Szanowna Pani Marszałek! W związku z interpelacją pana posła Ryszarda Zbrzyznego przekazaną przy piśmie z dnia 17 października 2013 r., znak: DSPA-4810-8351-(1)/13, w sprawie interpretacji przepisów dotyczących pracowników ochrony fizycznej osób i mienia, korzystając z upoważnienia prezesa Rady Ministrów, uprzejmie proszę o przyjęcie poniższych informacji.
Przedmiotową kwestię regulują przepisy ustawy z dnia 22 sierpnia 1997 r. o ochronie osób i mienia (Dz. U. z 2005 r. Nr 145, poz. 1221, z późn. zm.), zwanej dalej ˝ustawą˝, oraz w zakresie badań lekarskich i psychologicznych przepisy wydane na podstawie art. 34 ustawy - rozporządzenie z dnia 23 lipca 2013 r. w sprawie badań lekarskich i psychologicznych osób ubiegających się o wydanie licencji oraz posiadających licencję pracownika ochrony fizycznej (Dz. U. poz. 855).
Jednocześnie wskazać należy, iż zgodnie z art. 9 ustawy z dnia 13 czerwca 2013 r. o zmianie ustaw regulujących wykonywanie niektórych zawodów (Dz. U. poz. 829) z dniem 1 stycznia 2014 r. zmianie ulegną przepisy rozdziału 5 ˝Wymagania kwalifikacyjne pracowników ochrony˝ ustawy o ochronie osób i mienia. Zgodnie z ww. przepisami nastąpi rezygnacja z licencji, która zastąpiona zostanie wpisem na odpowiednią listę, oraz z podziału tych pracowników na stopnie, od których uzależnione były dotychczas specjalistyczne uprawnienia. Ze zniesieniem licencji jest ściśle związana rezygnacja z egzaminu na rzecz szkolenia. Rezygnując z licencji, w tym drugiego stopnia, zrezygnowano z wymogu posiadania co najmniej wykształcenia średniego w odniesieniu do pracowników ochrony. Wobec takiego rozwiązania dobór odpowiedniej kadry do wykonywania specjalistycznych zadań ochrony spoczywać będzie na przedsiębiorcy zatrudniającym danego pracownika.
Wprowadzenie proponowanych zmian w znacznym stopniu ułatwi kandydatom dostęp do pracy w charakterze pracownika ochrony oraz zdobycie kwalifikacji niezbędnych do wykonywania czynności w zakresie użycia lub wykorzystania środków przymusu bezpośredniego oraz użycia lub wykorzystania broni palnej w granicach chronionych obiektów i obszarów zgodnie z ustawą z dnia 24 maja 2013 r. o środkach przymusu bezpośredniego i broni palnej (Dz. U. poz. 628).
Odpowiadając na pierwsze pytanie, zauważyć należy, że w myśl art. 9 ustawy o zmianie ustaw regulujących wykonywanie niektórych zawodów oraz zgodnie z upoważnieniem ustawowym zawartym w art. 33a ust. 4 ustawy minister właściwy do spraw zdrowia w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw wewnętrznych został zobowiązany do określenia, w drodze rozporządzenia, szczegółowego zakresu oraz trybu przeprowadzania badań lekarskich i psychologicznych, którym jest obowiązana poddać się osoba ubiegająca się o wpis lub posiadająca wpis na listę kwalifikowanych pracowników ochrony fizycznej, maksymalnych stawek opłat za badania lekarskie i psychologiczne oraz wzoru oświadczenia, o którym mowa w art. 33 ust. 2 ustawy, oraz druków orzeczeń.
W związku z powyższym obecnie w Ministerstwie Zdrowia trwają prace nad projektem rozporządzenia ministra zdrowia w sprawie badań lekarskich i psychologicznych osób ubiegających się o wpis lub posiadających wpis na listę kwalifikowanych pracowników ochrony fizycznej stanowiącym wykonanie upoważnienia ustawowego zawartego w art. 33a ust. 4 ustawy.
