Szanowna Pani Marszałek! Odpowiadając na interpelację pana posła Waldemara Andzela w sprawie trudnej sytuacji polskiego górnictwa, przekazaną przy piśmie z dnia 30 września 2013 r., znak: SPS-023-21331/13, uprzejmie informuję, co następuje.
Polskie górnictwo, a w tym również sektor górnictwa węgla kamiennego, funkcjonuje na zasadach gospodarki rynkowej. Dla zwiększenia konkurencyjności polskiego węgla najważniejsze jest obniżenie kosztów jego produkcji. Spółki węglowe uważnie analizują sytuację gospodarczą, opracowują i wdrażają programy, dostosowujące ich funkcjonowanie do zachodzących zmian rynkowych. Realizacja tych programów wymaga dokonania szeregu działań o charakterze restrukturyzacyjnym, zwłaszcza w obszarze redukcji kosztów. Procesy te powinny prowadzić do uzyskania i utrzymania rentowności nawet w trudnych warunkach ekonomicznych.
Uprzejmie informuję, że przy udziale Ministerstwa Gospodarki, spółki prowadzą działania w kierunku zidentyfikowania obszarów, gdzie możliwe jest zwiększenie oszczędności, bez pogorszenia bezpieczeństwa ruchu zakładów górniczych oraz pracujących w nich osób. Ustalono, że zewnętrzny podmiot opracuje pogłębioną analizę, efektem której będzie niezależna ocena możliwości poprawy efektywności działalności spółek węglowych. Analiza obejmowała będzie m.in. problematykę sprzedaży węgla, realizacji inwestycji, w tym zakupów maszyn i urządzeń, otoczenia biznesowego i społecznego górnictwa, alokacji środków, kosztów transportu, transparentności struktury kosztowej, w tym kosztów pracy. W wyniku postępowania o udzielenie zamówienia nieobjętego ustawą o zamówieniach publicznych, przeprowadzonego w trybie konkursu ofert, wyłoniono wykonawcę zamówienia, tj. firmę Roland Berger Strategy Consultants sp. z o.o., która wykona tę analizę. Ma ona wskazać niezbędne działania w sferze działań operacyjnych, strategicznych i legislacyjnych, a także określić efekty, jakie powinny zostać osiągnięte. Następnym etapem będzie wdrożenie tych działań. Opracowanie powinno zostać zakończone w ciągu najbliższych trzech miesięcy.
Zgodnie z przepisami unijnymi bezpośrednia pomoc państwa skierowana do przedsiębiorstw górniczych z przeznaczeniem na ich bieżącą działalność wydobywczą jest niedozwolona, o ile nie chcemy zamykać kopalń. Pomoc taka może być udzielana zgodnie z decyzją Rady z dnia 10 grudnia 2010 r. w sprawie pomocy państwa ułatwiającej zamykanie niekonkurencyjnych kopalń węgla 2010/787/UE (Dz. Urz. L 336 z 21 grudnia 2010 r.). Zgodnie z postanowieniami ww. decyzji pomoc może zostać udzielona:
- na pokrycie konkretnych bieżących strat produkcyjnych powstających w kopalni znajdującej się w procesie zamykania, o ile kopalnia ta zostanie zamknięta zgodnie z terminem określonym w stosownym planie, jednak nie później niż 31 grudnia 2018 r. (pomoc na zamknięcie),
- przedsiębiorstwom, które prowadzą lub prowadziły działalność związaną z produkcją węgla, w celu umożliwienia im pokrycia kosztów powstających lub powstałych w wyniku zamknięcia (tzw. koszty przeniesione), które to koszty nie są związane z bieżącą produkcją.
Komisja Europejska zaakceptowała udzielanie przez Polskę pomocy publicznej w ramach przedmiotowej decyzji do końca 2015 r. Obecnie jest to pomoc na pokrycie kosztów nadzwyczajnych, udzielana w formie dotacji oraz zwolnień z obowiązkowych opłat i kar, przeznaczona m.in. na:
- zapewnienie bezpłatnego węgla w naturze pracownikom, którzy stracili pracę w wyniku restrukturyzacji i racjonalizacji oraz pracownikom uprawnionym do otrzymania takiego świadczenia przed procesem restrukturyzacji,
- zadania dotyczące likwidacji kopalń oraz działań wykonywanych po zakończeniu całkowitej likwidacji kopalń (przede wszystkim zabezpieczenie kopalń czynnych przed zagrożeniem wodnym ze strony kopalń zlikwidowanych),
- ekwiwalenty pieniężne z tytułu prawa do bezpłatnego węgla przysługujące emerytom i rencistom z kopalń całkowicie likwidowanych, wypłacanych przez ZUS,
i dotyczy w ponad 95% Spółki Restrukturyzacji Kopalń SA, która nie prowadzi działalności wydobywczej. Na realizację ww. zadań. Spółka otrzymuje corocznie dotację budżetową w wysokości ok. 400 mln zł.
