Szanowna Pani Marszałek! Odpowiadając na interpelację pani poseł Katarzyny Ireny Matusik-Lipiec (pismo nr: SPS-023-15065/13) w sprawie projektowanych zmian w organizacji nadzoru pedagogicznego, uprzejmie wyjaśniam, co następuje.
Trzy lata doświadczeń w zakresie realizacji nadzoru pedagogicznego na podstawie przepisów rozporządzenia ministra edukacji narodowej z dnia 7 października 2009 r. w sprawie nadzoru pedagogicznego (Dz. U. Nr 168, poz. 1324) pozwalają dokonać oceny jego funkcjonowania. Korzystając z zebranych doświadczeń oraz biorąc pod uwagę opinie przedstawione w trakcie konsultacji społecznych, zaplanowano zmiany służące szkołom i placówkom w ich jakościowym rozwoju. Odnosząc się do pytań szczegółowych, uprzejmie wyjaśniam.
1. W przepisach zmieniających rozporządzenie w sprawie nadzoru pedagogicznego przewidziano zmiany w zakresie dotyczącym wspomagania realizowanego przez kuratora oświaty w ramach nadzoru pedagogicznego. Wskazane zostały dwa rodzaje działań wspomagających:
1) przygotowywanie i podawanie do publicznej wiadomości na stronie internetowej organu nadzoru pedagogicznego analiz wyników sprawowanego nadzoru pedagogicznego, w tym wniosków z ewaluacji zewnętrznych i kontroli,
2) promowanie wykorzystania ewaluacji w procesie doskonalenia jakości działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz innej działalności statutowej szkoły lub placówki.
Konstrukcja przepisu nie zamyka kuratorowi oświaty możliwości prowadzenia, stosownie do potrzeb, wspomagania w innych niż ww. formach.
Zmiana ta nie pozbawia szkół i ich dyrektorów możliwości uzyskania wsparcia ze strony nadzoru pedagogicznego.
Dodatkowo w przepisach stanowiących o zadaniach placówek doskonalenia nauczycieli, bibliotek pedagogicznych i poradni psychologiczno-pedagogicznych równocześnie ze zmianami dotyczącymi nadzoru pedagogicznego wprowadzono regulacje prawne dotyczące wspomagania szkół. Realizowane przez te placówki wspomaganie wynika z analizy indywidualnej sytuacji szkoły/placówki i odpowiada na jej specyficzne potrzeby. Punktem wyjścia wszelkich działań adresowanych do nauczycieli danej szkoły jest rzetelna, angażująca społeczność szkolną diagnoza potrzeb przeprowadzana przez dyrektora szkoły/placówki przy pomocy ww. placówek funkcjonujących w systemie wspomagania szkół. W procesie wspomagania uwzględnia się wyniki i wnioski z nadzoru pedagogicznego, w tym wnioski z ewaluacji wewnętrznej i zewnętrznej oraz wyniki sprawdzianu i egzaminów zewnętrznych.
2. Zmiany zaprojektowane w nadzorze pedagogicznym i związane z budową systemu wspomagania są efektem szczegółowych analiz. Projektując zmiany, Ministerstwo Edukacji Narodowej rozpoznawało potrzeby szkół i placówek. Szczegółowo analizowano te kwestie w ramach prowadzonego przez MEN projektu systemowego ˝Wzmocnienie systemu wspierania rozwoju szkół ze szczególnym uwzględnieniem doskonalenia nauczycieli i doradztwa metodycznego˝ (POKL, priorytet III: Wysoka jakość oświaty, poddziałanie 3.3.1: Efektywny system kształcenia i doskonalenia nauczycieli).
W przygotowanych w wyniku realizacji projektu rekomendacjach wskazano, że system wspomagania szkół powinien wykorzystywać potencjał różnych instytucji, które mogą świadczyć na rzecz szkoły, tj. placówek doskonalenia nauczycieli, poradni psychologiczno-pedagogicznych, bibliotek pedagogicznych.
W celu realizacji zadań z zakresu wspomagania zmieniono zadania placówek doskonalenia nauczycieli, poradni psychologiczno-pedagogicznych oraz bibliotek pedagogicznych, określając je odpowiednio w rozporządzeniach ministra edukacji narodowej:
- z dnia 26 października 2012 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie placówek doskonalenia nauczycieli (Dz. U. poz. 1196),
- z dnia 1 lutego 2013 r. w sprawie szczegółowych zasad działania publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych, w tym publicznych poradni specjalistycznych (Dz. U. poz. 199),
- z dnia 28 lutego 2013 r. w sprawie szczegółowych zasad działania publicznych bibliotek pedagogicznych (Dz. U. poz. 369).
