Poseł Marian Cycoń:

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Chciałbym wygłosić oświadczenie w sprawie wpisania czterech nowych cerkwi z Małopolski na listę dziedzictwa UNESCO. Małopolska może poszczycić się kolejnymi obiektami wpisanymi na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Społeczność światowa uznała za wartość uniwersalną kolejne drewniane cerkwie. Warto podkreślić, że to pierwszy wpis polskich zabytków na listę UNESCO od 7 lat, kiedy to na listę trafiła Hala Ludowa we Wrocławiu. Teraz na prestiżowej liście znalazły się małopolskie cerkwie: cerkiew św. Jakuba Młodszego Apostoła w Powroźniku w powiecie nowosądeckim, cerkiew Opieki Bogurodzicy w Owczarach, cerkiew Świętej Paraskewy w Kwiatoniu i cerkiew św. Michała Archanioła w Brunarach, wszystkie trzy w powiecie gorlickim.

    Cały rejestr obiektów cerkiewnych uznanych za dziedzictwo ludzkości na czerwcowej 37. Sesji Komitetu Światowego Dziedzictwa UNESCO, która odbyła się w Phnom Penh w Kambodży, obejmuje również 4 cerkwie z Podkarpacia i 8 cerkwi ukraińskich. O wpisanie na listę 16 drewnianych cerkwi polskich i ukraińskich Narodowy Instytut Dziedzictwa starał się od 2009 r., a ostateczny sukces jest wynikiem kilkuletniej współpracy polsko-ukraińskiej.

    Wybrane cerkwie stanowią doskonały przykład połączenia wpływu kultur Wschodu i Zachodu. Wymienione świątynie są najstarszymi zachowanymi drewnianymi obiektami tego typu na obszarze polskich Karpat. To najdoskonalsze osiągnięcia drewnianej architektury cerkiewnej swych czasów. Do dziś zdumiewają skomplikowanymi rozwiązaniami konstrukcyjnymi. Różnorodność form i typów, doskonałość ciesielskich rozwiązań konstrukcyjnych oraz odmienność stylistyczna wyróżnia drewniane budownictwo cerkiewne w obszarze polskich i ukraińskich Karpat od drewnianego budownictwa sakralnego pozostałej części Europy. Wpisowi cerkwi na listę UNESCO Sejmik Województwa Małopolskiego poświęcił część swojej ostatniej sesji wyjazdowej w Nowym Sączu, a marszałek województwa wręczył opiekunom obiektu wyróżnienia Polonia Minor.

    Architektura drewniana jest architekturą szczególnie problematyczną, najbardziej zagrożoną i najtrudniejszą w konserwacji. Fakt, że piękne cerkwie znalazły się na liście UNESCO, gdzie figuruje już wiele zabytków, np. Stare Miasto w Krakowie, Malbork i inne, to ogromna nobilitacja i dodatkowa promocja dla tych obiektów. Podczas wspomnianej ostatniej sesji Komitetu Światowego Dziedzictwa wpis dotyczący Kopalni Soli w Wieliczce, która w rejestrze znajduje się od 1978 r., został rozszerzony o wielicki zamek żupny i sztolnie w Bochni.

    Przy okazji opisywania małopolskich bogactw w kontekście wakacyjnych wyjazdów trzeba wspomnieć o Szlaku Architektury Drewnianej, który tworzą 252 najcenniejsze i najciekawsze zabytkowe obiekty drewniane w Małopolsce. Na szlaku znalazły się malownicze kościoły, piękne cerkwie, smukłe dzwonnice, staropolskie dwory, drewniane wille i skanseny należące do najcenniejszych zabytków ludowej kultury materialnej.

    Szlak Architektury Drewnianej powstał w 2001 r. z inicjatywy województwa małopolskiego. Po opracowaniu koncepcji szlaku i podpisaniu umowy z sąsiednimi województwami o współpracy w zakresie jego tworzenia w latach 2001-2003 wszystkie obiekty zostały oznakowane tablicami, a dojazd do nich - znakami drogowymi. Na tym szlaku jest w tym momencie 8 obiektów wyróżnionych wpisem na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Naturalnego UNESCO, ponieważ w 2003 r. na listę wpisano kościoły pw. św. Michała Archanioła w Binarowej, pw. św. Michała Archanioła w Dębnie Podhalańskim, pw. św. Leonarda w Lipnicy Murowanej i pw. św. Filipa i Jakuba w Sękowej.

    Jak widać, Małopolska, Sądecczyzna i ziemia gorlicka mają do zaoferowania nie tylko piękne krajobrazy, ale również unikalne bogactwa, doceniane w świecie. Zapraszam więc na wakacyjny szlak po pięknych zakątkach Małopolski. Dziękuję bardzo. (Oklaski)