16 punkt porządku dziennego:

Informacja prezesa Najwyższej Izby Kontroli o wynikach kontroli w sprawie bezpieczeństwa w ruchu drogowym (druk nr 2848).

Poseł Maciej Banaszak:

    Panie Marszałku! Panie Prezesie! Panie Ministrze! Wysoka Izbo! W imieniu Klubu Poselskiego Sojusz Lewicy Demokratycznej mam zaszczyt zaprezentować stanowisko klubu względem przedstawionej przez prezesa Najwyższej Izby Kontroli informacji o wynikach kontroli pt. ˝Bezpieczeństwo ruchu drogowego˝.

    Wysoka Izbo! Na wstępie chciałbym podziękować zarówno panu marszałkowi Sikorskiemu, jak i prezesowi Najwyższej Izby Kontroli, iż dzięki ich działaniom mamy dziś możliwość przeprowadzenia debaty nad wynikami omawianej kontroli. Pozwoliłem sobie spojrzeć do archiwum druków sejmowych. To jest pierwszy raz, kiedy wyniki kontroli stają się przedmiotem debaty, tym bardziej jest to warte, w moim odczuciu, docenienia, szczególnie że ciężko się nie zgodzić już z pierwszym zdaniem przedstawionej informacji, gdzie słusznie zauważono, iż niestety, cytuję: ˝Wypadki drogowe wciąż nie są postrzegane w Polsce jako dostatecznie ważny problem, tymczasem w latach 2004-2013 pochłonęły one życie ponad 47 tys. osób, a dalsze 554 tys. osób zostało rannych˝. I to podkreślał wyraźnie pan prezes Kwiatkowski. To są dane, o których mówię i przypominam je od dawna. To pokazuje, te liczby jak i fakt, że roczny koszt wypadków drogowych jest równy naszej dziurze budżetowej, z jak dużą skalą problemu, Wysoka Izbo, mamy do czynienia.

    Omawiany dokument miał, w ocenie NIK, dać odpowiedź na pytanie, czy istnieje w Polsce spójny system działania organów państwa w celu zapewnienia obywatelom bezpieczeństwa w ruchu drogowym, a także czy podmioty odpowiedzialne za przygotowanie i realizację zadań w tym zakresie prawidłowo je realizowały. Tak jest, mówię o tym od dawna i ze smutkiem muszę podsumować, iż rezultaty kontroli NIK nie są dla mnie zaskoczeniem, niestety.

    Przechodząc do treści samego dokument, w odniesieniu do stałej tendencji spadku liczby ofiar śmiertelnych i rannych w wypadkach drogowych NIK za główną przyczynę tych pozytywnych zmian przyjmuje, o czym mówiłem praktycznie od zawsze, rozbudowę i modernizację infrastruktury drogowej. Owszem, mamy mniej ofiar w wypadkach, ale nie dzięki narodowemu programowi budowy fotoradarów czy pozostawieniu uprawnień strażom miejskim do codziennego łupienia obywateli. Mamy mniej wypadków dzięki temu, iż Unia Europejska co roku przeznacza miliardy euro na poprawę jakości infrastruktury drogowej w Polsce i pewnie będzie musiała wydać jeszcze sporo, skoro nadal pozostajemy krajem członkowskim o jednym z najniższych poziomów bezpieczeństwa w Europie.

    Jak słusznie zauważa NIK, w latach 2003-2013 długość autostrad zwiększyła się o 1080 km, długość dróg ekspresowych o 1016 km, a dodatkowo oddano 582 km nowych obwodnic, czym tutaj szczycił się pan przewodniczący. To tym liczbom, tak samo jak ˝Narodowemu programowi przebudowy dróg lokalnych˝, zawdzięczamy spadek ilości wypadków drogowych. Dzięki tym działaniom w raporcie nie mówi się więc ani o fotoradarach, ani o restrykcyjnej polityce mandatowej.

    Za kolejne powody spadku wypadków NIK uznaje wzrost aktywności Policji, o co też apelowałem, czyli np. akcje ˝Trzeźwy poranek˝ czy wzrost programów prewencyjnych.

