Szanowna Pani Marszałek! W odpowiedzi na pismo z dnia 5 marca br., znak: SPS-023-14941/13/, przy którym została przekazana interpelacja posła Ryszarda Zbrzyznego w sprawie farm wiatrowych, przedstawiam w załączeniu stosowne wyjaśnienia.

   1. Czy resort środowiska dysponuje profesjonalnymi ekspertyzami na temat szkodliwego oddziaływania na ludzi, zwierzęta?

   2. Czy w najbliższym czasie, a jeśli tak, to kiedy, zostaną wprowadzone precyzyjne przepisy (czy resort nad takimi pracuje?) określające warunki lokalizacji farm wiatrowych?

   Odnosząc się do pytania pierwszego, uprzejmie informuję, iż ministrem właściwym do prowadzenia badań dotyczących wpływu na zdrowie ludzi i zwierząt jest minister zdrowia. Niemniej jednak resort środowiska zwraca uwagę na publikację wydaną przez Generalną Dyrekcję Ochrony Środowiska pt. ˝Wytyczne w zakresie prognozowania oddziaływań na środowisko farm wiatrowych˝, która dostępna jest w wersji elektronicznej pod adresem internetowym: http://www.gdos.gov.pl/files/OOS_zal/Wytyczne-w-zakresie-prognozowania-oddzialywan-na-srodowisko-farm-wiatrowych.pdf. Zawiera ona dane dotyczące m.in. badań wpływu elektrowni wiatrowych na zdrowie ludzi oraz na środowisko. Przedstawia oddziaływanie energetyki wiatrowej na środowisko akustyczne, mówi o wpływie infradźwięków, pola elektromagnetycznego itp. Zadaniem wytycznych jest poprawienie jakości dokumentacji środowiskowej oraz wskazanie, jak należy prowadzić procedurę oceny oddziaływania na środowisko przy przedsięwzięciach z zakresu energetyki wiatrowej, na co trzeba zwrócić szczególną uwagę i jak można badać wpływ elektrowni wiatrowych na poszczególne komponenty środowiska oraz na mieszkające w sąsiedztwie osoby.

   Jednocześnie informuję, że na potrzeby wdrażania Konwencji o ochronie gatunków dzikiej flory i fauny europejskiej oraz ich siedlisk (Dz. U. z 1996 r. Nr 58, poz. 263) w 2004 r. BirdLife International opublikował raport pn. ˝Effects of windfarms on birds˝. Raport ten opisuje potencjalne negatywne oddziaływanie farm wiatrowych na ptaki oraz zawiera wytyczne do przeprowadzania ocen oddziaływania na środowisko planowanych farm wiatrowych pod kątem wpływu na awifaunę.

   Opracowanie to dostępne jest na stronie internetowej Rady Europy: http://www.coe.int/t/dg4/cultureheritage/nature/bern/documents/072011_IKB/Effects_wind_farms_on_birds.pdf. Ponadto w 2004 r. Stały Komitet Konwencji Berneńskiej zatwierdził rekomendację nr 109 (2004) w sprawie minimalizowania negatywnego wpływu farm wiatrowych na dziką florę i faunę, z którą można zapoznać się na stronie Rady Europy: https://wcd.coe.int/ViewDoc.jsp?id=1493457&Site=&BackColorInternet=B9BDEE&BackColorIntranet=FFCD4F&BackColorLogged=FFC679.

   W odpowiedzi na pytanie drugie przedstawiam aktualny stan prawny regulujący określenie warunków lokalizacji farm wiatrowych.

   W myśl art. 71 ust. 2 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz. 1227, z późn. zm.), zwanej dalej ustawą o.o.ś., przed realizacją przedsięwzięć wymienionych w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (Dz. U. Nr 213, poz. 1397) konieczne jest uzyskanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, a w określonych przypadkach również przeprowadzenie oceny oddziaływania na środowisko.

   W ramach postępowania zmierzającego do wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach określa się: bezpośredni i pośredni wpływ planowanego przedsięwzięcia na środowisko przyrodnicze, środowisko społeczne, w tym na zdrowie i warunki życia ludzi, na dobra materialne, zabytki, wzajemne powiązania między powyższymi elementami, możliwości oraz sposoby zapobiegania i łagodzenia negatywnego oddziaływania na środowisko, a także wymagany zakres monitoringu, który w przypadku silnie oddziałujących inwestycji pozwoli określić ich rzeczywisty wpływ na środowisko przyrodnicze i społeczne w trakcie eksploatacji i jeśli nastąpi taka konieczność - na zastosowanie dodatkowych środków minimalizujących.