Chciałbym także poinformować, że wydobycie węgla kamiennego w 2012 r. było wyższe niż w latach 2009-2011 i wyniosło 78,2 mln ton, z czego 67,5 mln ton stanowił węgiel energetyczny, w większości wykorzystany w kraju przez energetykę zawodową, ciepłownictwo oraz koksownie. Na eksport przeznaczono 7,4 mln ton, przy imporcie na poziomie 10,1 mln ton. Relacja wielkości importu do eksportu w 2013 r. przedstawia się korzystniej. W okresie 8 miesięcy 2013 r. import wyniósł 6,1 mln ton (o ok. 275 tys. ton mniej niż w analogicznym okresie 2012 r.), a eksport 7,7 mln ton (o ok. 2,9 mln ton więcej niż w analogicznym okresie 2012 r.).
Jeżeli chodzi o możliwość ograniczenia importu, to w oparciu o obowiązujące przepisy unijne możliwe jest przeprowadzenie, na wniosek przedsiębiorców, postępowań ochronnych: antydumpingowych, antysubsydyjnych oraz chroniących przed nadmiernym przywozem. Postępowanie takie, o ile zakończy się stwierdzeniem wystąpienia jednej z powyższych sytuacji, może prowadzić do nałożenia środków tymczasowych lub ostatecznych (ceł, zobowiązań cenowych) na dany produkt. Polska nie może wprowadzać innych ograniczeń w zakresie importu węgla niż ograniczenia wynikające z prawa unijnego. Polscy przedsiębiorcy podjęli w ubiegłych latach próbę przeprowadzenia postępowania antydumpingowego, jednak po przeprowadzeniu analiz prawnych nie stwierdzono możliwości udowodnienia stosowania dumpingu i nie kontynuowano procedury.
Konkurencyjna cena importowanego węgla - zwłaszcza rosyjskiego - wynika w głównej mierze z niższych niż w Polsce kosztów jego produkcji. Różnica jest efektem płytkiego zalegania złóż i ich eksploatacji metodą odkrywkową, znacznie tańszą niż stosowana w polskich kopalniach podziemnych.
Górnictwo węgla kamiennego odgrywa w polskiej gospodarce ważną rolę, zaopatruje energetykę i koksownictwo w podstawowy surowiec zapewniający funkcjonowanie tych sektorów. W perspektywie do roku 2030, w sytuacji zwiększenia udziału produkcji energii z innych źródeł, węgiel kamienny i brunatny pozostanie istotnym paliwem wykorzystywanym przez polską energetykę, pozwalającym na utrzymanie znacznej niezależności energetycznej kraju. Takie postanowienie zapisano też w ˝Polityce energetycznej Polski do 2030 r.˝. W aktualnie opracowywanym w Ministerstwie Gospodarki dokumencie określającym politykę energetyczną kraju do 2050 r., rola węgla zostanie utrzymana.
Mając na względzie konieczność modernizacji polskiego górnictwa węglowego oraz utrzymanie jego zdolności produkcyjnych, niezbędne jest prowadzenie inwestycji. Uprzejmie informuję, że nakłady inwestycyjne w górnictwie węgla kamiennego od 2008 r. wzrastają. O ile w 2007 r. w całym sektorze na inwestycje przeznaczono 1,93 mld zł, o tyle w 2008 r. kwota ta przekroczyła 2 mld zł i wyniosła 2,54 mld zł, w 2009 - 2,81 mld zł, w 2010 r. - 2,64 mld zł, a od roku 2011 znacząco przekracza 3 mld zł (w 2011 r. - 3,30 mld zł i w 2012 r. - 3,69 mld zł).
Z poważaniem
Sekretarz stanu
Tomasz Tomczykiewicz
Warszawa, dnia 23 października 2013 r.