Szanowna Pani Marszałek! W odpowiedzi na interpelację pani poseł Doroty Arciszewskiej-Mielewczyk (pismo, nr SPS-023-22643/13, z dnia 26 listopada br.) w sprawie informacji o znalezieniu w Niemczech unikalnej kolekcji dzieł sztuki zrabowanych przez Niemców w okresie II wojny światowej uprzejmie informuję.
Ministerstwo Spraw Zagranicznych w pełni podziela opinię o możliwości znalezienia obrazów pochodzących z Polski wśród dzieł sztuki ujawnionych we wspomnianej przez panią poseł kolekcji w Monachium. Potwierdziła to prokuratura niemiecka w odpowiedzi na pytanie pracownika Konsulatu Generalnego RP w Monachium w czasie konferencji prasowej w dniu 5 listopada br.
Mając na uwadze tę możliwość, MSZ za pośrednictwem wspomnianego konsulatu generalnego, a także Ambasady RP w Berlinie od początku monitoruje przebieg działań strony niemieckiej. Bezpośrednio po ujawnieniu kolekcji wystąpiło o ujawnienie jej pełnej listy oraz ewentualnej dokumentacji pochodzenia tych obrazów. Niewątpliwie nasze starania obok nacisku innych państw zmusiły stronę niemiecką do sukcesywnej publikacji tej listy na stronie artloss.de. Dla ułatwienia śledzenia jej na wskazanej stronie internetowej, gdzie ujawniane są nie tylko dane o działach sztuki, ale również ich fotografie, Ministerstwo Spraw Zagranicznych zamieściło na swojej stronie internetowej link http://www.lostart.de/Webs/DE/Datenbank/KunstfundMuenchen.html, któremu towarzyszy apel o zgłaszanie do MSZ wszelkich informacji, jakie mogą nasunąć się w związku dostępną na tej stronie listą obrazów, w szczególności dotyczących ich pochodzenia, właścicieli, ewentualnego miejsca dawnego przechowania w Polsce itp. Wszelkie takie informacje, które pomogłyby zidentyfikować ewentualnych polskich poszkodowanych obywateli albo w ogóle przyczynić się do ustalenia polskiej proweniencji ujawnionych dzieł, zgłaszane być winny na podane na stronie adresy kontaktowe w MSZ lub telefonicznie na podane numery. Warto dodać, że w chwili pisania niniejszego pisma na wspomnianej stronie zamieszczonych było już 327 dzieł sztuki, a pierwsze zapytania w ich sprawie już zostały telefonicznie zgłoszone do MSZ.
Pragnę zapewnić, że w przypadku otrzymania właściwych informacji Ministerstwo Spraw Zagranicznych podejmie niezwłocznie intensywne starania o odzyskanie utraconego dzieła sztuki niezależnie od tego, kto będzie poszkodowanym właścicielem. Zgodnie bowiem ze swoim umocowaniem ustawowym MSZ przy pomocy swoich placówek zagranicznych prowadzi wszechstronne działania restytucyjne, dążąc do odzyskania dóbr kultury zagrabionych w Polsce w czasie ostatniej wojny i okupacji wszystkim poszkodowanym podmiotom. W szczególności prowadzi rozmowy z odpowiednimi państwami, instytucjami i osobami, w tym opracowuje, a także składa wystąpienia i wnioski restytucyjne oraz podejmuje inne działania w zakresie odzyskiwania obiektów objętych tymi wnioskami. W szerszym zaś zakresie monitoruje politykę zainteresowanych państw i organizacji międzynarodowych w sprawie likwidacji skutków II wojny światowej w dziedzinie kultury, inicjuje i podejmuje wynikające stąd działania mające na celu ochronę interesów Polski. Ponadto prowadzi działania informacyjne i wyjaśniające politykę Polski w wyżej opisanym zakresie na forum międzynarodowym i krajowym.
Z przyjemnością pozwalam sobie poinformować, że wspomniane prace przynoszą od dawna konkretne efekty. Dla ich zilustrowania przekazuję w załączeniu publikację opisującą odzyskane przez MSZ dobra kultury w latach 1999-2011*). Jednocześnie informuję, że z najnowszymi naszymi sukcesami można zapoznać się na stronie internetowej MSZ, przy czym zwracam uwagę na odzyskanie niezwykle cennego obrazu Lucasa Cranacha Starszego ˝Madonna pod jodłami˝, który wywieziono z Wrocławia w 1947 r., a po odnalezieniu i przywiezieniu do Polski został zwrócony arcybiskupowi wrocławskiemu dnia 27 lipca 2012 r.
Jeżeli natomiast chodzi o dwa pozostałe pytania poseł D. Arciszewskiej-Mielewczyk, pragnę wyjaśnić, iż gromadzeniem informacji na temat polskich zabytków i dóbr kultury znajdujących się poza granicami kraju, w tym dzieł zrabowanych, zajmuje się Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Nie tylko gromadzi ono od lat wszelkie dane i materiały na ten temat, ale prowadzi także stosowne rejestry i publikuje katalogi. Wśród tych ostatnich warto wskazać ważne pozycje wcześniejsze, np.: B. Bieńkowska, ˝Straty bibliotek polskich w czasie II wojny światowej˝, Warszawa 1994 czy A. Tyczyńska, K. Znojewska ˝Straty wojenne. Malarstwo polskie˝, Poznań 1998 oraz G. Mizera, ˝Straty wojenne. Sztuka starożytna. Obiekty utracone w Polsce w latach 1939-1945˝, t. 1-2, Poznań 2000, R. Pieńkowski, B. Paszkiewicz, ˝Straty wojenne numizmatyki poniesione w latach 1939-1945 w granicach Polski po 1945 r. Raport wstępny˝, Poznań 2000 i M. Romanowska-Zadrożna, T. Zadrożny, ˝Straty wojenne. Malarstwo obce, t. 1. Obrazy olejne, akwarele i pastele utracone w latach 1939-1945 w granicach Polski po 1945 r.˝, Poznań 2000. Z katalogów opublikowanych ostatnio trzeba wskazać m.in. na: P. Nadolski, ˝Straty wojenne. Zabytkowe dzwony˝, Warszawa 2009, A. Mężyński, ˝Biblioteki Warszawy w latach 1939-1945, Warszawa 2010 oraz ˝Straty wojenne. Malarstwo polskie. Obrazy olejne, pastele i akwarele artystów polskich i w Polsce działających utracone w latach 1939-1945 w granicach Polski po 1945˝, tom II, oprac. A. Tyczyńska, K. Znojewska, Warszawa 2012.
Jak nam wiadomo, gromadzenie danych i materiałów na temat strat wojennych przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego odbywa się nie tylko drogą kwerend archiwalnych w Polsce, ale także za granicą. Bliższych jednak informacji na ten temat udzielić może tylko prowadzący te prace Departament Dziedzictwa Kulturowego wspomnianego resortu. Jest oczywiste, że w razie potrzeby Ministerstwo Spraw Zagranicznych udzieli wszelkiej pomocy w takich badaniach, w tym także w ramach sugerowanego przez panią poseł zespołu ekspertów.
Z poważaniem
Podsekretarz stanu
Artur Nowak-Far
Warszawa, dnia 11 grudnia 2013 r.