Zwracam się do Pani Minister z pytaniami dotyczącymi projektu rozporządzenia ministra edukacji z dnia 29 czerwca 2012 r zmieniającego rozporządzenie ministra edukacji narodowej z dnia 7 października 2009 r. w sprawie nadzoru pedagogicznego (Dz. U. Nr 168, poz. 1324).
1. W proponowanej nowelizacji § 17 rozporządzenia minister edukacji narodowej przewiduje rezygnację z dwóch dotychczas obowiązkowych dla kuratora oświaty form wspomagania szkół i placówek, tzn. z upowszechniania przykładów dobrych praktyk oraz organizowania konferencji i narad dla dyrektorów.
Zmiana zmierza do ograniczenia lub wręcz pozbawienia kuratora oświaty jako organu sprawującego nadzór pedagogiczny możliwości wspomagania szkół i placówek oświatowych znajdujących się na terenie województwa w formach i w zakresie wynikającym z przepisów prawa oraz rzeczywistych potrzeb wynikających z wniosków wojewódzkich ze sprawowanego nadzoru pedagogicznego. Stoi też w sprzeczności z oczekiwaniami wielu dyrektorów szkół i placówek podkreślających potrzebę częstszego i systematycznego wsparcia przez wizytatorów poprzez spotkania i przekazywanie dyrektorom przykładów dobrych praktyk.
W świetle ustawy o systemie oświaty (art. 33 ust. 1 pkt 3) wspomaganie rozwoju szkół i placówek, rozumiane jako udzielanie pomocy szkołom, placówkom i nauczycielom w wykonywaniu ich zadań dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych, jest nieodłącznym elementem nadzoru pedagogicznego. Wykładnia celowościowa zarówno art. 33 ust. 1, jak i przepisów rozdziału 6 ustawy musi prowadzić do konkluzji, że czym innym jest ustawowa gwarancja dostępu nauczycieli do form doskonalenia i doszkalania, a czym innym ustawowy obowiązek udzielania pomocy szkołom, placówkom i nauczycielom w wykonywaniu ich zadań dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych w ramach nadzoru pedagogicznego. Z tego też powodu znowelizowane przepisy § 17 rozporządzenia naruszają uprawnienia i obowiązki kuratora oświaty jako podmiotu sprawującego nadzór pedagogiczny. Ograniczenie możliwości wspomagania szkół i placówek przez kuratora oświaty w ramach nadzoru pedagogicznego oznacza faktyczne pozbawienie ogromnej liczby szkół, placówek i ich dyrektorów wsparcia niezbędnego do należytego wywiązania się z zadań dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych.
2. Czy ograniczając kompetencje kuratora oświaty w zakresie udzielania pomocy szkołom, placówkom i nauczycielom w wykonywaniu ich zadań dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych, co stanowi zadanie nadzoru pedagogicznego określone w art. 33 ust. 1 pkt 3 ustawy o systemie oświaty, minister edukacji narodowej rozpoznał oczekiwania i potrzeby dyrektorów szkół i placówek oraz uzyskał opinie i stanowiska innych podmiotów działających w systemie oświaty lub na jego rzecz? W jaki sposób oczekiwania i potrzeby szkół i placówek w zakresie wspomagającej funkcji nadzoru pedagogicznego zostały rozpoznane? Co z tego rozpoznania wynika i jaki był wpływ rozpoznanych oczekiwań i potrzeb na proponowaną zmianę normy prawnej? Konsekwencją zmiany w § 17 rozporządzenia jest rezygnacja z potrzebnych, oczekiwanych i skutecznych form wspomagania szkół i placówek przez organ sprawujący nadzór pedagogiczny, tzn. upowszechniania przykładów dobrych praktyk (choćby z prowadzonych ewaluacji zewnętrznych) oraz organizowania konferencji i narad dla dyrektorów. Określenie ˝w szczególności˝ użyte na początku zdania w § 17 wskazuje, że wyeliminowanie tych form w przepisie nie musi oznaczać zakazu ich stosowania. Tym niemniej przestają one być zadaniami kuratora oświaty, a tym samym nie ma podstaw, by uwzględniać je w organizacji pracy kuratorium. Proponowana zmiana w drastyczny sposób ogranicza możliwość wywiązania się organu sprawującego nadzór pedagogiczny z ustawowego obowiązku udzielania pomocy szkołom, placówkom i nauczycielom w wykonywaniu ich zadań dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych w ramach nadzoru pedagogicznego. Stanowi również niepotrzebną i nieuprawnioną ingerencję jednego organu władzy publicznej w sposób wykonywania ustawowego zadania przez inny organ władzy publicznej. Dopuszczone przepisem § 17 rozporządzenia dwie formy wspomagania są niewystarczające do wywiązania się kuratora oświaty z zadania ustawowego oraz pozostają w rażącej sprzeczności z potrzebami i oczekiwaniami dyrektorów szkół i placówek.
