7 punkt porządku dziennego:

Pierwsze czytanie poselskiego projektu ustawy o zmianie ustaw o straży gminnej, ustawy Prawo o ruchu drogowym oraz ustawy Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (druk numer 2973).

Poseł Maciej Banaszak:

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! To jest już moje drugie podejście do ustawy o straży gminnej. Pierwszy projekt ustawy skończyliśmy procedować 28 listopada, czyli niespełna miesiąc temu. Tamten projekt ustawy nie znalazł uznania w Wysokiej Izbie. Główna teza, która przemawiała za jego odrzuceniem, była z wiązana z faktem, iż chcemy odebrać straży miejskiej przywilej karania kierowców z tytułu złego parkowania. W związku z tym postanowiłem złożyć kolejny projekt ustawy, który dzisiaj mam zaszczyt przedstawić, nad którym dzisiaj w tej sali procedujemy.

    W tym projekcie ograniczamy się tylko do dwóch zagadnień. Pierwsze, jakże ważne z punktu widzenia patologii, jeżeli chodzi o straż miejską, dotyczy fotoradarów. Chcemy zabrać ten przywilej straży miejskiej, aby nie mogła już więcej karać kierowców, wykorzystując fotoradary. Druga kwestia, która jest dosyć istotna, ale o której nie było mowy w poprzednim moim projekcie ustawy, dotyczy wyroku Trybunału Konstytucyjnego. Do tych dwóch zagadnień odniosę się w kolejnej mojej wypowiedzi. Na początku chciałbym przytoczyć statystyki, ponieważ pokazują one całą prawdę o straży miejskiej, o jej działaniu w tym zakresie.

    Wysoka Izbo! Tylko w 10 gminach, jeżeli chodzi o największe wpływy z fotoradarów, uzyskano 50 mln zł. Mniej więcej za miesiąc będzie grała Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy. To jest mniej więcej taka kwota, jaką zbiera Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy. To był przykład, natomiast łączna kwota, jeżeli chodzi o ubiegły rok, dotycząca wpływu z fotoradarów, jaką uzyskała straż miejska, wynosi aż 160 mln zł. W tym miejscu warto też zwrócić uwagę na bardzo ważną rzecz. Otóż w 2013 r. Najwyższa Izba Kontroli przeprowadziła kontrolę straży miejskich z zakresu ich działania. I tutaj mamy pierwszy przykład patologii. W jakim celu została powołana straż miejska? Straż miejska została powołana w celu pilnowania porządku publicznego. Wiemy, że taki był zamiar, jeżeli chodzi o powstanie tej komórki, instytucji. Raport NIK wskazuje na blisko 200-procentowy wzrost liczby interwencji straży miejskiej w zakresie wykroczeń komunikacyjnych. Jeśli chodzi o porządek publiczny, czyli to, do czego została powołana straż miejska, wzrost wynosi 2,7%. To pokazuje na przestrzeni ostatnich lat, jeżeli chodzi o działania straży miejskiej, że ta instytucja nie jest już strażą miejską, a tak naprawdę strażą fotoradarową.

    Chciałbym jeszcze podać przykład dotyczący liczby działań straży miejskiej. Wysoka Izbo, są gminy, żebyście mieli państwo świadomość, w których 97% działań dotyczy mandatów za przewinienia komunikacyjne. To idealnie odzwierciedla właśnie te statystyki. 200% wzrostu, jeżeli chodzi o działania komunikacyjne, a niecałe 3% wzrostu, jeżeli chodzi o działania prewencyjne. Dlatego dzisiaj, po raz kolejny zresztą, mówię: sprawdzam. Zabierzmy fotoradary strażom miejskim, strażom gminnym i sprawdźmy, gdzie ta straż jest potrzebna, niezależnie od możliwości łupienia kierowców. Zabranie fotoradarów to pozostawienie straży miejskiej w miejscach, gdzie służy ona swoim podstawowym celom, czyli ochronie porządku publicznego. Jestem dzisiaj przekonany, że 3/4 tych jednostek przestanie istnieć w naszym kraju.

    Następna sprawa, którą chciałbym omówić, dotyczy bezpieczeństwa. Podczas czytania mojego poprzedniego projektu ustawy i głosowania nad nim wyszedł kolega poseł, który wskazywał, że straż jednak jest potrzebna, ponieważ co 3 sekundy jest robione zdjęcie kierowcy popełniającego wykroczenie polegające na przekroczeniu prędkości. Mówił, że za tym idzie również poprawa bezpieczeństwa. Jeśli tak by było, to jestem, jak chyba wszyscy na tej sali, za tym, aby to zostawić. Natomiast, niestety, są tu niepodważalne dowody, dokumenty. Pierwszym z nich jest dokument rządowy Krajowej Rady Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego, który jasno określa te kwestie, zaraz zacytuję tekst z tego dokumentu na temat poprawy bezpieczeństwa ruchu drogowego. Drugim dokumentem jest raport Najwyższej Izby Kontroli.

