27 punkt porządku dziennego:

Przedstawiona przez prezesa Rady Ministrów ˝Koncepcja przestrzennego zagospodarowania kraju 2030˝ (druk nr 169) wraz ze stanowiskiem Komisji Infrastruktury, Komisji Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa oraz Komisji Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej (druk nr 307).

Poseł Józef Racki:

    Pani Marszałek! Wysoka Izbo! W imieniu klubu Polskiego Stronnictwa Ludowego mam zaszczyt odnieść się do ˝Koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju 2030˝, druk nr 169.

    Zgodnie z zapisami ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z 2003 r. ˝Koncepcja przestrzennego zagospodarowania kraju 2030˝ jest najważniejszym dokumentem strategicznym zagospodarowania przestrzennego kraju. Przyjęta przez rząd koncepcja będzie mieć ważkie znaczenie dla ładu przestrzennego i rozwoju kraju. Należy wymienić kilka najbardziej odczuwalnych dla polskiej gospodarki przykładów, będących m.in. skutkiem braku spójności polityki przestrzennej: chaotyczna i ekstensywna zabudowa nowych terenów powodująca coraz wyższe koszty uzbrojenia terenu, zabudowa terenów zalewowych, niedopasowanie oferty usług publicznych do popytu na nie, niska efektywność nakładów na transport publiczny czy śmiertelność w wypadkach samochodowych na polskich drogach. Brak ładu oraz niska jakość zagospodarowania przestrzennego sprawiają, że polska przestrzeń, zwłaszcza polskie miasta, nie jest wystarczająco atrakcyjna dla inwestorów i wykwalifikowanych kadr decydujących o współczesnym rozwoju, a obszary wiejskie z trudem dywersyfikują swoje funkcje rozwojowe. ˝Koncepcja przestrzennego zagospodarowania kraju 2030˝ jest odpowiedzią na te problemy. Dokument wypełnia lukę programową i legislacyjną w zakresie zagospodarowania przestrzennego. Koncepcja ta to nowy typ dokumentu strategicznego. Jest usystematyzowaną, opartą na analizach trendów rozwoju przestrzennego, propozycją działań w obszarze polityki zagospodarowania przestrzennego, której celem jest budowanie systemu planowania opartego na ładzie przestrzennym. Nadrzędnym zadaniem dokumentu wpisującego się w powstający nowoczesny system rozwoju jest stworzenie ram przestrzennych dla zintegrowanych strategii rozwoju, będących bazą programów inwestycyjnych do realizacji zadań rządowych w poszczególnych dziedzinach gospodarki. Nadrzędnym celem KPZK jest uświadomienie wagi i roli ładu przestrzennego, bazującego na dobrym, trwałym prawie chroniącym interes publiczny i prywatny, zasoby przyrodnicze i kulturowe oraz gwarantującym zrównoważenie i spójność procesów urbanizacyjnych oraz bezpieczne osadnictwo. Ład przestrzenny determinuje siłę i wartość związków między jakością życia i zagospodarowania przestrzeni a warunkami rozwoju danego obszaru. Szczególnie silne sprzężenia zwrotne i zauważalny pogłębiający się nieporządek planistyczny, w tym zwłaszcza w zakresie przestrzeni publicznej, występuje w miastach. W tym kontekście KPZK 2030 jest próbą stworzenia bazy do kształtowania i rozprzestrzeniania się harmonijnych procesów rozwojowych za pomocą modelu sieci połączonych miast, powstałej w oparciu o policentryczną sieć osadniczą kraju. Koncepcja nie pomija również innych ważnych przestrzennych aspektów, systemu transportowego, dostępności i spójności terytorialnej obszarów słabiej zintegrowanych z centrum Polski, bezpieczeństwa energetycznego, powodziowego oraz walorów krajobrazowych i kulturowych naszego kraju.

    Długofalowy rozwój Polski ma opierać się m.in. na potencjale polskich miast. Miasta, sklasyfikowane w koncepcji w 4 kategoriach: wojewódzkie, regionalne, subregionalne i lokalne, pełnią określone funkcje w całym systemie i razem z obszarem wiejskim tworzą spójną przestrzeń dla najważniejszych procesów rozwojowych w Polsce. Zaproponowane w koncepcji kierunki działań dla miast i obszarów wiejskich mają na celu równoważenie procesów rozwojowych, a tym samym wspomaganie osiągania spójności przestrzennej kraju. Szczególne znaczenie ma w tym kontekście wspomaganie budowy powiązań gospodarczych, naukowych i kulturalnych pomiędzy wszystkimi polskimi miastami. Ważnym aspektem rozwoju gospodarczego kraju podkreślanym w dokumencie jest również wspomaganie potencjału miast w relacjach międzynarodowych. Konkurencyjność miast, uzależniona w znacznym stopniu od odziedziczonych zasobów, ale również od umiejętności prowadzonej polityki zagospodarowania przestrzennego czy polityki miejskiej, stanowi o ich atrakcyjności. Słusznym wyzwaniem zarysowanym w KPZK jest poprawa pozycji konkurencyjnej ośrodków miejskich na arenie międzynarodowej, a także wzmocnienie powiązań funkcjonalnych między polskimi miastami i promowanie współpracy miast. Silne miasta, zarówno duże, średnie, jak i małe, będą w stanie pobudzić swoje obszary funkcjonalne poprzez wzmocnioną zdolność do kreowania wzrostu gospodarczego i tworzenia wartościowych miejsc pracy oraz poprawy jakości życia mieszkańców.

