Szanowna Pani Marszałek! W nawiązaniu do pisma z dnia 24 września 2012 r. (sygn. SPS-023-9320/12) dotyczącego interpelacji posła na Sejm RP pani Anny Paluch oraz grupy posłów w sprawie planowanych zmian struktury organizacyjnej Straży Granicznej na południowej granicy państwa pragnę poinformować, iż przystąpienie Polski do strefy Schengen (skutkujące zniesieniem w 2007 r. kontroli na granicach wewnętrznych) zainicjowało proces zmian w funkcjonowaniu Straży Granicznej.
Wskutek wprowadzonych już zmian prawnych i organizacyjnych Straż Graniczna uzyskała charakter służby graniczno-migracyjnej, dla której priorytet stanowi dokonywanie odpraw granicznych i ochrona granicy państwowej stanowiącej granicę zewnętrzną UE/Schengen oraz nie mniej ważne działania w zakresie wykonywania kontroli imigracyjnych, a także rozpoznania, zapobiegania i zwalczania przestępczości związanej z migracją i handlem ludźmi, w tym przestępczości zorganizowanej.
Planowane poszerzenie zadań i uprawnień SG w obszarze polityki migracyjnej państwa wsparte doświadczeniami z funkcjonowania SG w warunkach strefy Schengen wskazuje na potrzebę dokonania zmian w formacji.
Proces przekształceń Straży Granicznej sformalizowano w postaci dokumentu strategicznego, tj. ˝Koncepcji funkcjonowania Straży Granicznej w latach 2009-2015˝1), rozkładając w czasie wprowadzanie poszczególnych zmian, głównie celem minimalizacji ich skutków społecznych.
Kontynuując dostosowanie struktur organizacyjnych Straży Granicznej oraz ich lokalizacji na terytorium kraju do aktualnych i przewidywanych potrzeb, wypracowano rozwiązanie oparte o zasadę: Obecność funkcjonariuszy SG w danym rejonie kraju uzasadniona jest obecnością faktyczną lub potencjalną cudzoziemców (rozpoznanie migracyjne).
W efekcie planowane są zmiany, które wiążą się m.in.:
- ze zniesieniem placówek w rejonach, w których brak jest uzasadnienia dla dalszego ich funkcjonowania (brak zjawisk migracyjnych);
- z utworzeniem placówek lub ich grup zamiejscowych w rejonach szczególnej aktywności cudzoziemców;
- ze zmianami aktów prawnych, w tym w szczególności ustawy z dnia 12 października 1990 r. o Straży Granicznej (t.j. Dz. U. z 2011 r. Nr 116, poz. 675, z późn. zm.) celem skoncentrowania sił i środków formacji na działaniach graniczno-migracyjnych m.in. poprzez odejście od obowiązku ochrony szlaków komunikacyjnych o szczególnym znaczeniu międzynarodowym i obowiązku kontroli czasu pracy kierowców na rzecz rozszerzenia katalogu zadań o rozpoznawanie, zapobieganie i wykrywanie przestępstw związanych z handlem ludźmi;
- z dostosowaniem struktur organizacyjnych placówek na terytorium kraju do nowych obowiązków (wzmocnienie pionów ds. cudzoziemców);
- ze zmniejszeniem stanów etatowo-ewidencyjnych jednostek organizacyjnych na terytorium kraju, dostosowujących je do faktycznych potrzeb (np. ograniczenie działań patrolowych);
- ze wzmocnieniem kadrowym placówek ochraniających wschodnią granicę UE.
Powyższe przedsięwzięcia stanowią element procesu dostosowania SG do aktualnych i przewidywanych zagrożeń, mającego na względzie racjonalne zarządzanie siłami i środkami formacji.
Dla zapewnienia spójności i przejrzystości procesu reorganizacji w kwietniu 2012 roku Komendant Główny Straży Granicznej powołał zespoły zadaniowe2) do określenia zasad funkcjonowania placówek Straży Granicznej wykonujących zadania wewnątrz kraju i do przeprowadzenia analizy struktury organizacyjno-etatowej placówek Straży Granicznej na granicy zewnętrznej, w kontekście ustawowych zadań Straży Granicznej.
Należy wskazać, że składy zespołów określali ich przewodniczący, kierując się zasadą doboru osób, których wiedza i doświadczenie pozwolą na wypracowanie rozwiązań korzystnych dla całej formacji. Biorąc pod uwagę jej spójność i jednolitość, przynależność funkcjonariuszy do poszczególnych jednostek organizacyjnych SG nie mogła stanowić kryterium wyboru do prac w zespołach.
Na podstawie wyników prac zespołów została wypracowana propozycja docelowego rozmieszczenia placówek SG na terytorium kraju i granicy zewnętrznej Unii Europejskiej.
W dniu 31 sierpnia 2012 r. założenia planowanej reorganizacji placówek SG przesłano do Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego Funkcjonariuszy SG oraz Związku Zawodowego Pracowników Cywilnych MSW. Aktualnie trwają przygotowania koordynowane przez komendantów oddziałów SG do wdrożenia zmian w ramach nadzorowanych placówek. Proces ten powinien trwać do końca 2013 r.
Jednocześnie pragnę poinformować, że planowane zmiany organizacyjne w Straży Granicznej obejmą wszystkie jednostki organizacyjne. Główny ciężar przekształceń będzie dotyczyć struktur formacji na terytorium kraju. W związku z tym nie przewiduje się systemowego zmniejszenia liczby placówek SG na zewnętrznej granicy UE oraz ich potencjału kadrowego.
