Szanowna Pani Marszałek! W odpowiedzi na pismo z dnia 5 marca 2013 r., znak: SPS-023-14912/13, przekazujące interpelację posła Piotra Chmielowskiego i grupy posłów o to, czy obszar mający znaczenie dla Wspólnoty Pustynia Błędowska PLH120014 jest przygotowany infrastrukturalnie do przyjęcia turystów, ile kosztowało przygotowanie i udostępnienie obszaru do celów turystycznych oraz czy gminy objęte obszarem korzystają finansowo na obecności przedmiotowego obszaru Natura 2000, uprzejmie przedkładam, co następuje.
W dniu 13 marca br. przekazano pismo z powyższymi pytaniami do regionalnego dyrektora ochrony środowiska w Katowicach oraz regionalnego dyrektora ochrony środowiska w Krakowie jako organów pełniących nadzór nad obszarem mającym znaczenie dla Wspólnoty Pustynia Błędowska PLH120014. Poniżej przedstawiam informacje pozyskane z obu regionalnych dyrekcji ochrony środowiska.
W województwie małopolskim znajduje się większa część obszaru Natura 2000 Pustynia Błędowska PLH 120014, w granicach gminy Klucze (86%). Zdecydowanie mniejsza część tego obszaru (14%) położona jest w województwie śląskim, w gminie Dąbrowa Górnicza. Obszar w całości położony jest na terenie Parku Krajobrazowego Orlich Gniazd i obejmuje użytek ekologiczny Pustynia Błędowska. W większości obszar stanowi własność Skarbu Państwa, tylko niewielkie fragmenty znajdujące się na terenie miasta Dąbrowa Górnicza to grunty prywatne.
Pustynia Błędowska stanowi unikatowy ekosystem w skali europejskiej. Jest największym w Europie Środkowej zwartym, śródlądowym obszarem występowania piasków wydmowych z interesującymi formami geomorfologicznymi typowymi dla krajobrazu pustynnego, licznymi rzadkimi i chronionymi gatunkami flory i fauny oraz zbiorowiskami muraw piaskowych. Łącznie odnotowano tu występowanie 4 rodzajów siedlisk z załącznika I dyrektywy Rady 92/43/EWG (tzw. dyrektywy siedliskowej).
Powstanie pustyni wiąże się z intensywnym wyrębem lasów na potrzeby hut srebra i ołowiu (od XIII-XIV w.). Następnie erozja wietrzna uruchomiła piaski na terenach zrębów zupełnych, tworząc ogromny obszar pustynny. Dopiero pyły przemysłowe opadające tu w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat związały lotne piaski i użyźniły glebę, co ułatwiło rozrost roślinności.
Jednak naturalna sukcesja lasów otaczających pustynię oraz sztuczne zalesienia są zagrożeniem dla tego obszaru. Władze gminy Klucze z uwagi na postępujące zarastanie pustyni postanowiły wprowadzić program jej renaturyzacji. W tym celu w październiku 2009 r. gmina Klucze złożyła wniosek do Komisji Europejskiej o dofinansowanie z instrumentu finansowego LIFE+ projektu ˝Czynna ochrona kompleksu priorytetowych siedlisk napiaskowych w obszarze Natura 2000 na Pustyni Błędowskiej˝. Projekt został wytypowany do dofinansowania ze środków LIFE+. Celem projektu jest osiągnięcie właściwego stanu ochrony największego w Polsce kompleksu dwóch napiaskowych siedlisk przyrodniczych: ciepłolubnych muraw i wydm śródlądowych. Obecnie projekt jest w fazie realizacji. Czas trwania projektu ustalono na okres 01.01.2011 r. - 30.11.2014 r., całkowity budżet projektu wynosi 2 594 996 euro (9 082 486 zł). Szczegółowe informacje dotyczące projektu oraz samego obszaru Natura 2000 Pustynia Błędowska PLH 120014 znajdują się na stronie internetowej projektu http://life.gmina-klucze.pl.
