Szanowna Pani Marszałek! W nawiązaniu do pisma z dnia 6 lipca 2012 r., nr SPS-023-6245/12, przy którym przekazano tekst interpelacji złożonej przez posła Janusza Śniadka w sprawie nowelizacji Kodeksu spółek handlowych przez przywrócenie uchylonego art. 585 tego kodeksu, dotyczącego ścigania z urzędu przestępstwa działania na szkodę spółki, uprzejmie przedstawiam, co następuje.
Nowelizacja Kodeksu spółek handlowych uchylająca art. 585 K.s.h. została dokonana na mocy ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o zmianie ustawy Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 133, poz. 767). W drodze tej samej ustawy uchylono art. 26 pkt 3 ustawy z dnia 25 marca 2011 r. o ograniczaniu barier administracyjnych dla obywateli i przedsiębiorców (Dz. U. Nr 106, poz. 622, z późn. zm.), który wprowadzał zmiany do art. 585 K.s.h polegające na zmianie trybu ścigania przestępstwa określonego w tym przepisie z publicznoskargowego na prywatnoskargowy. Powodem nowelizacji dokonanej wspomnianą ustawą z dnia 9 czerwca 2011 r. była potrzeba zniwelowania negatywnych skutków zmiany trybu ścigania, przede wszystkim z uwagi na odmiennie ukształtowane zasady przedawnienia przestępstw prywatnoskargowych.
Należy jednak stanowczo podkreślić, iż uchylenie art. 585 K.s.h. nie derogowało z systemu prawa karnego przestępstwa działania na szkodę spółki, lecz po zmodyfikowaniu znamion, na mocy tej samej nowelizacji, włączono go do katalogu przestępstw przeciwko obrotowi gospodarczemu, jako przepis art. 296 § 1a K.k. Za tego rodzaju rozwiązaniem opowiedziała się Komisja Kodyfikacyjna Prawa Karnego działająca przy ministrze sprawiedliwości, która także zaproponowała brzmienie tego przepisu.
W przepisie art. 296 § 1a K.k. wprowadzono zatem typ czynu zabronionego polegającego na sprowadzeniu bezpośredniego niebezpieczeństwa wyrządzenia znacznej szkody majątkowej przez osobę, która na mocy przepisu ustawy, decyzji właściwego organu lub umowy jest zobowiązana do zajmowania się sprawami majątkowymi lub działalnością gospodarczą osoby fizycznej, prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej. Tak określone znamiona dokonują kryminalizacji zachowań na przedpolu przestępstwa nadużycia zaufania, określonego w art. 296 K.k. Przestępstwo to jest ścigane na wniosek wyłącznie wówczas, gdy pokrzywdzonym nie jest Skarb Państwa, w pozostałym zakresie jest ścigane z urzędu. Należy przy tym zauważyć, że przestępstwo z art. 296 § 1a K.k. jest przestępstwem wnioskowym jedynie w jego czystej postaci, bowiem gdy sprawca działa w celu osiągnięcia korzyści majątkowej (art. 296 § 2 K.k.), przestępstwo to jest ścigane również z urzędu. Natomiast w przypadku wyrządzenia znacznej szkody majątkowej nastąpi spełnienie znamion przestępstwa skutkowego określonego w art. 296 § 1 K.k., które także należy do przestępstw publicznoskargowych. Podniesione w interpelacji przykłady działań zdają się mieścić właśnie w ramach takich zachowań brzemiennych skutkiem, choć oczywiście nie można w tym miejscu przesądzić o ich bezprawności.
Nie należy zapominać, iż zmiana trybu ścigania i modyfikacja znamion przestępstwa z art. 585 K.s.h. porządkowała stan prawny, w którym zarówno doktryna, jak i orzecznictwo powszechnie krytykowały zespół znamion przestępstwa działania na szkodę spółki, który był odwzorowaniem przepisu z art. 300 rozporządzenia prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 27 czerwca 1934 r. Kodeks handlowy (Dz. U. Nr 57, poz. 502, z późn. zm.). Trzeba podkreślić również, iż w okresie obowiązywania tego kodeksu regulacja przestępstwa działania na szkodę spółki była przedmiotem licznych kontrowersji, włącznie z postulatem rezygnacji z niej (M. Rogala, Przepis do skreślenia, ˝Rzeczpospolita˝, nr 2061, 14 lipca 2000 r.). Za takim rozwiązaniem miałyby przemawiać przede wszystkim wątpliwości co do zgodności określenia czynności sprawczej z wymogami wynikającymi z konstytucyjnej zasady dostatecznej określoności czynu zabronionego (zasada nullum crimen sine lege), bowiem przede wszystkim znamię czynnościowe ˝działa na szkodę spółki˝ mieściło w sobie właściwie dowolną i niczym nieograniczoną liczbę zachowań. Wątpliwości w praktyce budziła również interpretacja, czy przekroczenie uprawnień lub niedopełnienie obowiązków należało do znamion przestępstwa z art. 585 K.s.h. Przeprowadzona nowelizacja jednoznacznie to przesądziła. Nadto, ponieważ wystąpienie szkody nie było konieczne z punktu widzenia odpowiedzialności za przestępstwo z art. 585 K.s.h. (do zespołu znamion nie należał żaden skutek), wystarczyła właściwie negatywna ocena podejmowanych przez członków władz spółki działań, w szczególności w sytuacjach, gdy dochodziło do zmian personalnych wśród gremiów zarządzających spółkami.
Mając na względzie powyższe oraz biorąc pod uwagę niedawne zmiany w Kodeksie karnym, do którego przeniesiono typ przestępstwa narażenia spółki na bezpośrednie niebezpieczeństwo wyrządzenia znacznej szkody majątkowej, dokonywanie w chwili obecnej zmian w Kodeksie spółek handlowych przez przywrócenie uchylonego art. 585 tego kodeksu, dotyczącego ścigania z urzędu przestępstwa działania na szkodę spółki, nie wydaje się celowe. Krótki okres, który upłynął od wejścia w życie omawianej nowelizacji, nie pozwala bowiem na stwierdzenie, czy w istocie zachodzi potrzeba kolejnej interwencji ustawodawcy, zwłaszcza w dziedzinie prawa karnego, w której newralgicznym czynnikiem jest pewność i stabilność.
Z poważaniem
Podsekretarz stanu
Grzegorz Wałejko
Warszawa, dnia 26 lipca 2012 r.