Szanowna Pani Marszałek! W odpowiedzi na pismo z dnia 6 czerwca br. (SPS-023-18365/13), przy którym przekazano interpelację posła Macieja Orzechowskiego i grupy posłów w sprawie wprowadzenia uregulowań dotyczących odwróconej hipoteki, uprzejmie przekazuję następujące informacje.

   Odwrócony kredyt hipoteczny zaliczany jest do kategorii tzw. usług equity release, tj. usług mających na celu upłynnienie kapitału zakumulowanego w nieruchomościach przy jednoczesnym zagwarantowaniu osobom korzystającym z tych usług prawa dożywotniego zamieszkiwania w nieruchomości. Usługi equity release świadczone są w dwóch modelach: w modelu kredytowym zwanym odwróconym kredytem hipotecznym (ang. reverse mortgage) oraz w modelu sprzedażowym (ang. home reversion), który w Polsce oferowany jest obecnie jako renta dożywotnia w zamian za przeniesienie własności nieruchomości na podmiot profesjonalny. Odwrócony kredyt hipoteczny, ze względu na szereg ograniczeń prawnych, nie jest aktualnie oferowany na polskim rynku.

   Ministerstwo Finansów we współpracy z Ministerstwem Sprawiedliwości przygotowało projekt założeń projektu ustawy o odwróconym kredycie hipotecznym. Projekt przewiduje, że do zawarcia umowy uprawniona będzie każda osoba fizyczna, która posiada określone prawo do nieruchomości (tj. prawo własności, prawo współwłasności ułamkowej części nieruchomości, prawo użytkowania wieczystego gruntu oraz spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu), niezależnie od wieku potencjalnego kredytobiorcy. Drugą stroną umowy odwróconego kredytu hipotecznego będzie bank, oddział banku zagranicznego lub oddział instytucji kredytowej, a zatem podmiot w sposób profesjonalny przygotowanym do udzielania kredytów, podlegający nadzorowi Komisji Nadzoru Finansowego lub organów nadzorczych w macierzystych państwach członkowskich UE. Projekt przewiduje ponadto szereg rozwiązań mających zapewnić ochronę kredytobiorcy, np. obowiązek udzielenia kredytobiorcy przed zawarciem umowy szczegółowych informacji na jednolitym arkuszu informacyjnym, prawo do odstąpienia od umowy w terminie 30 dni od dnia jej zawarcia, prawo do wcześniejszej bezpłatnej spłaty kredytu, możliwość wypowiedzenia przez instytucję kredytującą umowy odwróconego kredytu hipotecznego wyłącznie w ściśle określonych sytuacjach. Rozwiązania zaproponowane w projekcie zakładają ponadto partycypację spadkobierców w rozliczeniu należności z tytułu umowy odwróconego kredytu hipotecznego. Spadkobiercy będą mieli możliwość dokonania spłaty kredytu i zachowania prawa do nieruchomości lub będą mieli prawo do otrzymania nadwyżki pomiędzy wartością roszczenia instytucji kredytującej a aktualną wartością nieruchomości, w sytuacji, w której prawo do nieruchomości zostanie przeniesione na instytucję kredytującą.

   Na etapie prac nad ww. projektem minister gospodarki zwrócił uwagę na konieczność kompleksowego uregulowania problemu przenoszenia własności nieruchomości w zamian za świadczenia pieniężne, zarówno w modelu kredytowym, jak również w modelu sprzedażowym. Działające na polskim rynku firmy (w szczególności fundusze hipoteczne) oferują obecnie rentę dożywotnią w zamian za przeniesienie własności nieruchomości w oparciu o konstrukcję dożywocia, uregulowaną w Kodeksie cywilnym w ramach umowy dożywocia lub umowy renty. W ocenie Ministerstwa Gospodarki uregulowania zawarte w Kodeksie cywilnym nie zapewniają pełnej ochrony osobom, które są zainteresowane skorzystaniem z takich ofert. Celem obu instytucji - renty dożywotniej i odwróconego kredytu hipotecznego - jest zapewnienie dodatkowych dochodów przyszłym świadczeniobiorcom w zamian za przeniesienie własności nieruchomości przy stworzeniu odpowiednich mechanizmów zabezpieczających ich interesy. Chcąc uniknąć zatem nieuzasadnionych różnic w regulacjach, należałoby w tym samym stopniu zabezpieczyć interesy osób korzystających zarówno z odwróconego kredytu hipotecznego, jak i renty dożywotniej.

