Szanowna Pani Marszałek! W odpowiedzi na interpelację, nr SPS-023-2336/12, z dnia 29 lutego br. (data wpływu 2 marca br.) pana posła Edwarda Siarki w sprawie braku wyznaczenia operatora mającego świadczyć usługę powszechną przedstawiam poniższe wyjaśnienia.

   W celu udzielenia wyczerpującej odpowiedzi na interpelację pana posła Siarki Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji zwróciło się do prezesa UKE o przekazanie niezbędnych informacji dotyczących przedmiotu interpelacji, w związku z czym niniejsza odpowiedź uwzględnia stanowisko prezesa UKE w tym zakresie.

   W pierwszej kolejności należy wskazać na obecny stan prawny i faktyczny w przedmiocie świadczenia usługi powszechnej. Minimalny zestaw świadczeń składających się na usługę powszechną i zasady jej świadczenia określa dyrektywa 2002/22/WE w sprawie usługi powszechnej i związanych z sieciami i usługami łączności elektronicznej praw użytkowników, zwana dalej dyrektywą. W polskim porządku prawnym regulacje dotyczące usługi powszechnej zawarte są w rozdziale II działu III ustawy z dnia 16 lipca 2004 r. Prawo telekomunikacyjne (Dz. U. Nr 171, poz. 1800, z późn. zm.), zwanej dalej P.t. W tym miejscu należy wskazać, że obecnie trwają prace nad nowelizacją P.t., która ma uwzględniać m.in. zmiany wynikające z nowelizacji pakietu dyrektyw z 2002 r., wprowadzonej dyrektywą 2009/136/WE z 25 listopada 2009 r. (dyrektywą Citizens˝ Rights), która weszła w życie w grudniu 2009 r. Zmiany wprowadzone w dyrektywie mają na celu w szczególności zapewnienie dostępu do podstawowych usług telekomunikacyjnych wszystkim użytkownikom końcowym wszędzie tam, gdzie nie zapewnia ich sam konkurencyjny rynek.

   Zgodnie z art. 82 ust. 4 P.t. prezes UKE wyznacza w drodze decyzji przedsiębiorcę telekomunikacyjnego do świadczenia usługi powszechnej albo poszczególnych usług wchodzących w jej skład. Telekomunikacja Polska SA, dalej TP SA, od dnia 9 maja 2006 r. do dnia 8 maja 2011 r. była wyznaczona do zapewnienia na obszarze całego kraju usługi powszechnej. Z dniem 9 maja 2011 r. wygasły decyzje prezesa UKE nakładające na TP SA obowiązek świadczenia usługi powszechnej. Od wskazanej daty TP SA nie jest już zobowiązana do świadczenia usługi powszechnej, a ponadto żaden inny przedsiębiorca nie został wyznaczony do jej świadczenia.

   Prezes UKE nie wszczął procedury wyznaczenia przedsiębiorcy bądź przedsiębiorców zobowiązanych do świadczenia usługi powszechnej, ze względu na potrzebę zmiany obecnego modelu świadczenia usługi powszechnej. Prezes UKE po przeprowadzeniu wewnętrznych analiz popartych wnioskami z raportu przygotowanego przez niezależnych ekspertów z firmy Audytel¹⁾ uznał, że obecnie obowiązujący model jest nieefektywny i nieadekwatny do aktualnych potrzeb użytkowników oraz stanu rynku telekomunikacyjnego w Polsce, a także jest niewystarczająco elastyczny²⁾. Jednocześnie z informacji przekazanych przez prezesa UKE wynika, że rozpoczęta została procedura analizowania sytuacji na rynku telekomunikacyjnym, której wyniki mają być podstawą określenia zasadności ponownego wyznaczenia przedsiębiorcy bądź przedsiębiorców zobowiązanych do świadczenia usługi powszechnej. W przypadku gdy okaże się to celowe, wówczas zostanie przeprowadzona procedura wyznaczenia przedsiębiorcy, z uwzględnieniem obszaru kraju, na którym przedsiębiorca byłby zobowiązany do świadczenia usługi powszechnej oraz zakresu przedmiotowego tego obowiązku.

