Poseł Marian Cycoń:

    Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Pragnę wygłosić oświadczenie w sprawie 120. rocznicy urodzin gen. Józefa Rudolfa Kustronia.

    Dobrym zwyczajem jest przywoływanie ważnych rocznic związanych z polskimi bohaterami, którzy w latach minionych zabiegali o wolną Rzeczpospolitą Polską. Niewątpliwie takim bohaterem był urodzony przed 120 laty generał Józef Kustroń. Przyszedł na świat w 1892 r. w Stryju, a zmarł 16 września tragicznego 1939 r. w Ułazowie. Młodość spędził w Nowym Sączu, gdzie osiadła jego rodzina. Podczas nauki w szkole średniej należał i aktywnie działał w polskich nielegalnych organizacji niepodległościowych, w tym w Związku Młodzieży Polskiej ˝Zet˝. W 1910 r. podjął studia prawnicze i filozoficzne na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie oraz naukę w Akademii Handlowej. W 1912 r. wstąpił do paramilitarnego polskiego Związku Strzeleckiego. Po wybuchu I wojny światowej przystąpił do Legionów Polskich i został w stopniu chorążego dowódcą plutonu w 4. batalionie 2. Pułku Piechoty Legionów skierowanym na front przeciw Rosji. W późniejszych latach dowodził również 4. Pułkiem Piechoty Legionów. Brał udział w walkach między innymi pod Jastkowem na Lubelszczyźnie i na Wołyniu. Pod koniec 1916 r. awansował do stopnia kapitana. Od 1917 r. działał w konspiracyjnej Polskiej Organizacji Wojskowej. Od 31 października 1918 r. uczestniczył w rozbrajaniu żołnierzy austriackich w Krakowie. Po wojnie polsko-rosyjskiej służył w piechocie. Był zastępcą dowódcy 42. Pułku Piechoty w Białymstoku, a od stycznia 1925 r. dowódcą 55. Pułku Piechoty w Lesznie. W 1926 r. awansował do stopnia pułkownika. Podczas przewrotu majowego Kustroń jako piłsudczyk nie dopuścił do wyruszenia swojego pułku na odsiecz siłom rządowym.

    Podczas II wojny światowej, w kampanii wrześniowej generał brygady Józef Kustroń dowodził nadal 21. Dywizją Piechoty Górskiej wchodzącą w skład Grupy Operacyjnej ˝Bielsko˝ i Armii ˝Kraków˝. Od 1 września 1939 r. 21. dywizja uczestniczyła w ciężkich walkach odwrotowych, po których, osłabiona, przedarła się na południową Lubelszczyznę. 16 września Polacy, usiłując przebić się, stoczyli zaciekłą walkę pod Oleszycami z przeważającymi siłami niemieckiej 45. Dywizji Piechoty. Około godz. 14 w lesie między Koziejówką a Ułazowem generał Kustroń został zabity, uczestnicząc w ataku, podczas próby przebicia się. Został pochowany na polu bitwy. W 1953 r. jego grób przeniesiono do Nowego Sącza.

    W latach 1981-1984 działało w Nowym Sączu Towarzystwo im. Generała Józefa Kustronia. 16 września 1983 r. towarzystwo zorganizowało w mieście niezależne uroczystości ku czci generała Kustronia, na które przybyli konsulowie generalni Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej i Republiki Francuskiej, a także generał Mieczysław Boruta-Spiechowicz wraz z grupą legionistów. W latach 1984-1989 Towarzystwo im. Generała Józefa Kustronia prowadziło działalność konspiracyjną. Ufundowano wówczas tablicę ku czci generała oraz tablicę w hołdzie wszystkim dowódcom 1. Pułku Strzelców Podhalańskich, którą odsłonięto w listopadzie 1988 r. w kościele pw. św. Kazimierza w Nowym Sączu, w 70. rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości. Dziękuję bardzo.