    W tym kontekście KPZK 2030 szczególny akcent kładzie również na wspieranie rozwoju miast położonych na terenach marginalizowanych i tracących swoje dotychczasowe funkcje społeczno-gospodarcze. Koordynacja działań różnych polityk, szczególnie regionalnej i przestrzennej, którą zakłada koncepcja, przyczyni się do pobudzenia rozwoju obszarów wymagających wsparcia procesów rozwojowych, zwłaszcza na obszarach, na których procesy rozprzestrzeniania się czynników rozwoju będą za słabe, by bazować tylko na istniejących potencjałach terytorialnych. Koncepcja jest próbą zainicjowania w Polsce koordynacji międzysektorowej w oparciu o wybory inwestycyjne i decyzje wynikające z kompleksowych analiz prowadzonych na poziomie kraju. Zapewnienie pełnej koordynacji celów i działań podejmowanych w odniesieniu do terytorium z działaniami poszczególnych polityk wymaga akcentowanej w dokumencie przebudowy systemu finansów publicznych i zdobycia umiejętności programowania strategicznego oraz zaangażowania odpowiednich mechanizmów kontroli.

    Dokument zakłada, że zestaw działań o charakterze zintegrowanym powinien być kierowany do obszarów charakteryzujących się podobnymi cechami społeczno-gospodarczymi i przestrzennymi, czyli do obszarów funkcjonalnych. Podejście funkcjonalne stanowi uporządkowaną odpowiedź państwa na zindywidualizowane zapotrzebowanie obszarów o specyficznych cechach i zasobach, a podejmowany zestaw działań powinien stanowić najlepszą kombinację działań zintegrowanych wywodzących się z różnych dziedzin gospodarki. Przykładem obszaru funkcjonalnego mogą być obszary morskie dotychczas nieobecne w najważniejszych dokumentach strategicznych poziomu krajowego i sklasyfikowanie w koncepcji w ramach dwóch typów obszarów funkcjonalnych - strefy przybrzeżnej i polskiej wyłącznej strefy ekonomicznej. Podejście funkcjonalne daje podstawę do integracji planowania przestrzennego na tych obszarach, pozwalając na uwzględnienie ich szczególnych uwarunkowań i potrzeb. W ostatnich latach przestrzeń w wyłącznej strefie ekonomicznej stała się dobrem rzadkim, wymagającym dokonania wyboru co do sposobów jej użytkowania, natomiast w obszarze strefy przybrzeżnej obserwujemy rosnący brak konkretnych rozwiązań umożliwiających takie zagospodarowanie, które nie szkodzi środowisku naturalnemu.

    W najważniejszym krajowym dokumencie przestrzennym nie sposób nie odnieść się do kwestii związanych z transportem. Koncepcja dedykuje temu zagadnieniu jeden ze swoich celów zatytułowany ˝Poprawa dostępności terytorialnej kraju w różnych skalach przestrzennych poprzez rozwijanie infrastruktury transportowej i telekomunikacyjnej˝, słusznie proponując rozwijanie systemu transportowego na drodze priorytetyzowania inwestycji dla ich etapowej realizacji, co w sytuacji obecnego spowolnienia gospodarczego wydaje się tym bardziej istotne. Koncepcja zawiera spójną ramową propozycję rozwoju infrastruktury transportowej poziomu krajowego, nadając wysoką rangę kwestii zapewnienia dostępności wewnętrznej i zewnętrznej kraju oraz rozbudowie połączeń infrastrukturalnych pomiędzy najważniejszymi ośrodkami miejskimi, a zwłaszcza zapewniając spójność pomiędzy Polską centralną i jej pozostałymi terenami. Koncepcja zwraca również uwagę na ważny aspekt minimalizacji kosztów zewnętrznych transportu i zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju proponuje zmiany technologiczne i inwestycje w alternatywne źródła energii. Zakłada też, że, tak jak autostrady, kolej dużych prędkości osiągająca szybkość ponad 200 km/h jest niezbędna w ruchu pasażerskim.

    ˝Koncepcja przestrzennego zagospodarowaniu kraju 2030˝ wiele uwagi przywiązuje bezpieczeństwu przeciwpowodziowemu. Będą prowadzone inwestycje zwiększające bezpieczeństwo dużych aglomeracji, zakładów przemysłowych, infrastruktury przesyłowej, nastąpi rozwój i unowocześnienie systemu ostrzegania o zjawiskach meteorologicznych. ˝Program dla Odry - 2006˝ poprawił bezpieczeństwo wielu mieszkańców poprzez budowę polderów, zbiorników wodnych i węzłów wodnych. Program ten wymaga aktualizacji kwot z 2006 r. przeznaczonych na ujęte w nim zadania. W programie tym znajduje się budowa zbiornika wodnego wraz z Elektrownią Wielowieś Klasztorna na rzece Prośnie w powiecie kaliskim. Wybudowanie tego zbiornika przyczyni się do bezpieczeństwa przeciwpowodziowego Kalisza, Konina i Poznania oraz zharmonizuje degradację środowiska spowodowaną obniżeniem poziomu wód na ponad 2 m.

    Pragnę podkreślić, że koncepcja jest pierwszym dokumentem, który wiąże planowanie przestrzenne ze społeczno-gospodarczym, nadając pożądany kierunek zmianom struktur przestrzennych, i w tym kontekście staje się ważnym elementem systemu zarządzania rozwojem. Z drugiej strony jako najważniejszy dokument planistyczny identyfikuje problemy i wskazuje propozycje rozwiązań impasu planistycznego, będąc podstawą reformy całego systemu zarządzania przestrzenią w Polsce, i daje realną szansę na to, byśmy w najbliższych dwudziestu latach odczuli w końcu pozytywne zmiany dotyczące jakości i użyteczności polskiej przestrzeni. Dziękuję.