   Przeprowadzenie ww. procedury jest ściśle związane z klasyfikacją inwestycji do odpowiednich kategorii przedsięwzięć. Wyjaśnienia zatem wymaga, że zgodnie z ar. 59 ust. 1 ustawy o.o.ś. ocena oddziaływania na środowisko jest wymagana dla realizacji planowanych przedsięwzięć mogących zawsze znacząco oddziaływać na środowisko, tj. należących do tzw. grupy I (ust. 1 pkt 1 ustawy o.o.ś.), oraz dla planowanych przedsięwzięć mogących potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko, tj. należących do tzw. grupy II (ust. 1 pkt 2 ustawy o.o.ś.), dla których został stwierdzony taki obowiązek na podstawie art. 63 ust. 1 ww. ustawy. Szczegółowa klasyfikacja przedsięwzięć, które obligatoryjnie bądź fakultatywnie podlegają ocenie oddziaływania na środowisko, zawarta jest w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko.

   Oceny oddziaływania na środowisko wymagają także przedsięwzięcia inne niż z I i II grupy, które mogą znacząco oddziaływać na obszar Natura 2000, a nie są związane z ochroną tego obszaru lub nie wynikają z tej ochrony. Będą one wymagały przeprowadzenia postępowania w sprawie oceny oddziaływania na obszar Natura 2000, jeśli właściwy organ stwierdzi taki obowiązek.

   Wyjaśniając właściwość rzeczową organów w procedurze oceny oddziaływania na środowisko (art. 75 ustawy o.o.ś.), należy wskazać, że organami właściwymi do wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach dla farm wiatrowych są wójt, burmistrz, prezydent miasta lub w przypadku inwestycji realizowanych na obszarach morskich oraz na terenach zamkniętych - regionalny dyrektor ochrony środowiska.

   O konieczności przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko, jak wspomniano powyżej, decyduje kwalifikacja przedsięwzięcia na podstawie ww. rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, która jest ściśle związana z indywidualnymi atrybutami inwestycji.

   Budowa farm wiatrowych może wymagać obligatoryjnej oceny oddziaływania na środowisko na podstawie § 2 ust. 1 pkt 5 ww. rozporządzenia lub fakultatywnej procedury na podstawie § 3 ust. 1 pkt 6 ww. rozporządzenia. Przedsięwzięcia wykorzystujące energię wiatru do produkcji energii elektrycznej uznawane są za mogące zawsze znacząco oddziaływać na środowisko, czyli wymagające obligatoryjnej procedury oceny oddziaływania na środowisko, w dwóch przypadkach:

   - jeżeli instalację planuje się wznieść na obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej (niezależnie od łącznej mocy nominalnej tej przyszłej instalacji),

   - jeżeli instalację planuje się wznieść w innej niż ww. lokalizacji, a jej łączna moc nominalna (czyli suma mocy nominalnych urządzeń wchodzących w skład instalacji) będzie wynosiła co najmniej 100 MW.

   Natomiast zgodnie z § 3 ust. 1 pkt 6 ww. rozporządzenia w przypadku instalacji wykorzystujących siłę wiatru do produkcji energii, o całkowitej wysokości nie niższej niż 30 m, których łączna moc jest mniejsza niż 100 MW, oraz wszystkich zlokalizowanych na obszarach objętych niektórymi formami ochrony przyrody (parki narodowe, rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe, obszary chronionego krajobrazu, obszary Natura 2000, użytki ekologiczne i zespoły przyrodniczo-krajobrazowe) na mocy ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2009 r. Nr 151, poz. 1220, z późn. zm.) obowiązek przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko może zostać nałożony przez organ prowadzący postępowanie.

   W ramach oceny oddziaływania na środowisko dokonywana jest weryfikacja raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko, a ponadto organ administracji właściwy do wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach uzyskuje wymagane ustawą opinie i uzgodnienia oraz zapewnia udział społeczeństwa w postępowaniu.

   Każdorazowo zatem w przypadku przedsięwzięć z tzw. grupy I oraz dla przedsięwzięć z grupy II, dla których stwierdzono obowiązek przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko, sporządzany jest raport o oddziaływaniu na środowisko, którego zakres określa szczegółowo art. 66 ustawy o.o.ś. Raport jest integralną częścią procedury oceny oddziaływania na środowisko, ponieważ zawiera ustalenia o potencjalnych zagrożeniach związanych z realizacją planowanej inwestycji. Celem raportu jest przedstawienie nie tylko wpływu danego przedsięwzięcia na środowisko, ale również przedstawienie wariantów alternatywnych jego realizacji i wybór rozwiązania powodującego najmniej uciążliwości dla środowiska. Analiza wariantowa służy optymalizacji i racjonalizacji umiejscowienia, skali i rozwiązań technicznych i technologicznych przedsięwzięcia. Ustalenia zawarte w raporcie, o których mowa powyżej, stanowią podstawę do określenia środowiskowych uwarunkowań dla realizacji przedsięwzięcia. Ocena jakości merytorycznej informacji zawartych w raporcie o oddziaływaniu na środowisko należy do organu właściwego w sprawie wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, co wynika wprost z właściwości rzeczowej przyznanej temu organowi w ustawie o.o.ś. (art. 82 ust. 1). Należy zwrócić uwagę, że nie istnieją sztywno określone standardy w zakresie lokalizacji różnych kategorii przedsięwzięć. Powyższe wynika z faktu, że każda planowana inwestycja mogąca znacząco oddziaływać na środowisko wymaga indywidualnej oceny jej wpływu na środowisko, a w kompetencji organu właściwego do wydania ww. decyzji jest, na podstawie posiadanej wiedzy i doświadczenia, ocenić ustalenia zawarte w raporcie o oddziaływaniu na środowisko.

