Szanowna Pani Marszałek! W związku z pismem Pani Marszałek z dnia 20 września 2012 r., znak: SPS-023-9264/12, przy którym przesłana została interpelacja pani poseł Agnieszki Kołacz-Leszczyńskiej z dnia 11 września 2012 r. w sprawie ustawy regulującej kwestie opodatkowania w zakresie świadczenia bezpłatnych porad prawnych, uprzejmie informuję.

   Na wstępie pragnę wskazać, iż nieodpłatne świadczenie usług na terytorium kraju, w tym również usług pomocy prawnej, co do zasady nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT. Podstawą sformułowania powyższego twierdzenia jest art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054), zwanej dalej ustawą o VAT, stosownie do którego opodatkowaniu tym podatkiem podlega odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. Z brzmienia tego przepisu należy bowiem wnioskować a contrario, iż nieodpłatne świadczenie usług nie stanowi czynności objętych zakresem podatku VAT. W konsekwencji również nieodpłatne świadczenie usług pomocy prawnej, co do zasady, nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT.

   Jednakże nieodpłatne świadczenie usług może być na gruncie ustawy o VAT uznane za podlegające opodatkowaniu VAT. Zgodnie bowiem z art. 8 ust. 2 pkt 2 ustawy o VAT za odpłatne świadczenie usług uznaje się również nieodpłatne świadczenie usług na cele osobiste podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia oraz wszelkie inne nieodpłatne świadczenie usług do celów innych niż działalność gospodarcza podatnika.

   W świetle powyższego świadczenie usług nieodpłatnych porad prawnych nie jest objęte zakresem ustawy o VAT, o ile ich świadczenie wpisuje się w cel działalności gospodarczej prowadzonej przez świadczącego ją podatnika.

   Świadczenie profesjonalnych usług prawnych w sposób dobrowolny i nieodpłatny w interesie publicznym, w szczególności na rzecz osób, których na te usługi nie stać, jest publicznie odbierane jako bezinteresowna działalność prospołeczna. Kreuje to pozytywny wizerunek przedsiębiorcy wśród obecnych i potencjalnych jego klientów. Zatem należy uznać, iż taka działalność wpisuje się, co do zasady, w zakres prowadzonej działalności gospodarczej.

   Jeżeli natomiast podatnik udziela bezpłatnych porad prawnych, które nie wpisują się w cel prowadzonej przez niego działalności, czynności takie podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Należy jednak zauważyć, że nie oznacza to obciążenia w każdym przypadku tego rodzaju czynności podatkiem. Aby podatek został w takim przypadku naliczony, podatnik musiałby ponieść koszty w związku ze świadczeniem tych czynności. W praktyce oznacza to, że prawnik, który prowadzi działalność jednoosobowo, nie naliczy podatku od bezpłatnej usługi, gdyż nie ponosi w związku z jej świadczeniem z reguły żadnych kosztów.

   Przedstawiając powyższe, należy podkreślić, że objęcie zakresem opodatkowania podatkiem VAT określonych czynności możliwe jest wyłącznie w sytuacji, gdy mamy do czynienia z podatnikiem działającym w takim charakterze. W świetle art. 15 ust. 1 ustawy o VAT podatnikami tego podatku są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności. Stosownie do art. 15 ust. 2 tej ustawy działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody, również wówczas, gdy czynność została wykonana jednorazowo w okolicznościach wskazujących na zamiar wykonywania czynności w sposób częstotliwy. Działalność gospodarcza obejmuje również czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych. Z kolei zgodnie z art. 15 ust. 3 pkt 1 ustawy o VAT z zakresu działalności gospodarczej wykonywanej samodzielnie wyłączone zostały czynności, z tytułu których przychody zostały wymienione w art. 12 ust. 1-6 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2010 r. Nr 51, poz. 307, z późn. zm.). W wyżej wymienionym przepisie wymienione zostały przychody, których źródłem jest stosunek służbowy, stosunek pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczy stosunek pracy. W świetle powyższego prawników zatrudnionych na podstawie umowy o pracę i nieprowadzących jednocześnie samodzielnej działalności gospodarczej nie uznaje się za podatników podatku od towarów i usług.

   Skoro zatem objęcie określonych czynności zakresem opodatkowania podatkiem od towarów i usług możliwe jest wyłącznie w sytuacji, gdy mamy do czynienia z podatnikiem działającym w takim charakterze, uznać należy, iż opodatkowaniu tym podatkiem nie podlega nieodpłatna pomoc prawna świadczona we własnym imieniu przez prawników zatrudnionych na podstawie umowy o pracę, którzy poza tą nieodpłatną działalnością nie wykonują innych czynności poza stosunkiem pracy.

   Mając na uwadze powyższe, przepisy ustawy o VAT w obecnie obowiązującym brzmieniu zgodnie z prawem Unii Europejskiej wyłączają w wyżej wskazanych przypadkach z obciążenia VAT nieodpłatne porady prawne. W związku z powyższym obowiązujące regulacje w tym zakresie nie wymagają zmian legislacyjnych.

   Z poważaniem

   Podsekretarz stanu

   Maciej Grabowski

   Warszawa, dnia 15 października 2012 r.