Szanowna Pani Marszałek! W odpowiedzi na interpelację pani poseł Agnieszki Kołacz-Leszczyńskiej i grupy posłów przesłaną przy piśmie, znak: SPS-023-17100/13, z dnia 25 kwietnia br. w sprawie zmian dotyczących funkcjonowania systemu Państwowe Ratownictwo Medyczne proszę o przyjęcie poniższych wyjaśnień.
W nawiązaniu do propozycji realizacji zadań z zakresu ratownictwa medycznego wyłącznie przez podmioty publiczne działające w formie służby, jak Państwowa Straż Pożarna czy Policja, trzeba wskazać, że zgodnie z art. 1 ustawy z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym (Dz. U. Nr 191, poz. 1410, z późn. zm.), zwanej dalej ustawą o PRM, ˝w celu realizacji zadań państwa polegających na zapewnieniu pomocy każdej osobie znajdującej się w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego tworzy się system Państwowe Ratownictwo Medyczne˝. Z cytowanego przepisu wynika więc, że zapewnienie pomocy osobom znajdującym się w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego jest zadaniem państwa, co nie oznacza, iż w zadanie to powinny być zaangażowane jedynie podmioty publiczne.
Zgodnie z art. 49 ust. 5 ustawy o PRM do postępowania w sprawie zawarcia umów z dysponentami zespołów ratownictwa medycznego (ZRM) na wykonywanie zadań zespołów ratownictwa medycznego (ZRM), ich zawierania, rozliczania i kontroli stosuje się odpowiednio przepisy ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027, z późn. zm.). Zadania ZRM są świadczeniami zdrowotnymi, które zgodnie z ustawą z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U. Nr 112, poz. 654, z późn. zm.) stanowią działalność leczniczą. Działalność ta może być wykonywana jedynie przez podmioty lecznicze, którymi są:
1) przedsiębiorcy w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2010 r. Nr 220, poz. 1447 i Nr 239, poz. 1593 oraz z 2011 r. Nr 85, poz. 459 i Nr 106, poz. 622) we wszelkich formach przewidzianych dla wykonywania działalności gospodarczej, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej,
2) samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej,
3) jednostki budżetowe, w tym państwowe jednostki budżetowe tworzone i nadzorowane przez ministra obrony narodowej, ministra właściwego do spraw wewnętrznych, ministra sprawiedliwości lub szefa Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, posiadające w strukturze organizacyjnej ambulatorium, ambulatorium z izbą chorych lub lekarza podstawowej opieki zdrowotnej,
4) instytuty badawcze, o których mowa w art. 3 ustawy z dnia 30 kwietnia 2010 r. o instytutach badawczych (Dz. U. Nr 96, poz. 618),
5) fundacje i stowarzyszenia, których celem statutowym jest wykonywanie zadań w zakresie ochrony zdrowia i których statut dopuszcza prowadzenie działalności leczniczej,
6) kościoły, kościelne osoby prawne lub związki wyznaniowe
- w zakresie, w jakim wykonują działalność leczniczą.
Podkreślenia wymaga, że zakres świadczeń i zobowiązania, jakie nakładane są na mocy ww. umów na niepubliczne i publiczne podmioty lecznicze, są takie same. Status podmiotu leczniczego nie ma więc wpływu na jakość i dostępność świadczeń ratowniczych. Dla sprawdzenia warunków udzielania świadczeń NFZ ma prawo przeprowadzenia kontroli u każdego z oferentów, zaś sami oferenci są zobowiązani na 7 dni przed rozpoczęciem realizacji umowy potwierdzić gotowość do działania, włącznie z zapewnieniem możliwości odbioru i dystrybucji powiadomień o zdarzeniach wymagających zadysponowania zespołu. NFZ dokonuje oceny złożonych ofert pod kątem warunków realizacji świadczeń oraz oferowanej ceny, przy czym udział kryterium cenowego przy ocenie ofert składanych przez dysponentów zespołów stanowi zaledwie 2%. W pozostałych zakresach świadczeń kontraktowanych przez NFZ kryterium cenowe wynosi do 20% ogółu możliwych do przyznania punktów.
Przywołane wyżej ustawy zakładają równość traktowania podmiotów leczniczych (publicznych i niepublicznych) przystępujących do konkursu ofert w Narodowym Funduszu Zdrowia i nie pozwalają na stworzenie służby ratownictwa medycznego w kształcie podobnym do PSP lub Policji także ze względu na możliwości i ramy prawne wykonywania zawodu przez kadry medyczne (lekarze, pielęgniarki, ratownicy medyczni). Zmiany legislacyjne dokonujące przekształcenia systemu PRM w służbę podległą np. wojewodzie wymagałyby szerokiego zakresu zmian organizacyjnych w wielu obszarach (wprowadzenie pionowej struktury organizacyjnej i zarządczej, przekształcenia własnościowe, ograniczenie kompetencji jednostek samorządu terytorialnego, zmiany sposobu finansowania i rozliczania świadczeń lub usług itp.). Ponadto część publicznych zakładów opieki zdrowotnej (zwłaszcza szpitali powiatowych) przekształciła się w podmioty lecznicze będące przedsiębiorcami i są to często jedyne podmioty na terenie danego powiatu udzielające świadczeń z zakresu ratownictwa medycznego.
