Szanowna Pani Marszałek! W związku z pismem z dnia 14 września 2012 r., znak: SPS-023-8882/12, przy którym została przekazana interpelacja pana posła Leszka Millera z dnia 11 września 2012 r. w sprawie strat budżetu państwa z tytułu sprzedaży na terytorium RP nielegalnego tytoniu i kroków, jakie Ministerstwo Finansów zamierza podjąć, by problem ten rozwiązać, uprzejmie wyjaśniam, co następuje.
I. Odnosząc się do pytania 1, dotyczącego dokładnych danych obrazujących straty dla budżetu państwa spowodowane sprzedażą tytoniu, od którego nie jest odprowadzany podatek akcyzowy, należy wyjaśnić, że w związku z deregulacją rynku tytoniu, która miała miejsce w 2010 r., oraz brakiem innego systemu monitorowania obrotu surowcem tytoniowym resort finansów może jedynie szacować takie straty, np. w oparciu o dane na temat ilości ujawnień tytoniu dokonywanych przez służby poza obrotem związanym z legalną produkcją papierosów i tytoniu do palenia.
W okresie od 2010 r. obserwowany jest znaczny wzrost ujawnień dokonanych przez Służbę Celną i Policję, które zapobiegły wprowadzeniu do obrotu nielegalnego tytoniu w ilości: w 2010 r. - 134,7 ton tytoniu, w 2011 r. - 237,7 ton, a w I połowie 2012 r. ok. 181 ton tytoniu. Szczególnie istotne jest narastanie problemu, który wymaga szybkiego rozwiązania.
Przyjmując dalsze utrzymanie się ww. tendencji, można przyjąć założenie, że w 2012 r. działania organów ścigania (Służby Celnej i Policji) spowodują zapobieżenie wprowadzenia do obrotu co najmniej 362 ton (2 × 181 ton) nielegalnego tytoniu, co w konsekwencji spowoduje zmniejszenie strat budżetu państwa tylko z tytułu podatku akcyzowego o prawie 90 mln zł.
Jednocześnie obserwowany jest spadek sprzedaży tytoniu do palenia w legalnym obrocie. Jego sprzedaż w 2011 r. wyniosła 3300 ton i w stosunku do 2010 r., w którym kształtowała się na poziomie 3800 ton, była niższa o 500 ton (ponad 13%). Mając na uwadze, że ujawnienia organów ścigania dotyczą jedynie części tytoniu przeznaczonego przez grupy przestępcze do wprowadzenia do obrotu poza ewidencją, a według szacunków koncernów tytoniowych w 2011 r. ok. 1/3 tytoniu do palenia znajdującego się w obrocie stanowił tytoń, od którego nie odprowadzono należnego podatku akcyzowego, można szacować, że nieodprowadzony w 2011 r. od 1650 ton tytoniu podatek akcyzowy wyniósł ok. 380 mln zł.
II. Odnosząc się do pytań 2 i 3, dotyczących dotychczasowych działań, które miałyby na celu ograniczenie obrotu nielegalnym tytoniem oraz dalszych planów ministerstwa odnośnie do rozwiązania problemu sprzedaży nielegalnego tytoniu, informuję, że już w 2010 r. w trakcie prac nad projektem ustawy o zmianie ustawy o organizacji rynków owoców i warzyw, rynku chmielu, rynku tytoniu oraz rynku suszu paszowego, który przewidywał zniesienie regulacji dotyczących rynku tytoniu, Ministerstwo Finansów sygnalizowało, że przewidziane w tym projekcie zmiany doprowadzą do deregulacji obrotu tytoniem w kraju i stworzą możliwości do rozprzestrzeniania się ˝szarej strefy˝ tytoniowej. W związku z powyższym, w korespondencji kierowanej do Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi Ministerstwo Finansów wnosiło o utrzymanie części istniejących regulacji - na potrzeby krajowe - w celu umożliwienia nadzoru nad obrotem tytoniem. Jednocześnie, w sytuacji braku możliwości zachowania funkcjonujących przepisów, resort finansów wnosił o zaproponowanie innych, zastępczych form monitoringu, w celu uniknięcia zagrożeń, jakie mogą nastąpić w wyniku wprowadzenia proponowanych zmian.