Jednocześnie chciałbym poinformować, że planowane zmiany dotyczące placówek SG na południu Polski nie będą miały wpływu na poziom realizacji zadań przez pion operacyjno-śledczy Straży Granicznej. Zakres podejmowanych przedsięwzięć mających na celu rozpoznawanie, zapobieganie i wykrywanie przestępstw i wykroczeń oraz ściganie ich sprawców w zakresie posiadanej właściwości rzeczowej SG pozostanie tożsamy z dotychczas realizowanym. Tym samym jakiekolwiek działania powodujące zmiany organizacyjno-infrastrukturalne na granicy południowej nie będą miały przełożenia na wzrost przestępczości zorganizowanej na tym odcinku granicy państwowej.
Kolejnym elementem struktury Straży Granicznej wymagającym zmian jest struktura oddziałów zlokalizowanych wzdłuż południowej granicy Polski. Nie znajduje uzasadnienia kontynuowanie funkcjonowania trzech oddziałów SG w regionie, w którym nie jest prowadzona regularna kontrola graniczna oraz nie zostało zidentyfikowane znaczące zagrożenie migracyjne. Podkreślenia wymaga, że po zmianach każdy z wspomnianych oddziałów SG zarządzał będzie jedynie 3 lub 4 placówkami Straży Granicznej. Biorąc powyższe pod uwagę, zapadła decyzja, że sekretarz stanu odpowiedzialny za nadzór nad Strażą Graniczną zapozna się z funkcjonowaniem każdego z tych oddziałów i uzyska bezpośrednio od służących tam funkcjonariuszy oraz pracujących pracowników cywilnych informacje nt. realizowanych zadań, osiąganych efektów, ale również posiadanej infrastruktury i wyposażenia. Przewiduje się, iż decyzja o docelowej strukturze oddziałów Straży Granicznej podjęta po szczegółowej analizie zgromadzonych danych zapadnie jeszcze w grudniu 2012 r., tak aby proces reorganizacji oddziałów został zakończony do końca 2013 r.
Podkreślenia wymaga jednocześnie, że dla funkcjonariuszy aktualnie pełniących służbę w placówkach i oddziałach SG na terytorium kraju objętych reorganizacją zostanie zagwarantowana możliwość kontynuowania służby w jednostkach organizacyjnych SG na granicy zewnętrznej UE/Schengen. W przyszłym roku powinien zakończyć się proces inwestycyjny w dwóch nowych przejściach granicznych w Budomierzu i Dołhobyczowie. Realizowana będzie również znacząca rozbudowa przejść granicznych w Korczowej oraz Połowcach. W związku z powyższym dla zapewnienia efektywnej i skutecznej kontroli granicznej konieczne będzie zwiększenie ilości funkcjonariuszy o niemal 1500 osób. Daje to pewność, że wiedza i umiejętności funkcjonariuszy Straży Granicznej zostaną w pełni wykorzystana.
Niezależnie od powyższego pragnę nadmienić, że nieruchomości użytkowane przez oddziały Straży Granicznej są własnością Skarbu Państwa, a poszczególne jednostki organizacyjne na mocy decyzji administracyjnych posiadają trwały zarząd. Z tego faktu wynika zapisany w ustawie z dnia 7 lipca 1995 r. Prawo budowlane (t.j. Dz. U. z 2010 r. Nr 243, poz. 1623, z późn. zm.) obowiązek trwałego zarządcy dotyczący utrzymania posiadanych nieruchomości w należytym stanie technicznym pod groźbą sankcji administracyjnych. Realizowane w związku z tym przedsięwzięcia budowlane były związane z koniecznością spełnienia wymagań wynikających z wchodzących w życie przepisów dotyczących m.in. ochrony środowiska, warunków bhp, przeciwpożarowych i sanitarno-epidemiologicznych. Równocześnie podejmowano działania związane ze stworzeniem właściwych warunków przechowywania i użytkowania wysokospecjalistycznych środków transportu i sprzętu latającego zakupionych ze środków unijnych. W przypadku decyzji o likwidacji oddziału sprzęt zostanie wykorzystany w innych jednostkach Straży Granicznej, natomiast nieruchomości zostaną zagospodarowane zgodnie z przepisami ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (t.j. Dz. U. z 2010 r. Nr 102, poz. 651, z późn. zm.).
Pragnę jednocześnie zapewnić, że zarówno prowadzone prace koncepcyjne dotyczące reorganizacji placówek SG, jak i podejmowane w ich wyniku decyzje będą miały na względzie przede wszystkim kwestię szeroko pojętego bezpieczeństwa.
Z poważaniem
Sekretarz stanu
Piotr Stachańczyk
Warszawa, dnia 29 października 2012 r.
1) W dniu 13 grudnia 2010 r. minister spraw wewnętrznych i administracji podjął decyzję o pozostawieniu do końca 2012 r. na południu Rzeczypospolitej Polskiej trzech oddziałów Straży Granicznej z dotychczasowymi siedzibami ich komend. Ponadto minister zdecydował o podjęciu w 2012 r. prac nad docelową liczbą oddziałów Straży Granicznej na południu Polski.
2) Należy zaznaczyć, że w skład tych zespołów weszli przedstawiciele oddziałów SG. Ocenie poddano działalność poszczególnych placówek SG od momentu pełnej implementacji dorobku Schengen. Zespoły wypracowały szereg wniosków i propozycji obejmujących kwestie organizacyjne, kadrowe, logistyczne, a także prawne, których wdrożenie stanowić będzie kontynuację procesu przekształceń Straży Granicznej.