekazany do Komisji Europejskiej. Zgodnie z obecnie planowanym harmonogramem, konsultacje formalne programu pomiędzy stroną polską a KE mają się rozpocząć jeszcze w I kwartale 2014 r.
Równie ważnym aspektem dotyczącym wydatkowania funduszy UE jest zapewnienie wkładu krajowego dla projektów kolejowych, który pokrywa różnicę pomiędzy dofinansowaniem UE, a całkowitym kosztem projektu. Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju oraz PKP PLK SA rozpoczęły prace nad dokumentem, który określi zakres finansowania inwestycji na poziomie krajowym. Zakończenie prac nad nim pozwoli na zapewnienie brakującej części środków finansowych, co warunkuje możliwość rozpoczęcia prac inwestycyjnych w perspektywie budżetowej 2014-2020.
Z poważaniem
Podsekretarz stanu
Zbigniew Klepacki
Warszawa, dnia 25 lutego 2014 r.