W odpowiedzi na pismo, nr SPS-023-17374/13, z dnia 7 maja br., przy którym przekazana została interpelacja pana posła Grzegorza Tobiszowskiego w sprawie środków emerytalnych należących do osób, które pobierały rentę i zmarły, nie dożywszy emerytury, uprzejmie informuję, co następuje.
Składki na ubezpieczenia społeczne wpłacane do pierwszego filaru systemu emerytalnego realizowanego przez ZUS, czyli systemu repartycyjnego, nie są gromadzone, inwestowane i pomnażane, gdyż są one natychmiast przeznaczane na bieżące wypłaty świadczeń z ubezpieczeń społecznych. Finansowanie wypłat świadczeń w ramach systemu repartycyjnego polega na tym, że świadczenia są finansowane z wpłacanych na bieżąco składek oraz z dotacji z budżetu państwa w przypadku niewystarczających wpłat składek. Zgodnie bowiem z przepisem ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych państwo gwarantuje wypłacalność świadczeń z ubezpieczeń społecznych.
Wpłacane składki nie zapewniają pełnej wypłaty świadczeń z ubezpieczeń społecznych, dlatego też corocznie Fundusz Ubezpieczeń Społecznych otrzymuje dotację z budżetu państwa w wysokości określonej ustawą budżetową na dany rok. W 2012 r. w celu realizacji wypłat świadczeń z ubezpieczeń społecznych Fundusz Ubezpieczeń Społecznych otrzymał z budżetu państwa dotację w wysokości 39,5 mld zł. Ponadto z tytułu refundacji składek odprowadzonych do OFE FUS otrzymał środki z budżetu w wysokości 8,2 mld zł. Ponadto oprócz dotacji z budżetu państwa i refundacji OFE Fundusz Ubezpieczeń Społecznych może otrzymywać z budżetu państwa nieoprocentowane pożyczki w granicach określonych w ustawie budżetowej, a także może zaciągać kredyty za zgodą ministra właściwego do spraw finansów publicznych.
Fundusz rentowy, który jest jednym z funduszy wyodrębnionych w ramach Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, jest również deficytowy. Z danych sprawozdawczych FUS za rok 2012 wynika, że do funduszu rentowego wpłynęły w 2012 r. środki ze składek i inne przychody w wysokości ok. 32,1 mld zł, natomiast wypłacone zostały z tego funduszu świadczenia na kwotę 42,3 mld zł. A zatem mimo podniesienia składki rentowej o dwa punkty procentowe nadal istniał niedobór środków na wypłaty świadczeń w funduszu rentowym i wyniósł 10,2 mld zł - niedobór został sfinansowany środkami wskazanymi przez ustawodawcę (dotacja z budżetu, pożyczka z budżetu, kredyt bankowy). Wpłaty składek dokonywane na fundusz rentowy są niewystarczające do pokrycia zobowiązań tego funduszu i jest on na bieżąco zasilany dotacją (lub pożyczką) z budżetu państwa w takiej wysokości, aby fundusz mógł w pełni zrealizować wypłaty świadczeń. W Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i w funduszu rentowym, który funkcjonuje w ramach FUS, występuje niedobór środków, który wymaga uzupełnienia dotacjami (i pożyczkami) z budżetu państwa w celu zapewnienia terminowych wypłat świadczeń osobom uprawnionym.
Zgodnie z definicją zawartą w przepisach ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych konto ubezpieczonego to konto, na którym ewidencjonowane są składki oraz informacje dotyczące przebiegu ubezpieczeń społecznych danego ubezpieczonego. Na koncie ubezpieczonego ewidencjonuje się informacje o zwaloryzowanej wysokości składek na ubezpieczenie emerytalne, z wyłączeniem składek podlegających odprowadzeniu do otwartego funduszu emerytalnego i zewidencjonowaniu na subkoncie.
Składki ewidencjonowane przez ZUS na indywidualnych kontach ubezpieczonych są wykorzystane w procesie obliczania przyszłej emerytury. Zgodnie z przepisem art. 25 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych podstawę obliczenia emerytury w zreformowanym (nowym) systemie emerytalnym stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego oraz zwaloryzowanego kapitału początkowego. Nie jest jednak możliwe dziedziczenie w ramach systemu repartycyjnego zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego w ZUS składek emerytalnych oraz tzw. zwaloryzowanego kapitału początkowego.
Zgodnie z obowiązującym prawem po osobach zmarłych członkom rodziny osoby zmarłej, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy lub spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń, przysługuje renta rodzinna, finansowana z funduszu rentowego, o ile spełniają warunki sformułowane w przepisach. Wysokość renty rodzinnej wynosi w zależności od liczby osób uprawnionych od 85% świadczenia (dla jednej osoby uprawnionej), które przysługiwałoby zmarłemu do 95% świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu (dla trzech lub więcej osób uprawnionych).
Natomiast składki emerytalne zewidencjonowane na tzw. subkoncie w ZUS, które zostało utworzone w wyniku podziału w 2011 r. dotychczasowej składki emerytalnej w wysokości 7,3% podstawy wymiaru związanej z kapitałową częścią systemu emerytalnego, podlegają podziałowi w razie rozwodu, unieważnienia małżeństwa albo w przypadku śmierci osoby, dla której ZUS prowadzi subkonto. Dziedziczenie subkonta następuje na zasadach określonych w przepisach o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych dotyczących podziału środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym w razie rozwodu, unieważnienia małżeństwa albo śmierci.
Sekretarz stanu
Janusz Cichoń
Warszawa, dnia 24 maja 2013 r.