Należy wskazać, iż już od początku reformy systemu opieki zdrowotnej w Polsce, wraz z wprowadzeniem z dniem 1 stycznia 1999 r. powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego, finansowanie świadczeń opieki zdrowotnej odbywa się na podstawie umów zawieranych ze świadczeniodawcami. Tak więc już od 13 lat zakłady opieki zdrowotnej, a obecnie podmioty lecznicze (publiczne i niepubliczne), mogą na równych prawach i jednakowych zasadach przystępować do konkursów ofert ogłaszanych na początku przez kasy chorych, a obecnie przez Narodowy Fundusz Zdrowia.
W kwestii zaniechania funkcjonowania w systemie PRM zespołów specjalistycznych z lekarzem w składzie należy wskazać, iż jakkolwiek odstąpienie od kontraktowania tego typu zespołów przez Narodowy Fundusz Zdrowia przyniosłoby niewątpliwie wymierne oszczędności z tytułu zmniejszenia kosztów osobowych, to jednak przyczyniłoby się do ograniczenia dostępności świadczeń pozaszpitalnych z zakresu ratownictwa medycznego i ich jakości. W Ministerstwie Zdrowia trwają prace nad kolejną nowelizacją ustawy o PRM, która zawierać będzie szereg przepisów podnoszących jakość widzialnych świadczeń poprzez poprawę standardów kształcenia i doskonalenia w zawodzie ratownika medycznego, zwiększenie nadzoru nad działalnością zespołów podstawowych sprawowanego przez lekarzy systemu, usankcjonowanie możliwości przeprowadzania e-konsultacji na linii zespół ratownictwa medycznego - lekarz specjalista (np. z ośrodka kardiologii inwazyjnej). Resort nie podziela poglądu, iż na obecnym etapie istnieje możliwość całkowitego wycofania zespołów specjalistycznych z systemu PRM. Wskazać ponadto trzeba, iż medycyna ratunkowa została uznana za priorytetową dziedzinę na mocy rozporządzenia ministra zdrowia z dnia 20 grudnia 2012 r. w sprawie określenia priorytetowych dziedzin medycyny (Dz. U. z 2012 r. poz. 1489). Zespoły ratownictwa medycznego jako jednostki systemu PRM są naturalnym miejscem pracy dla lekarzy tej specjalności i nie ma uzasadnienia dla pozbawiania ich tej możliwości.
Informuję ponadto, iż Ministerstwo Zdrowia dostrzega problem przeciążenia jednostek systemu Państwowe Ratownictwo Medyczne wyjazdami i zgłoszeniami, które nie są związane ze stanem nagłego zagrożenia zdrowotnego. Szpitalne oddziały ratunkowe oraz zespoły ratownictwa medycznego są jednostkami systemu PRM powołanymi do niezwłocznego udzielania świadczeń osobom w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego na podstawie ustawy o Państwowym Ratownictwie Medycznym. Stan ten definiowany jest jako stan polegający na nagłym lub przewidywanym w krótkim czasie pojawieniu się objawów pogorszenia zdrowia, którego bezpośrednim następstwem może być poważne uszkodzenie funkcji organizmu lub uszkodzenie ciała, lub utrata życia, wymagający podjęcia natychmiastowych medycznych czynności ratunkowych i leczenia. Osoby, które nie spełniają tego kryterium, powinny zgłaszać się po pomoc do lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej, zaś po godz. 18 w dni powszednie oraz w soboty, niedziele i święta - do nocnej i świątecznej opieki zdrowotnej.
Obecnie obowiązujący sposób funkcjonowania nocnej i świątecznej opieki zdrowotnej umożliwia ubezpieczonemu, bez względu na miejsce zamieszkania, korzystanie z pomocy tam, gdzie ma najbliżej. Świadczeniodawcy są również zobowiązani do zapewnienia całodobowego dostępu do podstawowych badań laboratoryjnych oraz diagnostyki radiologicznej. Informacja co do realizatora tych świadczeń dostępna jest w przychodni POZ, do której zapisany jest dany pacjent.
Jedynym sposobem na odciążenie jednostek systemu ratownictwa medycznego od nieuzasadnionych zgłoszeń jest podniesienie jakości i dostępności usług wykonywanych w pozostałych zakresach, w tym w ramach nocnej i świątecznej pomocy. Jednocześnie należy zaznaczyć, iż podmioty lecznicze posiadające w swojej strukturze SOR, aby uniknąć generowania długu z uwagi na obciążenie SOR, mają także możliwość ubiegania się o kontrakt na realizację świadczeń nocnej i świątecznej opieki zdrowotnej.
Minister zdrowia, w zakresie swoich kompetencji, rozpoczął już nowelizację przepisów rozporządzeń regulujących standard świadczeń gwarantowanych (koszykowych) w taki sposób, aby świadczeniodawcy mieli wprost wyartykułowany obowiązek zapewnienia wszystkich elementów tych świadczeń, włącznie z transportem sanitarnym, odpowiednią jakością świadczeń na rzecz dzieci, rejestracją rozmów z osobami dzwoniącymi na nocną pomoc lekarską itp.
Podkreślenia wymaga, że ministrowi zdrowia znane są postulaty przedstawione w interpelacji państwa posłów. Były one kierowane do MZ przez organizacje zrzeszające ratowników medycznych. Obecnie trwają prace nad kolejną dużą nowelizacją ustawy o Państwowym Ratownictwie Medycznym. Projekt wkrótce zostanie przekazany do uzgodnień międzyresortowych i konsultacji społecznych, w trakcie których zainteresowane podmioty będą mogły wnosić swoje propozycje rozwiązań. Nowelizacja ustawy, w brzmieniu będącym wynikiem tych konsultacji, zostanie przekazana do dalszych prac sejmowych.
Z poważaniem
Podsekretarz stanu
Cezary Rzemek
Warszawa, dnia 23 maja 2013 r.