Wprowadzono do obowiązkowych zadań ww. placówek długofalowe formy pomocy szkole obejmujące cały proces wspomagania, poczynając od przeprowadzenia we współpracy ze szkołą diagnozy jej potrzeb, poprzez pomoc w realizacji zaplanowanych działań, towarzyszenie w trakcie wprowadzanej zmiany, aż po wspólną ze szkołą ocenę efektów i współpracę przy opracowaniu wniosków do dalszej pracy. Zobowiązano placówki do pomocy szkołom we wdrażaniu polityki oświatowej państwa oraz nauczycieli doradców metodycznych do tworzenia oraz prowadzenia sieci współpracy i samokształcenia dla nauczycieli i dyrektorów szkół.
3. Rozwiązania prawne w zakresie monitorowania przewidziane w rozporządzeniu zmieniającym rozporządzenie w sprawie nadzoru pedagogicznego wynikają z dotychczasowej praktyki. Monitorowanie pracy szkół jest prowadzone od kilku lat w ramach projektu ˝Wdrożenie podstawy programowej kształcenia ogólnego w przedszkolach i szkołach˝ realizowanego przez Ośrodek Rozwoju Edukacji w ramach priorytetu III Programu Operacyjnego ˝Kapitał ludzki˝, działanie 3, poddziałanie 3.3.3.
Gromadzone w ramach monitorowania informacje pozwalają na zidentyfikowanie występujących zjawisk, zależności lub zagrożeń związanych z zagadnieniami będącymi przedmiotem monitorowania.
Biorąc pod uwagę doświadczenia wynikające z dotychczasowej praktyki, w rozporządzeniu w sprawie nadzoru pedagogicznego zaprojektowano regulacje w tym zakresie. Monitorowanie będzie polegało na zbieraniu i analizie informacji o działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz innej działalności statutowej szkół i placówek.
Monitorowanie nie będzie służyło ocenie pracy danej szkoły lub placówki. Zgodnie z art. 33 ustawy o systemie oświaty oraz uregulowaniami rozporządzenia w sprawie nadzoru pedagogicznego oceny pracy szkół i placówek, w tym stanu i warunków działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz efektów tej działalności, organy sprawujące nadzór pedagogiczny dokonują w formie kontroli i ewaluacji. Przepisy prawa umożliwiają kuratorom oświaty w ramach sprawowanego nadzoru pedagogicznego podejmowanie w szkole lub placówce działań doraźnych (kontrole, ewaluacje), w przypadku gdy zaistnieje taka potrzeba, np. w wyniku skargi. Częstotliwość prowadzenia czynności nadzoru pedagogicznego w trybie doraźnym zależy od sytuacji w danej szkole/placówce, np. konieczności realizacji zaleceń wydanych w wyniku stwierdzonych nieprawidłowości czy też wdrożenia programu poprawy efektywności kształcenia lub wychowania.
4. Nie można zgodzić się ze stwierdzeniem, że podstawowe kierunki realizacji przez kuratorów polityki oświatowej państwa zostały przez akt wykonawczy do ustawy zredukowane do polityki oświatowej państwa w zakresie nadzoru pedagogicznego.
Na podstawie art. 35 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, z późn. zm.) minister właściwy do spraw oświaty i wychowania ustala podstawowe kierunki realizacji przez kuratorów oświaty polityki oświatowej państwa, w szczególności zadań z zakresu nadzoru pedagogicznego.
Na podstawie ww. przepisów minister edukacji narodowej ustalił na rok szkolny 2012/2013 następujące podstawowe kierunki realizacji polityki oświatowej państwa:
1) wspieranie rozwoju dziecka młodszego, w tym obniżenie wieku szkolnego do 6 lat,
2) wzmacnianie bezpieczeństwa w szkołach i placówkach oświatowych,
3) podniesienie jakości kształcenia w szkołach ponadgimnazjalnych.
W dokumencie określono również zadania kuratorów oświaty z zakresu nadzoru pedagogicznego, wskazując zakresy ewaluacji, tematy kontroli i zakres monitorowania.