   Rada Ministrów zobowiązała ministra gospodarki - w związku ze zgłoszonymi uwagami - do opracowania we współpracy z ministrem finansów propozycji uregulowania przeniesienia własności nieruchomości w zamian za dożywotnie pieniężne świadczenia okresowe, tzw. renty dożywotniej.

   Propozycja Ministerstwa Gospodarki, przygotowana w pierwszej połowie 2012 r., stanowiąca uzupełnienie projektu Ministerstwa Finansów była przedmiotem uzgodnień międzyresortowych. Ministerstwo Gospodarki zorganizowało również kilka spotkań roboczych z przedstawicielami Ministerstwa Finansów, Ministerstwa Sprawiedliwości, Rządowego Centrum Legislacji, Urzędem Ochrony Konkurencji i Konsumentów oraz Urzędem Komisji Nadzoru Finansowego. W czerwcu 2012 r. projekt skierowany został do rozpatrzenia przez komitet Rady Ministrów (KRM). W związku z rozbieżnościami między Ministerstwem Gospodarki a Ministerstwem Finansów w kwestii nadzoru Komisji Nadzoru Finansowego nad działalnością podmiotów oferujących rentę dożywotnią KRM zwrócił się do ministra gospodarki i ministra finansów o dokonanie uzgodnień w tym zakresie. Po przeprowadzeniu roboczych uzgodnień z Ministerstwem Finansów i Ministerstwem Sprawiedliwości przygotowana została nowa wersja projektu, która została przyjęta w dniu 27 lutego br. przez kierownictwo Ministerstwa Gospodarki. W kwietniu br. projekt ponownie skierowany został do rozpatrzenia przez KRM. W związku z uwagami zgłoszonymi przez resorty, a w szczególności nową propozycją rozwiązań przekazaną przez Komisję Nadzoru Finansowego, dotyczącą m.in. kwestii nadzoru, w Ministerstwie Gospodarki przeprowadzone zostały dodatkowe analizy. W czerwcu br. przygotowany został nowy projekt uregulowania instytucji renty dożywotniej, który w dniu dzisiejszym został przekazany do rozpatrzenia przez komitet Rady Ministrów.

   W projekcie MG zaproponowano wymogi (kapitałowe i organizacyjne), które spełnić musiałyby podmioty oferujące ten produkt, by mogły wykonywać ww. działalność. Wskazany został również zakres informacji przekazywanych klientowi przed podpisaniem umowy, jak również obowiązkowe elementy przyszłej umowy renty dożywotniej. Projekt przewiduje również konieczność ustanowienia hipoteki na nieruchomości, której własność przeszła na świadczeniodawcę, celem zabezpieczenia wierzytelności świadczeniobiorcy z tytułu okresowych świadczeń pieniężnych. Świadczeniodawca zobowiązany miałby być również do ustanowienia służebności osobistej mieszkania na rzecz świadczeniobiorcy celem zapewnienia mu prawa dożywotniego zamieszkiwania w nieruchomości. Projekt przewiduje również określone rozwiązania na wypadek upadłości lub innych zakłóceń w działalności świadczeniodawcy.

   Po przyjęciu projektu dotyczącego uregulowania renty dożywotniej przez KRM (projekt Ministerstwa Finansów dotyczący odwróconego kredytu hipotecznego uzyskał już akceptację KRM) Rada Ministrów podejmie decyzję o dalszym łącznym albo rozdzielnym procedowaniu projektów.

   Z wyrazami szacunku

   Podsekretarz stanu

   Mariusz Haładyj

   Warszawa, dnia 28 czerwca 2013 r.