   Należy dodatkowo wspomnieć o obecnej sytuacji na rynku usług telekomunikacyjnych, która również ma znaczenie dla wskazania optymalnego modelu świadczenia usługi powszechnej. Zapotrzebowanie na usługi wchodzące w zakres usługi powszechnej zmieniło się w większości krajów UE. Coraz częściej można mówić o zjawisku substytucji na rynku telekomunikacyjnym, które charakteryzuje się zastępowaniem usług głosowych świadczonych w technologii stacjonarnej usługami telefonii mobilnej. Opisane zjawisko ma również wpływ na spadek zapotrzebowania na inne usługi wchodzące w skład usługi powszechnej.

   W związku z powyższym w ramach prac nad nowelizacją P.t. prezes UKE przedstawił swoje propozycje zmian, m.in. w zakresie modelu świadczenia usługi powszechnej w Polsce. W przygotowywanym projekcie ustawy proponuje się zmienić dotychczasowy sposób wyznaczania przedsiębiorcy zobowiązanego do świadczenia usług składających się na usługę powszechną. Rozwiązanie takie było dopuszczalne już w świetle zapisów dyrektyw przed nowelizacją, jednakże Polska zdecydowała się na jego przyjęcie w chwili obecnej, kiedy stan rozwoju rynku telekomunikacyjnego na to pozwala. Proponuje się, by w miejsce - wynikającego obecnie z przepisów P.t. - obowiązku wyznaczenia przedsiębiorcy zobowiązanego do świadczenia usług składających się na usługę powszechną powierzyć regulatorowi rynku telekomunikacyjnego uprawnienie do wyznaczenia takiego przedsiębiorcy, wyłącznie gdy zajdzie taka potrzeba, w szczególności biorąc pod uwagę faktyczne potrzeby użytkowników końcowych poszczególnych obszarów kraju (tj. gdy sam rynek na zasadzie samoregulacji i z poszanowaniem zasad skutecznej konkurencji nie realizuje usługi powszechnej). Tym samym decyzja o wyborze przedsiębiorcy zobowiązanego do świadczenia usług składających się na usługę powszechną należałaby do prezesa UKE, po dokonaniu oceny rynku w tym zakresie, w szczególności pod względem dostępności, jakości i przystępności cenowej usług składających się na usługę powszechną. Warto zauważyć, że na gruncie obecnie obowiązujących przepisów P.t. prezes UKE może wyznaczyć kilku przedsiębiorców odrębnie dla różnych usług wchodzących w skład usługi powszechnej oraz dla różnych obszarów kraju. Ponadto, zdaniem prezesa UKE, zmianie powinien ulec również sposób finansowania usługi powszechnej. Niektóre usługi świadczone przez TP SA w ramach usługi powszechnej były świadczone również przez innych operatorów, a prawo do wnioskowania o uzyskanie dopłaty, o której mowa w art. 95 P.t., miała, jako przedsiębiorca wyznaczony, jedynie TP SA.

   Odnosząc się do poruszonego przez pana posła problemu likwidowania przez TP SA publicznych aparatów samoinkasujących (PAS) należy w pierwszej kolejności wskazać na właściwą regulację w tym zakresie. Zgodnie z art. 88 P.t. prezes UKE ustala w drodze decyzji dla każdego przedsiębiorcy wyznaczonego do świadczenia usługi wchodzącej w skład usługi powszechnej polegającej na świadczeniu usługi telefonicznej za pomocą aparatów publicznych minimalną liczbę aparatów publicznych, w tym liczbę tych aparatów przystosowanych dla osób niepełnosprawnych, jakie powinny być instalowane na obszarze objętym działalnością danego przedsiębiorcy wyznaczonego, biorąc pod uwagę stan telefonizacji na tym obszarze oraz uzasadnione potrzeby mieszkańców. Liczba aparatów powinna uwzględniać stan telefonizacji na danym obszarze oraz uzasadnione potrzeby mieszkańców. W ust. 2 przywołanego przepisu ustawodawca wprowadza możliwość odstąpienia od powyższego obowiązku, o ile postępowanie konsultacyjne z zainteresowanymi podmiotami potwierdzi, że liczba aparatów publicznych lub łączy abonenckich jest wystarczająca dla zaspokojenia potrzeb mieszkańców. Prezes UKE monitoruje świadczenie wszystkich usług składających się na usługę powszechną, także dostępność i zapotrzebowanie na korzystnie z PAS.