W grudniu 2010 r. zmiany przepisów w powyższym zakresie weszły w życie pomimo zastrzeżeń MF.
W pierwszej połowie 2011 r. Służba Celna pozyskiwała niepokojące dane świadczące o wzroście nielegalnej produkcji wyrobów tytoniowych i jednoczesnym spadku ich legalnej produkcji i sprzedaży. Jednocześnie brak było propozycji wprowadzenia innych form monitoringu rynku tytoniu ze strony resortu rolnictwa.
W lipcu 2011 r. podjęto w Ministerstwie Finansów prace mające na celu wprowadzenie systemu, który zapewniłby odpowiednie monitorowanie obrotu surowcem tytoniowym. W tym celu m. in. opracowano wstępne założenia do zmiany ustawy o podatku akcyzowym przewidujące opodatkowanie surowca tytoniowego akcyzą.
W sierpniu 2011 r. MF uzyskało z MRiRW informację, że w związku z wprowadzeniem w latach 2012-2013 programu wsparcia specjalnego do tytoniu najwyższej jakości w ramach płatności bezpośrednich, w resorcie rolnictwa rozpoczęto prace nad zmianą ustawy o płatnościach w ramach systemów wsparcia bezpośredniego. W wyniku zmiany przedmiotowej ustawy miał zostać wprowadzony podobny system rejestracji pierwszych przetwórców surowców tytoniowych, jaki był przewidziany w ustawie o organizacji rynków owoców i warzyw, rynku chmielu, rynku tytoniu oraz rynku suszu paszowego.
W grudniu 2011 r. projekt MRiRW trafił do uzgodnień zewnętrznych. Zajmując stanowisko odnośnie do przedmiotowego projektu, Ministerstwo Finansów wniosło o objęcie wsparciem specjalnym przewidzianym w tym projekcie tytoniu każdej jakości i w ten sposób zapewnienie monitorowania obrotu surowcem tytoniowym, na czas stosowania wsparcia. Uwaga zgłoszona przez Ministerstwo Finansów została uznana za bezprzedmiotową.
Uzasadniając odrzucenie przedmiotowej uwagi stwierdzono, że kwestie związane z monitorowaniem obrotu surowcem tytoniowym nie znajdują się w gestii Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi i nie stanowią przedmiotu regulacji zawartych w projekcie. Ponadto przewidziana w projekcie płatność ma na celu jedynie poprawę jakości produkowanego w Polsce surowca tytoniowego i wyłącznie takiemu celowi został podporządkowany stosowny program notyfikowany Komisji Europejskiej.
Od stycznia 2012 r. zintensyfikowano w Ministerstwie Finansów prace nad wprowadzeniem systemu monitorowania obrotu surowcem tytoniowym. Uszczegółowiono opracowane na wcześniejszym etapie założenia do zmiany ustawy o podatku akcyzowym oraz przygotowano założenia do zmiany przepisów innych ustaw, w tym ustawy o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych (poprzez wprowadzenie obowiązku zgłaszania upraw tytoniu) oraz ustawy o Służbie Celnej (poprzez wprowadzenie regulacji umożliwiających ściganie przez Służbę Celną przestępstw przeciwko obowiązkom zgłaszania upraw).
W marcu 2012 r. Ministerstwo Finansów wniosło o poszerzenie wykazu prac legislacyjnych Rady Ministrów w przedmiotowym zakresie.
W piśmie Kancelarii Prezesa Rady Ministrów nr DKRM-0310-1(125)/12 z dnia 26 marca 2012 r. poinformowano, iż Zespół ds. Programowania Prac Rządu, na posiedzeniu w dniu 26 marca 2012 r. zdecydował, że przedmiotowy projekt założeń będzie wymagał (przed ewentualnym umieszczeniem go w wykazie prac legislacyjnych) ustaleń pomiędzy Ministerstwem Finansów i Ministerstwem Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz przygotowania przez MF testu regulacyjnego.