3. Na czym ma polegać monitorowanie pracy szkoły lub placówki, o którym mowa w § 17a rozporządzenia zmieniającego? W jaki sposób wyniki monitorowania pracy konkretnej szkoły lub placówki w zakresie ustalonym na dany rok szkolny przez ministra edukacji narodowej miałyby być spożytkowane przez ministra ˝do skutecznego prowadzenia polityki oświatowej państwa˝? W jaki sposób wyniki monitorowania pracy konkretnej szkoły lub placówki w zakresie ustalonym na dany rok szkolny przez ministra w podstawowych kierunkach polityki oświatowej państwa miałyby ˝ułatwić organom sprawującym nadzór pedagogiczny planowanie działań na kolejne lata szkolne˝? Dlaczego monitorowanie pracy konkretnej szkoły lub placówki winno obejmować zakres ustalony na dany rok przez ministra, a nie rzeczywiste potrzeby - uczniów, rodziców i środowiska? Czy w przypadku gdy zachodzi potrzeba monitorowania pracy konkretnej szkoły lub placówki, np. w wyniku zasadnej skargi, kurator oświaty może takie monitorowanie pracy szkoły lub placówki zastosować - na jakiej podstawie?
4. Sformułowanie ˝podstawowe kierunki polityki oświatowej państwa w zakresie nadzoru pedagogicznego˝ użyte w § 3 ust. 2 rozporządzenia jest pojęciem niezgodnym z art. 33 ust. 2 pkt 1 ustawy. Przepis art. 33 ust. 2 pkt 1 ustawy brzmi: ˝W celu realizacji zadań, o których mowa w ust. 1 pkt 2 oraz w art. 21, minister właściwy do spraw oświaty i wychowania w szczególności: 1) ustala podstawowe kierunki realizacji przez kuratorów oświaty polityki oświatowej państwa, w szczególności zadań z zakresu nadzoru pedagogicznego˝. Minister edukacji narodowej winien zatem określić podstawowe kierunki realizacji przez kuratorów oświaty polityki oświatowej państwa, w tym podstawowe kierunki realizacji przez kuratorów oświaty zadań z zakresu nadzoru pedagogicznego, a nie ˝podstawowe kierunki polityki oświatowej państwa w zakresie nadzoru pedagogicznego˝. Pojęcie ˝podstawowe kierunki polityki oświatowej państwa w zakresie nadzoru pedagogicznego˝ oznacza, że podstawowe kierunki realizacji przez kuratorów oświaty polityki oświatowej państwa nie funkcjonują, gdyż zostały przez akt wykonawczy do ustawy zredukowane do polityki oświatowej państwa w zakresie nadzoru pedagogicznego. Rodzi się zatem pytanie: Czy zgodnie z art. 35 ust. 2 pkt 1 ustawy minister edukacji narodowej ustala podstawowe kierunki realizacji przez kuratorów oświaty polityki oświatowej państwa? Jakie są aktualnie obowiązujące podstawowe kierunki realizacji przez kuratorów oświaty polityki oświatowej państwa i w jakim dokumencie można je znaleźć?