   Kolejnym nieodzownym elementem procedury oceny oddziaływania na środowisko jest konieczność uzyskania wymaganych ustawą opinii i uzgodnień. Jeżeli zatem jest przeprowadzana ocena oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko, to przed wydaniem decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach organ właściwy do wydania tej decyzji uzgadnia warunki realizacji przedsięwzięcia z regionalnym dyrektorem ochrony środowiska, a w przypadku gdy przedsięwzięcie jest realizowane na obszarze morskim - z dyrektorem urzędu morskiego oraz zasięga opinii organu Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Na tym etapie dokonywana jest dodatkowa, oprócz organu właściwego do wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, kontrola merytoryczna zawartości dokumentacji służąca wyrażeniu ewentualnej zgody na zaproponowane przez inwestora warunki realizacji przedsięwzięcia.

   Uzgodnienie następuje w formie postanowienia, w którym regionalny dyrektor ochrony środowiska określa warunki mające zminimalizować emisję i uciążliwości wynikające z realizacji przedsięwzięcia oraz przedstawia stanowisko w sprawie konieczności przeprowadzenia ponownej oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko.

   Organ uzgadniający w wydawanym rozstrzygnięciu ustala m.in. sposoby ograniczania oddziaływań na etapie realizacji oraz eksploatacji (np. wskazuje okres prowadzenia robót budowlanych, wycinki zieleni, rozwiązania w gospodarce odpadami, rozwiązania wodno-ściekowe, techniczne i technologiczne, których celem jest zminimalizowanie lub wyeliminowanie oddziaływania inwestycji na otoczenie). W przypadku braku możliwości ograniczenia lub wykluczenia ponadnormatywnego oddziaływania na środowisko organ odmawia uzgodnienia warunków realizacji przedsięwzięcia w kształcie wskazanym przez wnioskodawcę. Opinia organu Państwowej Inspekcji Sanitarnej odnosi się natomiast do wymagań higienicznych i zdrowotnych, które powinny zostać uwzględnione przy realizacji inwestycji.

   Kolejnym elementem postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko jest zapewnienie możliwości 21-dniowego udziału społeczeństwa w tej ocenie. Odpowiedzialny za to jest organ prowadzący postępowanie w sprawie wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. Organem tym może być: regionalny dyrektor ochrony środowiska, wójt, burmistrz lub prezydent miasta, który stosownym obwieszczeniem informuje społeczeństwo o miejscu i terminie składania uwag i wniosków.

   Przedmiotem udziału społeczeństwa jest m.in. wspomniany powyżej raport o oddziaływaniu przedmiotowego przedsięwzięcia na środowisko, co do którego istnieje możliwość składania uwag i wniosków. Na mocy art. 85 ust. 2 pkt 1a ustawy o.o.ś. organ wydający decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach jest zobligowany do przedstawienia w treści jej uzasadnienia informacji m.in. o sposobie, w jaki uwagi i wnioski złożone przez społeczeństwo zostały wzięte pod uwagę i w jakim zakresie zostały uwzględnione przy wydawaniu tej decyzji.

   Osobom posiadającym status strony w myśl art. 28 ustawy Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071, z późn. zm.), dalej K.p.a., w prowadzonym postępowaniu przysługują określone prawa, bowiem zgodnie z art. 10 § 1 K.p.a. organ prowadzący przedmiotowe postępowanie jest zobowiązany zapewnić im czynny udział w każdym stadium procedury, a przed wydaniem decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach umożliwić wypowiedzenie się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań. Strony są powiadamiane o poszczególnych stadiach procedury poprzez przesłanie stosownych dokumentów pocztą lub za pomocą obwieszczenia (jeśli zgodnie z art. 74 ust. 3 ustawy o.o.ś. jest ich więcej niż 20).

   W postępowaniu w sprawie wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach stronami postępowania bezsprzecznie mogą być oprócz wnioskodawcy właściciele i wieczyści użytkownicy nieruchomości znajdujących się w zasięgu oddziaływania planowanego przedsięwzięcia, zgodnie z art. 28 K.p.a.