    Przytoczę tylko kilka zdań, najpierw z dokumentu Krajowej Rady Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego za 2013 r. ˝Stan bezpieczeństwa ruchu drogowego oraz działania realizowane w tym zakresie w 2013 r.˝: Polska nadal zajmuje niekorzystne miejsce w rankingu bezpieczeństwa państw Unii Europejskiej. W 2012 r. ze wskaźnikiem ponad 9 osób zabitych na 100 tys. mieszkańców byliśmy trzecim krajem o najwyższym poziomie zagrożenia życia w ruchu drogowym, tuż po Litwie i Rumunii. Co ósma śmiertelna ofiara wypadku drogowego była mieszkańcem Polski. W 2013 r. sytuacja nie uległa znaczącej poprawie. Jest to tekst Krajowej Rady Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego.

    Zacytuję słynny raport NIK, który omawialiśmy na poprzednim posiedzeniu: Wykorzystanie przez jednostki samorządu terytorialnego urządzeń do kontroli prędkości, zwłaszcza przenośnych, budzi poważne zastrzeżenia Najwyższej Izby Kontroli. Brak jest podstaw do stwierdzenia, że użycie tych urządzeń przyczyniło się do istotnego wzrostu poziomu bezpieczeństwa uczestników ruchu. Dalej czytamy: NIK zauważa, że prowadzona w kontrolowanych jednostkach ewidencja księgowa przeważnie nie pozwalała na wyodrębnienie środków uzyskanych z mandatów nałożonych za wykroczenia ujawnione przy pomocy fotoradarów, a tym samym - ocenę, czy zostały one wykorzystane zgodnie z obowiązującymi przepisami.

    Wysoka Izbo! Te dwa dokumenty jasno określają, wskazują, że to, co robi straż miejska nie przyczynia się do poprawy bezpieczeństwa w ruchu drogowym. Tym samym jest to kolejny fakt, który przemawia za tym, aby odebrać te kompetencje strażom.

    Kolejną kwestią jest wyrok Sądu Najwyższego. Chciałbym przypomnieć, że Sąd Najwyższy wydał w przeciągu ostatnich kilku miesięcy dwa orzeczenia w istotny sposób wzmacniające pozycję prawną straży miejskich i gminnych na bazie obowiązującego stanu prawnego, tj. np. postanowienie z 3 grudnia 2013 r. uznające, iż regulacje jednoznacznie wskazują, że strażnicy gminni i miejscy w ramach wykonywania czynności z zakresu kontroli ruchu drogowego są uprawnieni do korzystania z urządzeń rejestrujących. Uchwałę podjęto w składzie siedmiu sędziów z dnia 30 września br., w której stwierdzono, iż strażnikom miejskim przysługują uprawnienia oskarżyciela publicznego w sprawach o wykroczenia w przypadkach, kiedy właściciel odmawia wskazania, kto kierował pojazdem. To jedynie pokazuje, że wyczerpaliśmy już możliwości związane z odebraniem straży miejskiej kompetencji dotyczących fotoradarów i zmienić to możemy tylko poprzez zmianę ustawy, nad czym dzisiaj pracujemy.

    Na samym początku wspomniałem też o Trybunale Konstytucyjnym, ponieważ półtora roku temu złożyłem do trybunału wniosek, w którym zadałem pytanie, czy zgodne z prawem jest to, iż instytucja, jaką jest Inspekcja Transportu Drogowego, a ostatnio nawet straż miejska, wystawia kierowcom mandaty, ale, niestety, nie wysyła materiału dowodowego, jakim jest zdjęcie. Dzisiaj sytuacja jest tak naprawdę patologiczna, bo firmy często użyczają pojazdów pracownikom, są wypożyczalnie pojazdów, które bardzo często, praktycznie codziennie, prowadzą inne osoby. W takiej sytuacji nie można w jasny sposób określić tego, kto w danym dniu, o określonej godzinie jechał danym pojazdem. Jedyną instytucją, która może wydać materiał dowodowy, jakim jest zdjęcie, jest właśnie sąd. Mówiąc najprościej, żeby uzyskać informację, kto jechał w danym dniu samochodem, musimy odmówić przyjęcia mandatu. Wtedy wniosek jest kierowany do sądu, a sąd wydaje, pokazuje materiał dowodowy, jakim jest zdjęcie. Dlatego też jest w tym projekcie zapis, że instytucja, jaką jest Inspekcja Transportu Drogowego, wysyłając informację do kierowcy czy właściciela pojazdu o dokonaniu wykroczenia, każdorazowo będzie miała obowiązek dołączyć do niej materiał dowodowy, jakim jest zdjęcie, co znacząco poprawi przepływ informacji. W moim przekonaniu zwiększy to ściągalność tych mandatów. To była taka uwaga dotycząca Trybunału Konstytucyjnego i tego, co jeszcze zawiera ustawa.

