Poseł Marian Cycoń:

    Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Pragnę wygłosić oświadczenie w sprawie uhonorowania płk. Narcyza Wiatra ps. Zawojna. Nowosądeckie obchody Święta Niepodległości były okazją do odsłonięcia pomnika płk. Narcyza Wiatra ps. Zawojna. Płaskorzeźba przedstawiająca urodzonego w Stróżach legendarnego przywódcę Batalionów Chłopskich stanęła na starym cmentarzu w Nowym Sączu, w pobliżu pomnika sądeckiej piety upamiętniającego Sądeczan, którzy oddali życie za ojczyznę. Pomnik oddaje również cześć wszystkim żołnierzom Batalionów Chłopskich. Inicjatorem budowy był Stanisław Kołcz, zmarły w tym roku prezes Związku Żołnierzy Batalionów Chłopskich Okręgu Nowosądeckiego, a pomnik powstał, co warte podkreślenia, ze składek darczyńców. Na centralnym kamieniu umieszczono relief przedstawiający bohatera w stroju podhalańczyka, a po bokach na granitowych tablicach wyryta jest historia Batalionów Chłopskich i tekst roty przysięgi. Projekt plastyczny opracował Sławomir Biernat, asystent na Wydziale Rzeźby Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie.

    Pułkownik Narcyz Wiatr urodził się 18 września 1907 r. Po ukończeniu czteroklasowej szkoły powszechnej w Stróżach uczęszczał do Państwowego Gimnazjum i Liceum im. Króla Bolesława Chrobrego w Nowym Sączu. W latach 1928-1929 odbył służbę wojskową w 1. Pułku Strzelców Podhalańskich. Ukończył również w stopniu plutonowego Szkołę Podchorążych w Krakowie. W latach 1929-1934 studiował na Wydziale Prawno-Ekonomicznym Uniwersytetu Poznańskiego i uzyskał dyplom magistra. Zaraz po studiach został członkiem Zarządu Powiatowego Związku Młodzieży Wiejskiej ˝Wici˝ w Grybowie, a w 1935 r. - prezesem Związku Młodzieży Wiejskiej ˝Wici˝ powiatu sądeckiego i członkiem Stronnictwa Ludowego. Jako aktywista ruchu ludowego został współpracownikiem ˝Znicza˝.

    Krótką aplikaturę w kancelarii Franciszka Długopolskiego w Nowym Sączu przerwało aresztowanie i osadzenie go na sześć tygodni w obozie w Berezie Kartuskiej. W jego sprawie interweniowała Rada Adwokacka w Krakowie, uważając za wyjątkowe zdarzenie aresztowanie człowieka za działalność w ruchu ludowym mimo braku podstaw do wytoczenia mu sprawy karnej. Po zwolnieniu z Berezy wszedł w konflikt z prezesem Zarządu Powiatowego Stronnictwa Ludowego w Nowym Sączu. Powodem był spór o przygotowywany przez niego marsz chłopów na dom prezydenta Ignacego Mościckiego w Krynicy. Dalszą pracę aplikanta w kancelariach prawniczych znów przerwało aresztowanie i osadzenie w Rawiczu. Powodem było współorganizowanie strajków chłopskich w powiecie gorlickim. Narcyz Wiatr specjalizował się w obronie ludowców w procesach sądowych.

    W sierpniu 1939 r. zmobilizowano go do wojska. 3 września 1939 r. został dowódcą kompanii karabinów maszynowych w 1. Pułku Strzelców Podhalańskich. Walczył wraz z pułkiem w rejonie Dunajca i Popradu, po czym wycofał się ze swoją jednostką za San. Od końca września do grudnia 1939 r. przebywał we Lwowie, skąd przez Wilno i Warszawę dotarł w styczniu 1940 r. w Nowosądeckie i od razu został włączony w działalność konspiracyjną. Został oficerem łącznikowym ludowców ze Związkiem Walki Zbrojnej. Od 1940 r. był komendantem Obwodu Nowy Sącz Batalionów Chłopskich. Pozostając członkiem kierownictwa organizacji Młody Las organizował szlaki przerzutowe przez granice dla Związku Walki Zbrojnej. Od 25 września 1941 r. był komendantem Okręgu Krakowskiego Batalionów Chłopskich. Po scaleniu BCh i AK został zastępcą komendanta okręgu Armii Krajowej. Organizował szkolenia oddziałów dywersyjnych, nakazał akcję likwidowania konfidentów i przeciwdziałanie ściąganiu kontyngentów przez okupanta. W marcu 1945 r. został awansowany w Armii Krajowej na stopień kapitana, a następnie na stopień podpułkownika Batalionów Chłopskich. Miesiąc później, 21 kwietnia, został zamordowany przez funkcjonariusza myślenickiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego na krakowskich Plantach. Miejsce jego śmierci upamiętnia tablica u zbiegu ulic Dominikańskiej i św. Gertrudy w Krakowie.

    Zakończone sukcesem zabiegi o upamiętnienie pułkownika Narcyza Wiatra w Nowym Sączu to przykład kolejnej udanej próby ocalenia od zapomnienia traumatycznego okresu II wojny światowej oraz heroizmu i zaangażowania w sprawy Polski mniej znanych szerszemu społeczeństwu lokalnych patriotów. Przypomnienie walki i zasług sądeckiego pułkownika to była kolejna zbiorowa i wartościowa lekcja historii, cenna dla wszystkich, a szczególnie dla młodego pokolenia. Dziękuję bardzo.