5. Zgodnie z § 19 rozporządzenia kurator oświaty w każdym roku szkolnym opracowuje i przedstawia ministrowi właściwemu do spraw oświaty i wychowania, w terminie do dnia 31 października, wyniki i wnioski wynikające ze sprawowanego nadzoru pedagogicznego. Jednocześnie wskazane w § 3 ust. 2 rozporządzenia podstawowe kierunki realizacji przez kuratorów oświaty polityki oświatowej państwa w zakresie nadzoru pedagogicznego ustalane są przez ministra edukacji narodowej przed 31 sierpnia, tak by kurator oświaty mógł zaplanować nadzór pedagogiczny na kolejny rok szkolny. Co więc stanowi podstawę formułowania ˝podstawowych kierunków realizacji przez kuratorów oświaty polityki oświatowej państwa w zakresie nadzoru pedagogicznego˝?
6. Dlaczego plan nadzoru pedagogicznego, opracowywany przez organ sprawujący nadzór pedagogiczny, o którym mowa w § 18 rozporządzenia, obejmuje wyłącznie liczby i tematykę ewaluacji i kontroli ustalone przez ministra? Jaka jest wartość i zasadność planowania nadzoru pedagogicznego, jeśli plan ten nie uwzględnia żadnych działań wynikających z potrzeb szkół i placówek w danym województwie, powiecie czy gminie? Stosowana oraz proponowana formuła planowania nadzoru pedagogicznego jest w rażący sposób sprzeczna z zasadami planowania.
Plan nadzoru pedagogicznego, o którym mowa w § 18 rozporządzenia, w istocie nie jest efektem planowania w rozumieniu nauki o zarzadzaniu, lecz informacją o zamierzeniach narzuconych organowi nadzoru pedagogicznego przez ministra edukacji narodowej. Liczba i zakres ewaluacji całościowych i problemowych, a także liczba i tematyka kontroli planowych w poszczególnych typach szkół i placówek jest bowiem ściśle reglamentowana przez ministra edukacji narodowej i nie koresponduje z rzeczywistymi potrzebami występującymi w danym województwie. Jaka jest prawdziwa przyczyna takiej, a nie innej liczby i struktury ewaluacji w bieżącym roku szkolnym? Jaki jest cel, i czym uzasadniony, dokonywania ewaluacji w jednej szkole w dwóch obszarach, wskazanych centralnie przez ministra, tj. procesów zachodzących w szkole oraz funkcjonowania szkoły lub placówki w środowisku lokalnym, w szczególności w zakresie współpracy z rodzicami uczniów, wobec propozycji w projekcie zmiany rozporządzenia największej korekty wymagań właśnie w tych obszarach?
Kwestie te generują zasadnicze pytanie: Czemu ma służyć nadzór pedagogiczny planowany i sprawowany prawie wyłącznie w sposób scentralizowany, według potrzeb ministra edukacji narodowej? Taka koncepcja planowania nadzoru pedagogicznego z całą pewnością nie służy celom wynikającym z art. 33 ust. 1 ustawy, zaspokajaniu rzeczywistych potrzeb szkół, placówek i nauczycieli oraz rozwiązywaniu problemów występujących w danym województwie, powiecie lub gminie.
7. W jaki sposób minister edukacji narodowej wykorzystał wnioski z nadzoru pedagogicznego przekazane przez kuratorów oświaty w latach 2009/2010, 2010/2011 i 2011/2012 na podstawie § 19 rozporządzenia? Jakie są wyniki i wnioski z nadzoru pedagogicznego sprawowanego przez kuratorów oświaty w poszczególnych województwach? Proszę o przedstawienie analizy tych wyników i wniosków z podziałem na poszczególne województwa. Co z analizy tych wyników i wniosków wynika dla polityki oświatowej państwa oraz dla organizacji i zasad sprawowania nadzoru pedagogicznego?
Z poważaniem
Poseł Katarzyna Matusik-Lipiec
Kraków, dnia 27 lutego 2013 r.