Podstawowe kierunki realizacji polityki oświatowej na rok szkolny 2012/2013 określone zostały przez ministra edukacji narodowej 22 sierpnia 2012 r. Dokument ten (DKOW/WNP-BS-5081-14/2012) dostępny jest - podobnie jak kierunki realizacji polityki oświatowej ustalone na poprzednie lata szkolne (2009/2010, 2010/2011, 2011/2012) - na stronie www.men.gov.pl w zakładce: Kształcenie i kadra/nadzór pedagogiczny.
5. Zgodnie z § 19 rozporządzenia w sprawie nadzoru pedagogicznego kurator oświaty ma obowiązek w każdym roku szkolnym opracować i przedstawić ministrowi właściwemu do spraw oświaty i wychowania, w terminie do dnia 31 października, wnioski ze sprawowanego nadzoru pedagogicznego.
Wprowadzana zmiana tego przepisu zobowiązuje kuratorów oświaty do przedstawiania w terminie do dnia 15 czerwca danego roku szkolnego wyników i wniosków z nadzoru pedagogicznego sprawowanego w okresie od dnia 1 czerwca poprzedniego roku szkolnego do dnia 31 maja danego roku szkolnego.
Wnioski z nadzoru pedagogicznego sprawowanego przez kuratorów oświaty będą jedną z przesłanek do formułowania kierunków polityki oświatowej państwa na kolejny rok szkolny.
6. Zgodnie z przepisami art. 35 ust. 1 pkt 2 ustawy o systemie oświaty minister właściwy do spraw oświaty i wychowania nadzoruje i koordynuje wykonywanie nadzoru pedagogicznego na terenie kraju, w szczególności nadzoruje działalność kuratorów oświaty w tym zakresie.
Z tego tytułu minister edukacji narodowej określa na każdy rok szkolny udział poszczególnych zakresów ewaluacji (całościowa, problemowa w obszarach wskazanych przez ministra, problemowa w zakresie wybranym przez kuratora) w całości działań ewaluacyjnych planowanych w roku szkolnym, tematy kontroli planowych oraz wskazuje minimalną liczbę szkół i placówek, które powinny podlegać ewaluacji i kontroli.
Plan nadzoru przygotowuje natomiast zgodnie z § 18 ust. 2 rozporządzenia w sprawie nadzoru pedagogicznego organ nadzoru pedagogicznego. Plan ten zawiera:
1) zakres ewaluacji problemowej planowanej w przedszkolach, szkołach i placówkach,
2) tematykę kontroli planowych w przedszkolach, szkołach i placówkach.
Tak więc plan nadzoru opracowywany przez organ sprawujący nadzór pedagogiczny nie obejmuje, jak wskazała pani poseł, wyłącznie liczby i tematyki ewaluacji i kontroli ustalonych przez ministra. To organ nadzoru, uwzględniając sformułowane przez ministra wymagania ogólne wynikające z nadzorowania i koordynowania nadzoru na terenie kraju, określa plan nadzoru, a w szczególności stanowi, których szkół i placówek będzie dotyczyła ewaluacja i kontrola. Dodatkowo organ nadzoru ma również do dyspozycji narzędzie w postaci kontroli doraźnych.
7. Zgodnie z przepisami § 17 pkt 1 rozporządzenia w sprawie nadzoru pedagogicznego organ sprawujący nadzór pedagogiczny przygotowuje i podaje do publicznej wiadomości na stronie internetowej organu analizę wyników sprawowanego nadzoru pedagogicznego, w tym wniosków z ewaluacji zewnętrznych i kontroli. Analizy te w zakresie dotyczącym poszczególnych województw są dostępne na stronach internetowych kuratoriów.
Przekazywane przez kuratorów oświaty zgodnie z § 19 rozporządzenia wnioski z nadzoru pedagogicznego, a także wyniki kontroli dotyczące poszczególnych tematów kontroli są przedmiotem analiz dokonywanych przez właściwe departamenty MEN. Są one podstawą do ustalania podstawowych kierunków realizacji polityki oświatowej państwa, w tym tematów kontroli planowych na kolejny rok szkolny, projektowania ewentualnych działań legislacyjnych. Z wniosków z nadzoru pedagogicznego wynikają także zadania dla placówek systemu wspomagania szkół, tj. placówek doskonalenia nauczycieli, poradni psychologiczno-pedagogicznych, bibliotek pedagogicznych.
Z poważaniem
Podsekretarz stanu
Joanna Berdzik
Warszawa, dnia 11 kwietnia 2013 r.