W czerwcu 2012 r. Departament Rynków Rolnych Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi poinformował jednak, że z uwagi na fakt, iż Polska, jako samodzielne państwo członkowskie, bez upoważnień zawartych w przepisach Unii Europejskiej, nie może samodzielnie kształtować przepisów dotyczących rynku tytoniu - nie ma obecnie możliwości uregulowania w prawodawstwie krajowym, obejmującym sektor rolny kwestii związanych z monitorowaniem obrotu surowcem tytoniowym.
W lipcu br. Ministerstwo Finansów ponownie wystąpiło do Zespołu ds. Programowania Prac Rządu z wnioskiem o wpisanie do wykazu prac legislacyjnych Rady Ministrów projektu założeń do projektu ustawy o zmianie ustawy o podatku akcyzowym oraz niektórych innych ustaw, zawierającego niezbędne zmiany przepisów w celu uregulowania monitorowania upraw tytoniu i skupu surowca tytoniowego oraz opodatkowania surowca tytoniowego akcyzą.
W dniu 5 września 2012 r. Zespół ds. Programowania Prac Rządu pozytywnie rozpatrzył wniosek ministra finansów i zdecydował o dopisaniu projektu założeń do wykazu prac legislacyjnych Rady Ministrów.
W związku z faktem, że proces legislacyjny związany z procedowaniem nad projektem założeń do ustawy, a następnie nad projektem ustawy jest długotrwały, a w celu przeciwdziałania rozwojowi nielegalnej produkcji wyrobów tytoniowych konieczne jest podjęcie zdecydowanych i szybkich kroków, Ministerstwo Finansów zdecydowało o ujęciu propozycji zmian przepisów ustawy o podatku akcyzowym w projekcie tegorocznej ustawy ˝okołobudżetowej˝.
Projekt ten przewiduje ujęcie suszu tytoniowego (suchego tytoniu niebędącego jeszcze wyrobem tytoniowym) w katalogu wyrobów akcyzowych oraz opodatkowanie tego suszu podatkiem akcyzowym w przypadkach, gdy jest on sprzedawany innym podmiotom niż podmioty będące ˝pośredniczącymi podmiotami tytoniowymi˝ lub podmiotami prowadzącymi składy podatkowe. Projekt przewiduje również opodatkowanie akcyzą importu i nabycia wewnątrzwspólnotowego suszu tytoniowego w przypadku, gdy czynności te są dokonywane przez podmioty inne niż podmioty będące pośredniczącymi podmiotami tytoniowymi lub podmiotami prowadzącymi składy podatkowe. Opodatkowuje się również nabycie lub posiadanie tego suszu przez inny podmiot niż podmiot prowadzący skład podatkowy lub pośredniczący podmiot tytoniowy, jeżeli nie została od niego zapłacona akcyza w należnej wysokości i nie można ustalić podmiotu, który dokonał sprzedaży tego suszu, przy czym obowiązek podatkowy z tytułu posiadania nie będzie powstawał w stosunku do podmiotu posiadającego susz tytoniowy, który sam go wyprodukował (plantatora).
W celu umożliwienia sprawowania kontroli nad obrotem suszem tytoniowym przewiduje się obowiązek oznaczania znakami akcyzy suszu tytoniowego, który podlega opodatkowaniu. W związku z obowiązkiem oznaczania znakami akcyzy przewiduje się obowiązek obrotu suszem tytoniowym, który podlega opodatkowaniu wyłącznie w opakowaniu, nie luzem.
Wejście w życie ustawy okołobudżetowej jest planowane na dzień 1 stycznia 2013 r.
Niezależnie od procedowanych w ramach projektu ustawy okołobudżetowej zmian przepisów ustawy o podatku akcyzowym Ministerstwo Finansów analizuje możliwość wprowadzenia systemu monitorowania obrotu surowcem tytoniowym poprzez przywrócenie monitorowania upraw tytoniu i skupu surowca tytoniowego, co ma zasadnicze znaczenie dla ograniczenia obrotu nielegalnym tytoniem w Polsce.
Z poważaniem
Podsekretarz stanu
Jacek Kapica
Warszawa, dnia 4 października 2012 r.