    Odnosząc się do fotoradarów, NIK wskazuje, iż swoją rolę spełniają one tylko w miejscach, w których jest to faktycznie uzasadnione koniecznością poprawy bezpieczeństwa. Jednak o ich roli w tendencji spadkowej ilości wypadków niech świadczy fakt, iż poświęcono im w tym grubym raporcie łącznie pięć zdań. To samo w sobie pokazuje, czemu tak naprawdę służą dziś te żółte skrzynki. Podpowiem, nie służą poprawie spadku wypadków, a poprawie przyrostu wpływów do budżetu.

    Przechodząc do trzy razy obszerniejszej części omawianego projektu, czyli do wybranych problemów związanych z bezpieczeństwem ruchu drogowego, należy zacytować podsumowanie NIK w tym zakresie, z którym nie sposób w pełni się nie zgodzić. Otóż, zarówno w mojej ocenie jak i w ocenie NIK, obecny fatalny stan systemu bezpieczeństwa ruchu drogowego jest spowodowany szeregiem czynników, poczynając od nadal niezadowalającego stanu infrastruktury drogowej poprzez system szkolenia kierowców, błędy i ograniczenia w działaniach służb odpowiedzialnych za nadzór nad ruchem drogowym, zachowanie uczestników ruchu drogowego aż po brak skutecznej koordynacji i finansowania działań w zakresie bezpieczeństwa ruchu drogowego.

    Przechodząc do poszczególnych zarzutów odnośnie do stanu technicznego i sposobu oznakowania dróg w Polsce, sam w piśmie z czerwca 2014 r. wskazywałem panu prezesowi na tragiczny stan infrastruktury, w tym sygnalizacji świetlnej między innymi w moim rodzinnym Poznaniu, co rodzi niezwykle dużo niebezpieczeństw dla obywateli nie tylko poprzez realne błędy w oznakowaniu, ale również poprzez możliwość potencjalnego spowodowania szkód majątkowych i osobowych przez stare i zardzewiałe elementy oznakowania polskich ulic.

    W zakresie problemów z infrastrukturą warto wskazać, co zresztą wszyscy moi przedmówcy podkreślali, na fatalne oznakowanie polskich dróg, o czym informowałem i o czym można się przekonać, wchodząc na jakąkolwiek stronę internetową, gdzie kultowe stają się znaki pt. ˝Zakaz wjazdu rowerów - nie dotyczy rowerów˝ itd.

    Niezależnie od infrastruktury Najwyższa Izba Kontroli również negatywnie oceniła niski stopień przeszkolenia policjantów pionu ruchu drogowego. Często niestety my jako obywatele, a państwo polskie jako strona przegrywająca w sądzie, odczuwamy ten niski poziom przeszkolenia i brak umiejętności wytłumaczenia kierowcy, jakie tak naprawdę wykroczenie popełnił.

    Odnosząc się merytorycznie do samego systemu nadzoru ruchu drogowego będącego w dyspozycji generalnego inspektora transportu drogowego, czyli systemu CANARD, trudno nie zauważyć, że blisko 2 mln zdjęć zrobionych za pomocą fotoradarów nie kwalifikuje się do dalszego procedowania - wyraźnie zwracał na to uwagę prezes Najwyższej Izby Kontroli. Dlaczego? Bo blisko połowa z nich to numery aut zagranicznych (prawie 20% wszystkich wykonanych zdjęć). A przecież jeszcze nie tak dawno procedowaliśmy nad ustawą, która miała umożliwić jak najszersze karanie kierowców pojazdów z terenu Unii Europejskiej. To smutne, że jesteśmy pryncypialni wobec naszych kierowców, a tak pobłażliwi wobec kierowców zagranicznych. Mam nadzieję, że ta nieumiejętność zarządzania odnotowanymi wykroczeniami zostanie szybko zniwelowana i będzie to dużo bardziej skutecznie realizowane.