Jednocześnie uprzejmie informuję, iż przedmiotowy projekt rozporządzenia w najbliższym czasie zostanie skierowany do uzgodnień międzyresortowych oraz konsultacji społecznych. Projektowane rozporządzenie zastąpi rozporządzenie ministra zdrowia z dnia 23 lipca 2013 r. w sprawie badań lekarskich i psychologicznych osób ubiegających się o wydanie licencji oraz posiadających licencję pracownika ochrony fizycznej, które utraci moc z dniem l stycznia 2014 r. na podstawie art. 50 ustawy o zmianie ustaw regulujących wykonywanie niektórych zawodów.
Ponadto wskazać należy, że w myśl art. 39 ust. 2 i 3 ustawy o zmianie ustaw regulujących wykonywanie niektórych zawodów osoby, które w dniu l stycznia 2014 r. posiadają ważne licencje pracownika ochrony fizycznej, zachowują prawo do wykonywania czynności, o których mowa w art. 36 ust. l pkt 4 i 5 ustawy, o ile spełniają warunki wpisu na listę kwalifikowanych pracowników ochrony fizycznej.
Odnosząc się natomiast do pytania drugiego dotyczącego kwestii wystawiania skierowania na badania lekarskie i psychologiczne pracowników ochrony fizycznej, zauważyć należy, że o tym, kto powinien wystawić przedmiotowe skierowanie, decyduje rodzaj umowy zawartej pomiędzy pracownikiem a pracodawcą. Obecnie pracownicy posiadający licencję pracownika ochrony fizycznej podlegają zarówno badaniom lekarskim i psychologicznym określonym w obowiązującym rozporządzeniu, jak i badaniom profilaktycznym (wstępne, okresowe i kontrolne), o których mowa w art. 229 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94, z późn. zm.). Badania lekarskie i psychologiczne, o których mowa w cytowanym wyżej rozporządzeniu, są przeprowadzane przede wszystkim w celu nabycia uprawnień do wykonywania zawodu pracownika ochrony fizycznej. Natomiast podstawowym celem badań profilaktycznych jest ocena wpływu pracy na stan zdrowia pracownika oraz stwierdzenie, czy ze względów zdrowotnych pracownik może wykonywać pracę na danym stanowisku.
W związku z powyższym w przypadku umowy o pracę, zgodnie z § 4 ust. l rozporządzenia ministra zdrowia i opieki społecznej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz. U. z 1996 r. Nr 69, poz. 332, z późn. zm.), badanie profilaktyczne przeprowadza się na podstawie skierowania wydanego przez pracodawcę. Należy zauważyć, że określony w art. 211 pkt 5 ustawy Kodeks pracy obowiązek poddania się przez pracownika wstępnym, okresowym, kontrolnym oraz innym zalecanym badaniom lekarskim jest jego podstawowym obowiązkiem. Celem regulacji tej materii jest zatem ochrona życia i zdrowia pracownika. Jednocześnie na podstawie § 9 ust. l rozporządzenia w sprawie badań lekarskich i psychologicznych osób ubiegających się o wydanie licencji oraz posiadających licencję pracownika ochrony fizycznej pracodawca ma obowiązek kierowania na badanie osobę posiadającą licencję pracownika ochrony fizycznej, której skończył się termin badania, z uwagi na fakt, iż badania te przeprowadza się co 3 lata.
Mając powyższe na uwadze, uprzejmie informuję, że na podstawie § 5 ust. 1-2 ww. rozporządzenia badania lekarskie i psychologiczne osoby ubiegającej się o wydanie licencji pracownika ochrony fizycznej przeprowadza się na wniosek tej osoby, natomiast w przypadku osoby posiadającej licencję pracownika ochrony fizycznej przeprowadza się na wniosek pracodawcy lub właściwego komendanta wojewódzkiego Policji - w przypadku uzasadnionego podejrzenia utraty zdolności fizycznej i psychicznej do wykonywania zadań pracownika ochrony fizycznej.