   Analizując obecną sytuację, należy wskazać na zmniejszające się zainteresowanie konsumentów korzystaniem z usług PAS. Taki stan wynika z coraz większej penetracji usługami łączności mobilnej. Badanie stopnia zaspokojenia potrzeb konsumentów na usługi PAS przeprowadzone w 2009 r. wskazuje, że tylko 8% ogółu respondentów w ciągu 12 miesięcy poprzedzających badanie korzystało z PAS, a ok. 80% ankietowanych nie byłoby skłonnych częściej korzystać z PAS, nawet gdyby ceny za połączenia były niższe.

   Dostępność PAS w gminach miejsko-wiejskich i wiejskich jest niższa niż w miejskich. W ocenie 6% respondentów z gmin miejsko-wiejskich i wiejskich niekorzystających z PAS w ich miejscowościach jest za mało aparatów telefonicznych. W gminach miejskich taką ocenę wyraziło 1% badanych. Korzystanie z PAS wśród ogółu respondentów kształtowało się na podobnym poziomie (od 7% do 9% w zależności od typu gminy).

   Jak wskazują wyniki badań, 95% Polaków deklaruje, że posiada dostęp do innych środków komunikacji elektronicznej niż PAS. Posiadanie własnego aparatu telefonicznego, jak wskazali ankietowani, jest głównym powodem nieskorzystania z PAS³⁾. Jednocześnie należy zaznaczyć, że istniejące zapotrzebowanie na korzystanie z PAS, choć niewielkie, powinno być zaspokojone. Warto zauważyć, że TP SA w dalszym ciągu oferuje świadczenie usług za pomocą publicznych aparatów telefonicznych na zasadach ogólnych, jednakże ze względu na wysokie koszty utrzymania PAS decyduje się na ograniczanie liczby aparatów, szczególnie tych, z których nie są realizowane połączenia bądź było ich niewiele. Jak wynika z informacji przekazanych przez prezesa UKE, TP SA zobowiązała się do przeprowadzenia działań informacyjnych adresowanych do gmin. W pierwszej kolejności TP SA informowałaby o możliwości współfinansowania przez gminy PAS, które mają być likwidowane. Dodatkowo TP SA informowałaby o lokalizacjach, w których publiczne aparaty telefoniczne byłyby utrzymane. Ponadto z uzyskanych informacji wynika, że TP SA cały czas współpracuje z gminami zgłaszającymi potrzebę utrzymania istniejących PAS w celu zapewnienia społecznościom lokalnym publicznie dostępnych usług telekomunikacyjnych.

   Wyrażam nadzieję, że przedstawione wyjaśnienia pan poseł uzna za wystarczające.

   Z poważaniem

   Podsekretarz stanu

   Igor Ostrowski

   Warszawa, dnia 28 marca 2012 r.

¹⁾ "Raport końcowy z realizacji obowiązku świadczenia usługi powszechnej (USO) przez Telekomunikacją Polską SA w okresie od 8 maja 2006 r. do 8 maja 2011 r. wraz z analizą zasadności i zakresu wyznaczenia przedsiębiorcy/ów do świadczenia usługi powszechnej (USO) w kolejnym okresie", dostępny na stronie UKE pod adresem: http://www.uke.gov.pl/uke/index.jsp?place=Lead24&news_cat_id=261&news_id=6771&layout=8&page=text.

²⁾ "Koncepcja prezesa UKE w zakresie przyszłości usługi powszechnej w Polsce", dokument dostępny na stronie UKE pod adresem: http://www.uke.gov.pl/uke/index.jsp?place=Lead24&news cat id=261&news_id=5720&layout=8&page=text.

³⁾ Dane z "Raportu w zakresie zaspokojenia potrzeb konsumentów na usługi realizowane za pomocą aparatów publicznych", przygotowanego na zlecenie prezesa UKE, raport dostępny na stronie UKE: http://www.uke.gov.pl/uke/index jsp?place=Lead24&news_catJd=261&news^d=5000&layout=8&page=text.