    Teraz pozwolę sobie przejść do jednego z najważniejszych elementów tego raportu, można powiedzieć, cr?me de la cr?me całości, czyli instytucji straży miejskiej, o nieprawidłowościach której alarmuję od pierwszego dnia, kiedy zostałem posłem, i o czym pan prezes doskonale wie, bo przecież tyle razy o tym rozmawialiśmy, zanim pan został prezesem Najwyższej Izby Kontroli. Mogę więc powiedzieć, że cieszy mnie, iż podziela pan mój pogląd odnośnie do fotoradarowych kompetencji straży miejskiej. Pozwolę sobie tutaj zacytować fragment raportu: ˝Wykorzystanie przez jednostki samorządu terytorialnego urządzeń do kontroli prędkości, zwłaszcza przenośnych, budzi poważne zastrzeżenia NIK. Brak jest podstaw do stwierdzenia, że użycie tych urządzeń przyczyniło się do istotnego wzrostu poziomu bezpieczeństwa uczestników ruchu˝. Dalej czytamy: ˝NIK zauważa, że prowadzona w kontrolowanych jednostkach ewidencja księgowa przeważnie nie pozwalała na wyodrębnienie środków uzyskanych z mandatów nałożonych za wykroczenia ujawnione przy pomocy fotoradarów, a tym samym ocenę, czy zostały one wykorzystane zgodnie z obowiązującymi przepisami˝.

    Panie prezesie, to jest miód na moje uszy i skopiowanie uzasadnienia dwóch projektów ustaw, których jestem autorem, a które zabierają strażom miejskim kompetencje fotoradarowe. Jeden z nich będzie zresztą przedmiotem procedowania w następnym punkcie obrad. Platforma Obywatelska wnosi o jego odrzucenie już w pierwszym czytaniu, więc być może pan, panie prezesie, zechce pozostać i poprzeć projekt autorytetem swoim i całej Najwyższej Izby Kontroli, co może wywoła u niektórych posłów partii rządzącej refleksję.

    Przechodząc już do wniosków przedstawionych w raporcie - nie pozostaje mi nic innego, jak powiedzieć, że popieram je w pełni, zresztą moje dotychczasowe wystąpienia publiczne w tym zakresie całkowicie to udowadniają. Słusznie bowiem Izba zauważa, że biorąc pod uwagę koszty ekonomiczne i społeczne wypadków drogowych, konieczne jest położenie większego nacisku na kwestie zapewnienia bezpieczeństwa ruchu drogowego. W tym zakresie poprzeć trzeba wniosek nr 1 o powołanie na drodze ustawowej krajowego Systemu Zarządzania i Kontroli Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego oraz powierzenie koordynacji działań w ramach systemu jednemu organowi. Wniosek nr 2 - wreszcie stabilne finansowanie całości działań też zasługuje na pełne poparcie, szczególnie biorąc pod uwagę to, jak duże są przychody choćby z fotoradarów. Kolejne wnioski, czyli zmiany w rozliczaniu, przepisach i modernizacji infrastruktury, promocja i działania społeczne - tak, tak i jeszcze raz tak.

    Podsumowując powyższe, mam nadzieję, że choćby połowa przedstawionych w raporcie wniosków, uwag i zastrzeżeń znajdzie poparcie i uwzględnienie w działaniach partii rządzącej. Mnie jako posła opozycji, choć wielokrotnie podkreślałem, że bezpieczeństwo (Dzwonek) ruchu drogowego nie ma barw partyjnych, mogą państwo nie słuchać i odrzucać w pierwszym czytaniu propozycje, które, jak widać, znajdują odzwierciedlenie w raportach niezależnych organów, ale tego raportu Najwyższej Izby Kontroli nie jesteście w stanie lekceważyć.

    Cóż, na koniec pozostaje mi tylko podsumować - z powyższych powodów Klub Poselski Sojusz Lewicy Demokratycznej, panie prezesie, w pełni popiera przedstawiony w druku sejmowym nr 2848 dokument w zakresie informacji o wynikach kontroli w sprawie bezpieczeństwa w ruchu drogowym. Dziękuję. (Oklaski)