Szanowny Panie Marszałku! W odpowiedzi na interpelację pani poseł Anny Paluch, przekazaną przy piśmie Pana Marszałka z dnia 21 czerwca 2012 r., znak SPS-023-5758/12, w sprawie nowelizacji art. 49 zaproponowanej w rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy Kodeks cywilny (druk sejmowy nr 74) uprzejmie przedstawiam, co następuje.
Opracowany przez działającą przy ministrze sprawiedliwości Komisję Kodyfikacyjną Prawa Cywilnego rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy Kodeks cywilny (druk sejmowy nr 74), przewidując m.in. nowelizację art. 49 § 1 K.c. (w związku z zawartym w art. 3051 K.c. odesłaniem do tego przepisu), dotyczy kwestii ustanawiania na nieruchomości służebności przesyłu umożliwiającej korzystanie z tej nieruchomości zgodnie z przeznaczeniem urządzeń wymienionych w art. 49 § 1 K.c. (a zatem, zgodnie z projektem, także urządzeń transportu linowego) w zakresie koniecznym do dokonywania określonych czynności (np. remontów, konserwacji). Podkreślić jednak należy, że - wbrew wypowiadanym niekiedy poglądom (np. w artykule J. Kałuckiego i I. Kacprzak w ˝Rzeczpospolitej˝ z 18 maja 2012 r.) - art. 49 K.c. nie odnosi się do jakichkolwiek budynków (np. hoteli), a jedynie do budynków służących wyłącznie do korzystania z urządzeń, w tym transportu linowego (przykładowo budynku, w którym zainstalowane są silniki napędzające kolej i urządzenia sterujące). Zatem łączenie możliwości ingerencji przez przedsiębiorcę w nieruchomość służebną, polegającej na eksploatowaniu jej jedynie w zakresie niezbędnym do korzystania z zainstalowanych na niej budynków i urządzeń (w tym m.in. transportu linowego) z uprawnieniem do nieruchomości innych osób niż przedsiębiorca, na rzecz którego ustanowiona została taka służebność (np. przez narciarzy), jest błędne. Należy podkreślić, że z przepisów o służebności przesyłu (obowiązujących i projektowanych) nie wynikają dla osób innych niż przedsiębiorca, na rzecz którego ustanowiono służebność, żadne uprawnienia. Korzystanie z nieruchomości obciążonej służebnością przesyłu przez osoby trzecie będzie działaniem naruszającym prawo właściciela nieruchomości, a w konsekwencji uzasadniającym ewentualnie żądanie zaprzestania takich naruszeń (art. 140 w związku z art. 222 § 2 K.c.).
Zaproponowana w rządowym projekcie ustawy zmiana art. 49 § 1 K.c. umożliwiłaby ustanowienie - w drodze umownej - służebności przesyłu m.in. w celu korzystania z nieruchomości zgodnie z przeznaczeniem urządzeń transportu linowego. Rozwiązanie to nie powinno budzić wątpliwości, albowiem chodzi o stworzenie uczestnikom obrotu gospodarczego prawnej możliwości uregulowania wzajemnych relacji na zasadzie autonomii i swobody woli stron.
Kwestią budzącą niepokój środowisk społecznych, a zwłaszcza właścicieli nieruchomości atrakcyjnych pod względem turystycznym, jest możliwość żądania (po ewentualnej zmianie art. 49 § 1 K.c. zgodnie z proponowanym brzmieniem tego przepisu) przymusowego ustanowienia służebności przesyłu.
Projekt nie uzależnia możliwości wystąpienia przez przedsiębiorcę do sądu z żądaniem ustanowienia służebności przesyłu od tego, czy inwestycja służy celowi publicznemu (tak jak tego wymagają przepisy o wywłaszczeniu nieruchomości zawarte w ustawie dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami - Dz. U. z 2010 r. Nr 102, poz. 651, z późn. zm.). Budowa urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1 K.c., nie w każdym przypadku musi służyć celom publicznym. Dotyczy to zresztą nie tylko ewentualnych urządzeń transportu linowego (gdyby przyjęto zaproponowane rozwiązania), ale także urządzeń służących do doprowadzania np. pary wodnej, gazu czy paliw płynnych. Może to np. mieć miejsce wówczas, gdy przedsiębiorca ma zbiorniki paliw płynnych czy płynnego gazu na jednej nieruchomości, a chciałby - za pomocą urządzeń wymienionych w art. 49 § 1 K.c. - przesyłać je na inną nieruchomość, na której znajdują się urządzenia służące do przetwarzania takiego gazu lub paliw (jeżeli obydwie nieruchomości ze sobą nie sąsiadują). Nie zawsze zatem urządzenia przesyłowe będą służyć zbiorowości (jak np. wtedy gdy doprowadzają wodę, gaz czy energię elektryczną do nowo budowanego osiedla mieszkaniowego).
Zatem objęcie regulacją art. 49 § 1 K.c. i przepisami o służebności przesyłu także takich przypadków, jak wyżej opisany, nie wydaje się być błędem. Rozważenia w toku prac sejmowych, w których uczestniczą także przedstawiciele ministra sprawiedliwości, wymaga natomiast ewentualne ograniczenie możliwości żądania przymusowego ustanowienia służebności przesyłu, jeżeli inwestycja nie służy celom publicznym.
Podsumowując, problem nie leży po stronie redakcji projektowanego art. 49 § 1 K.c. i zaproponowanego objęcia nim m.in. urządzeń transportu linowego, lecz dotyczy kształtu przepisów o służebności przesyłu. Ewentualne modyfikacje regulacji dotyczących służebności przesyłu są możliwe w toku prac legislacyjnych toczących się w Sejmie.
Z poważaniem
Podsekretarz stanu
Grzegorz Wałejko
Warszawa, dnia 16 lipca 2012 r.