    Na zakończenie chciałbym przypomnieć o jednej bardzo ważnej kwestii. Otóż chodzi o podział środków z tytułu wpływów uzyskanych z fotoradarów. Mamy dzisiaj dwie instytucje, które tak naprawdę obsługują fotoradary: straż miejską i Inspekcję Transportu Drogowego. My jako Sejm w zeszłym roku uchwaliliśmy ustawę, która obliguje Inspekcję Transportu Drogowego do przekazywania środków z tytułu wpływów uzyskanych z fotoradarów, do instytucji, jaką jest Krajowy Fundusz Drogowy. Jest to bardzo jasny i klarowny zapis, ponieważ wszystkie środki z tytułu mandatów trafiają do Krajowego Funduszu Drogowego, a te z kolei są przeznaczane na poprawę bezpieczeństwa w ruchu drogowym, na poprawę infrastruktury. Warto przypomnieć, że są też takie założenia, jeśli chodzi o fotoradary, że nie miały być one skarbonkami dla poszczególnych miast czy gmin, tylko miały pełnić funkcję prewencyjną, miały być stawiane tam, gdzie często dochodzi do niebezpiecznych zdarzeń, a nie tam, gdzie łatwo można złupić kierowcę. W ostatnim czasie, od półtora roku czy dwóch lat, od kiedy Inspekcja Transportu Drogowego obsługuje fotoradary, one spełniają swoją funkcję, o czym jestem przekonany, i w tych miejscach bezpieczeństwo się poprawiło.

    Niestety nie mogę tego powiedzieć, jeśli chodzi o straż miejską, co zresztą wykazują dokumenty, o których mówiłem wcześniej. Różnica polega na tym, że niestety pieniądze z mandatów wystawionych przez straż miejską trafiają do budżetu miasta czy gminy. Jest to sytuacja patologiczna, trwa to od lat. Musimy z nią po prostu skończyć.

    Chciałbym się też odnieść do samej instytucji, może nawet nie warto się nad tym za dużo rozwodzić, ponieważ w każdej instytucji zdarzają się pojedyncze niechlubne wypadki. Ostatnio mieliśmy taki przypadek w Szczecinku, że strażnik miejski pobił człowieka, i mam taką informację, że prokuratura wszczęła w tej sprawie dochodzenie. To niestety jest negatywny przykład działania tej instytucji.

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Drogie Koleżanki i Drodzy Koledzy! Chyba jeszcze nigdy nie byliśmy tak blisko tego, aby wreszcie zrobić coś, czego nasi obywatele oczekują od dawna. Musi to być otwarta gra: fotoradar i kierowca, a nie: ciuciubabka i łapanka. Wiemy to wszyscy, a NIK jako niezależna instytucja, niezależny głos potwierdza to w swoim raporcie, że fotoradary straży miejskiej nigdy nie służyły bezpieczeństwu. Wiem też, że nie zmienimy polityki fotoradarowej rządu, dlatego przedstawiając niniejszy projekt, domagam się w imieniu obywateli tylko jednego: przyzwoitości.

    Wysoka Izbo, chodzi mi o przyzwoitość w takiej postaci, że nie będzie już prawnie usankcjonowane chowanie fotoradarów w krzakach czy innych zasiekach, zarabianie na niepotrzebną instytucję za pomocą mandatów urzędowych czy wreszcie stawianie fotoradarów w miejscach kompletnie nieuzgodnionych czy też nieobjętych zasięgiem kompetencji danej straży. Przyzwoitość będzie polegać na tym, że fotoradary będą w zakresie kompetencji wyłącznie Inspekcji Transportu Drogowego, środki będą spływać do funduszu, o którym mówiłem, czyli Krajowego Funduszu Drogowego, na nową infrastrukturę, a my jako parlament będziemy mieć kontrolę nad tym procesem. Wysoka Izbo, o to właśnie w tym projekcie chodzi, o to apeluję.

    Na koniec jeszcze dwa zdania. Wiem, że w kuluarach trwają rozmowy i dyskusje, szczególnie po ostatnim raporcie NIK-u, który nie zostawił suchej nitki na straży miejskiej, że trzeba jej zabrać fotoradary, a przynajmniej te przenośne. Wysoka Izbo, z tego miejsca deklaruję, że jestem gotów poprzeć zmianę mojego projektu ustawy w drugim czytaniu tak, abyśmy zabrali straży miejskiej chociaż przenośne fotoradary i zakończyli tę nieuczciwą ciuciubabkę. Dlatego apeluję o nieodrzucanie w pierwszym czytaniu kolejnego mojego projektu ustawy, ale proszę o skierowanie go do prac w komisji, w trakcie których, jak powiedziałem, będę gotów na pewne ustępstwa, aby ewentualnie zostawić straży miejskiej fotoradary stacjonarne, a zabrać te przenośne. Od czegoś zacznijmy. Problem polega tylko na tym, co wynika też z rozmów w kuluarach, o czym już wspomniałem, kto ma być ojcem tego sukcesu: poseł opozycji czy rząd. Słyszymy, że rząd miał złożyć swój projekt ustawy już w tym miesiącu, słyszymy, że rząd ma go złożyć w lutym. Moje projekty ustaw są odrzucane po to, żeby powiedzieć, pokazać obywatelom: zobaczcie, to my zabraliśmy straży miejskiej kompetencje związane z fotoradarami. Dlatego apeluję o zaprzestanie politycznych gierek i skierowanie tego projektu do drugiego czytania, za co będę bardzo wdzięczny. Dziękuję. (Oklaski)