Podsumowując, osoba niepracująca, której np. skończył się termin badania lekarskiego w zakresie licencji pracownika ochrony fizycznej, może wystąpić na swój wniosek o ponowne badanie. Jednakże w przypadku gdy osoba posiadająca ww. licencję nie jest w stosunku pracy z żadnym pracodawcą, opłatę ponosi osoba fizyczna posiadająca licencję. Reasumując, należy stwierdzić, że każdorazowo o skierowaniu na badania lekarskie pracownika, z którym pracodawca zawarł inną umowę niż umowa o pracę na czas określony albo nieokreślony, decyduje ocena stosunków pomiędzy pracodawcą a zleceniobiorcą. Wobec powyższego z uwagi na fakt, iż do oceny stosunków pomiędzy pracodawcą a zleceniobiorcą ma zastosowanie zasada swobody umów, to umowa powinna określać, kto ponosi koszty tego badania.
Odnosząc się do kolejnego pytania dotyczącego interpretacji przepisu § 10 ust. l pkt l rozporządzenia w sprawie badań lekarskich i psychologicznych osób ubiegających się o wydanie licencji oraz posiadających licencją pracownika ochrony fizycznej, uprzejmie informuję, że opłata za badania lekarskie i psychologiczne wynosi, również w trybie odwoławczym, łącznie 350 zł. Ponadto zgodnie z § 10 ust. 2 ww. rozporządzenia stawki opłat za badania lekarskie i psychologiczne wykonywane przez podatników podatku od towarów 1 usług zobowiązanych do rozliczenia podatku podwyższa się odpowiednio o kwotę tego podatku, czyli 23%. Zatem w przypadku badań lekarskich i psychologicznych osób ubiegających się o wydanie licencji oraz posiadających licencję pracownika ochrony fizycznej wykonywanych jedynie przez podatników podatku VAT zachodzi konieczność ich opodatkowania.
Odpowiadając na ostatnie pytanie dotyczące odpowiedzialności za ważność terminu badań, zauważyć należy, iż zgodnie z § 9 ww. rozporządzenia badanie lekarskie i psychologiczne osoby posiadającej licencję pracownika ochrony fizycznej przeprowadza się co 3 lata. Ponadto w myśl § 9 ust. 2 pkt l ww. rozporządzenia przedmiotowe badania przeprowadza się w okresach krótszych niż 3 lata m.in. w przypadku, jeżeli w orzeczeniu lekarskim wskazano krótszy termin następnego badania. O terminie wykonania następnego badania lekarskiego i psychologicznego decyduje uprawniony lekarz na podstawie oceny stanu zdrowia osoby badanej. Jednocześnie na podstawie § 11 ww. rozporządzenia opłatę za badanie lekarskie i psychologiczne ponosi w przypadku osoby:
1) ubiegającej się o wydanie licencji pracownika ochrony fizycznej - osoba badana;
2) posiadającej licencję pracownika ochrony fizycznej - pracodawca lub właściwy terytorialnie komendant wojewódzki Policji;
3) badanej w trybie odwoławczym - wnoszący odwołanie.
Odnosząc się do ponoszenia kosztów badań przez właściwego terytorialnie komendanta wojewódzkiego Policji, o którym mowa w § 11 pkt 2 ww. rozporządzenia, uprzejmie informuję, że komendant ponosi koszty w przypadku uzasadnionego podejrzenia utraty zdolności fizycznej i psychicznej do wykonywania zadań pracownika ochrony fizycznej.
Wobec powyższego uprzejmie informuję, że za termin ważności badania lekarskiego i psychologicznego odpowiada osoba badana bądź podmiot kierujący na przedmiotowe badania, czyli w przypadku osoby:
1) ubiegającej się o wydanie licencji pracownika ochrony fizycznej - osoba badana;
2) posiadającej licencję pracownika ochrony fizycznej - pracodawca lub właściwy terytorialnie komendant wojewódzki Policji, a w przypadku osoby niezatrudnionej w charakterze pracownika ochrony, sam badany;
3) badanej w trybie odwoławczym - osoba badana jako strona zainteresowana, pracodawca lub właściwy terytorialnie komendant wojewódzki Policji.
Reasumując, najbardziej zainteresowaną stroną w sprawie dotrzymania terminu ważności badań lekarskich i psychologicznych osób ubiegających się o wydanie licencji oraz posiadających licencję pracownika ochrony fizycznej będzie osoba ponosząca koszty związane z ich przeprowadzeniem.
Z poważaniem
Podsekretarz stanu
Igor Radziewicz-Winnicki
Warszawa, dnia 13 listopada 2013 r.