   Minimalizacja generowanych przez farmy wiatrowe ewentualnych uciążliwości dla lokalnych społeczności oraz zabezpieczenie środowiska przed ich ewentualnym negatywnym wpływem odbywa się poprzez spełnienie przez inwestora wszelkich wymogów wskazanych w szeregu ustaw i aktach wykonawczych dotyczących tego rodzaju działalności, przy jednoczesnym wykorzystaniu najlepszych dostępnych rozwiązań technicznych i technologicznych. Stopień uciążliwości oraz poziom i rodzaje zagrożeń wynikające z realizacji przedmiotowego zamierzenia inwestycyjnego powinny zostać zidentyfikowane w raporcie o oddziaływaniu na środowisko i zweryfikowane podczas oceny oddziaływania na środowisko. Organ właściwy do wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach na podstawie posiadanej wiedzy i doświadczenia oraz materiału dowodowego zawiera w treści decyzji warunki, przy których realizacja przedsięwzięcia nie spowoduje znaczącego oddziaływania na środowisko. Należy zaznaczyć, iż organ - jeśli uzna to za uzasadnione - może nałożyć na inwestora obowiązek wykonania analizy porealizacyjnej, określić jej zakres i termin przedstawienia. W analizie porealizacyjnej, o której mowa w art. 83 ust. 1 ustawy o.o.ś., dokonuje się porównania ustaleń zawartych w raporcie o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko i w decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, w szczególności ustaleń dotyczących przewidywanego charakteru i zakresu oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko oraz planowanych działań zapobiegawczych, z rzeczywistym oddziaływaniem przedsięwzięcia na środowisko i działaniami podjętymi dla jego ograniczenia. Ponadto nowo wybudowana instalacja, jaką będzie planowana farma wiatrowa, nie może zgodnie z art. 76 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150, z późn. zm.) być oddana do użytkowania, jeśli nie spełnia określonych tym przepisem wymagań ochrony środowiska.

   Reasumując, należy stwierdzić, iż obowiązujące obecnie regulacje prawnoadministracyjne dotyczące wydawania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach zapewniają warunki do skutecznej ochrony lokalnych społeczności, a także obszarów wrażliwych na oddziaływania generowane przez tego typu przedsięwzięcia.

   Nawiązując do zagadnienia dotyczącego uregulowania kwestii odległości farm wiatrowych od zabudowań mieszkaniowych i terenów o szczególnych walorach krajobrazowych, podkreślenia wymaga skala trudności, jaka wiązałaby się z wypracowaniem tego typu rozwiązania. Uwarunkowane jest to faktem, iż określenie odległości od obiektów mieszkalnych, w jakiej można umiejscawiać farmy wiatrowe, zależy przede wszystkim od indywidualnych parametrów technicznych planowanych turbin wiatrowych i ograniczeń lokalnych. Wielkość i natężenie wpływu elektrowni wiatrowych wynika z wielu czynników. Rozpatrując przykładowo kwestie poziomu hałasu emitowanego przez siłownie wiatrowe, pod uwagę należy wziąć nie tylko parametry techniczne samej turbiny, ale także ukształtowanie i użytkowanie terenu, prędkość i kierunek wiatru czy rozchodzenie się fal dźwiękowych w powietrzu. Jednocześnie istotna jest kwestia samego modelu elektrowni, wysokości wieży oraz innych szczegółowych technicznych uwarunkowań zastosowanych przy każdym projekcie. Wskutek bardzo dużej ilości zmiennych nie jest możliwe podanie bezwzględnej odległości od zabudowań, w jakiej powinny być lokalizowane turbiny wiatrowe, aby nie powodować negatywnego wpływu na ludzi. Zawarcie w aktach prawnych jakichkolwiek, chociażby przybliżonych wartości parametru oddalenia od miejsca przeznaczonego do pobytu ludzi, ze względu na brak wielu kluczowych i indywidualnych danych technicznych oraz środowiskowych obarczone byłoby bardzo dużą niepewnością. Dlatego każdorazowo odległość od zabudowań mieszkalnych, obiektów zabytkowych czy terenów cennych przyrodniczo, w jakiej można zlokalizować siłownie wiatrowe, jest określana podczas procedury oceny oddziaływania na środowisko. Wówczas znane są kluczowe parametry zamierzenia inwestycyjnego, wykonane są lub będą odpowiednie badania i prognozy, po analizie których możliwe będzie określenie wpływu planowanego przedsięwzięcia i wskazanie bezpiecznej lokalizacji względem wspomnianych obszarów. Należy podkreślić, że w przypadku braku możliwości wyeliminowania negatywnego oddziaływania na ludzi lub środowisko powinna nastąpić odmowa zgody na realizację przedsięwzięcia.

   Podsekretarz stanu

   Janusz Zaleski

   Warszawa, dnia 27 marca 2013 r.