Również w celu ochrony obszaru, a w szczególności w celu utrzymania i przywracania do właściwego stanu ochrony siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt, dla których ochrony wyznaczono obszar Natura 2000 PLH120014 Pustynia Błędowska, regionalny dyrektor ochrony środowiska w Krakowie zlecił opracowanie planu zadań ochronnych dla tego obszaru (art. 28 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody). Projekt planu został sporządzony przez Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk i obecnie trwa jego weryfikacja.
Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Krakowie oraz Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Katowicach nie realizowały natomiast żadnego programu lub projektu mającego na celu udostępnienie turystyczne Pustyni Błędowskiej. Nie oznacza to jednak, że obszar Pustyni Błędowskiej jest wyłączony z udostępnienia turystycznego. Przez pustynię oraz przez tereny sąsiadujące z pustynią prowadzi wiele szlaków. Jest to atrakcyjny teren wędrówek pieszych oraz konnych: Błędów połączony jest z Kluczami żółtym Szlakiem Pustynnym. Miejscowości te łączy także pomarańczowy szlak jeździecki - Transjurajski Szlak Konny. Ponadto w poznawaniu pustyni pomagają:
1) ścieżka dydaktyczna po Pustyni Błędowskiej;
2) ścieżka dydaktyczna po ziemi kluczewskiej;
3) dwa szlaki dydaktyczne wiodące zabagnioną doliną Białej Przemszy i rzeki Białej.
Panoramę pustyni można podziwiać z dwóch punktów widokowych: Czubatka w Kluczach i Dąbrówka w Chechle.
Należy jednak pamiętać, że część północna Pustyni Błędowskiej to teren wojskowy - znajduje się tam tablica informująca o zakazie wstępu. Z kolei teren południowy jest chroniony w ramach użytku ekologicznego.
Regionalne Dyrekcje Ochrony Środowiska w Katowicach i Krakowie nie posiadają informacji odnośnie do kosztów finansowych poniesionych przez gminy oraz inne podmioty, związane z udostępnianiem obszaru do celów turystycznych, a także, jakie korzyści uzyskują z tego tytułu gminy.
Należy jednak zaznaczyć, iż obecność obszarów chronionych, w tym obszarów Natura 2000, niewątpliwie podnosi atrakcyjność turystyczną i rekreacyjną danego regionu, co może się wprost przekładać na większe dochody samorządów. Fakt położenia na obszarze gminy lub powiatu obszarów chronionych jest również niejednokrotnie podnoszony i podkreślany w folderach, mapach i drukach reklamowych wydawanych właśnie przez gminy, powiaty oraz innego rodzaju instytucje, organizacje lub inwestorów prywatnych. Inwestycje turystyczne lub rekreacyjne są również chętniej lokowane w granicach obszarów chronionych (w zakresie dopuszczonym obowiązującymi uregulowaniami prawnymi) lub w ich pobliżu, przez inwestorów instytucjonalnych lub prywatnych.
Z pewnością Pustynia Błędowska jest najbardziej znanym miejscem w gminie Klucze. Na obrzeżach pustyni można spotkać pozostałości bunkrów poniemieckich z okresu II wojny światowej. W okresie późniejszym teren pustyni był użytkowany jako poligon. Dziś odbywają się tu jedynie skoki spadochronowe, co może stanowić swoistą atrakcję dla obserwatorów. W 1999 r. pustynia była miejscem manewrów wojsk NATO. Już sam fakt podjęcia się przez gminę Klucze realizacji projektu rewitalizacji Pustyni Błędowskiej świadczy o tym, że ten obszar chroniony może w przyszłości stanowić atrakcję turystyczną, a więc i przysparzać dochodów jednostkom samorządowym i mieszkańcom gminy Klucze, i gmin sąsiednich.
Z poważaniem
Podsekretarz stanu
Janusz Zaleski
Warszawa, dnia 22 marca 2013 r.