2 punkt porządku dziennego:

Pierwsze czytanie senackiego projektu ustawy o zmianie ustawy Kodeks karny oraz ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (druk nr 288).

Poseł Izabela Katarzyna Mrzygłocka:

    Panie Marszałku! Panie Ministrze! Wysoka Izbo! W imieniu Klubu Parlamentarnego Platforma Obywatelska mam zaszczyt przedstawić opinię o senackim projekcie ustawy o zmianie ustawy Kodeks karny oraz ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Projekt zawarty jest w druku sejmowym nr 288.

    Projektowana ustawa stanowi w zakresie swojej regulacji wykonanie obowiązku dostosowania systemu prawa do orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego. Senacki projekt ustawy wprowadza zmiany do rozdziału XXVIII ustawy Kodeks karny, tj. rozdziału ˝Przestępstwa przeciwko prawom osób wykonujących pracę zarobkową˝, oraz do ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

    Nowelizacja wyżej wymienionych ustaw wynika z rozstrzygnięcia Trybunału Konstytucyjnego, które zostało wydane w dniu 18 listopada 2010 r. Przedmiotem orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego było stwierdzenie o niezgodności przepisów art. 218 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny oraz art. 24 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Artykuły te, dopuszczając wobec tej samej osoby fizycznej, notabene za ten sam czyn, odpowiedzialność za przestępstwo oraz dodatkową opłatę, są niezgodne z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, tj. z zasadą demokratycznego państwa prawnego. Ponadto przepisy te wykazują niezgodność z art. 4 ust. 1 protokołu nr 7 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności oraz z art. 14 ust. 7 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych. Niekonstytucyjność zarzucono również art. 98 ust. 1 pkt 1 i ust. 2 w związku z art. 24 ust. 1 ustawy systemowej, tj. ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

    W świetle wyżej wymienionych artykułów Kodeksu karnego i ustawy systemowej płatnik, który nie opłacił składek pobieranych przez ZUS w należytej wysokości, podlega podwójnej sankcji: po pierwsze, w postaci dodatkowej opłaty w wysokości nie wyższej niż kwota nieopłaconych składek, po drugie zaś, karze za przestępstwo lub wykroczenie. Stanowi to tym samym naruszenie fundamentalnej zasady prawa karnego: ne bis in idem, tj.: nie dwa razy w tej samej sprawie, według której nie można orzekać dwa razy w tym samym przedmiocie postępowania przeciw temu samemu oskarżonemu.

    Przyczyną takiego stanu rzeczy jest brak normy kolizyjnej, która pozwalałaby na weryfikację wymiaru kary. I tak w przypadku wymierzenia opłaty na podstawie art. 24 ust. 1 ustawy systemowej norma kolizyjna uniemożliwiałaby pociągnięcie danej osoby do odpowiedzialności karnej albo do odpowiedzialności za czyn określony w art. 98 ust. 1 pkt 1 oraz art. 98 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. I odwrotnie, wymierzenie kary na podstawie Kodeksu karnego wykluczałoby sankcję w postaci dodatkowej opłaty.

    Wysoka Izbo! Należy podkreślić, że tego typu zbiegi odpowiedzialności o charakterze represyjnym stanowią naruszenie zasady proporcjonalności reakcji państwa demokratycznego. Przywołane środki karne, tj. dodatkowa opłata i kara za przestępstwo lub za wykroczenie, spełniają założony dyscyplinujący charakter, ale ponadto tworzą łącznie kumulację sankcji, ignorując zasadę ne bis in idem. Pragnę zaakcentować, że o pogwałceniu tej zasady może być mowa tylko wówczas, gdy płatnikiem składek jest osoba fizyczna.

    Uwzględniając stanowisko Trybunału Konstytucyjnego z dnia 18 listopada 2010 r. w przedmiotowym zakresie, projekt ustawy przewiduje rekonstrukcję dotychczasowych regulacji karnych, tak aby wadliwą konstrukcję prawną zastąpić mechanizmem zgodnym z normami konstytucyjnymi oraz prawno-międzynarodowymi. Nowelizacja polega na nadaniu nowego brzmienia art. 24 ust. 1 ustawy systemowej, dodaniu stosownych przepisów w Kodeksie karnym i w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych oraz dostosowaniu odesłań zawartych w art. 218 Kodeksu karnego. Proponowana zmiana art. 24 ust. 1 ustawy systemowej wyklucza możliwość kumulacji sankcji wobec osoby fizycznej, tj. wymierzania dodatkowej opłaty w przypadku, gdy za ten sam czyn orzeczono już odpowiedzialność za przestępstwo lub za wykroczenie.

    Zastrzeżenie zawarte w nowym... (Dzwonek)

    Jeszcze sekundkę, panie marszałku. Dziękuję.

    Zastrzeżenie zawarte w nowym kształcie art. 24 ust. 1 pozwoli zatem na wypełnienie wymogów konstytucyjnych, a ponadto zaproponowane rozwiązanie zapewni ZUS możliwość nakładania dodatkowej opłaty, która będzie miała na celu dyscyplinowanie płatnika do prawidłowego wykonywania obowiązku płacenia składek. Przy tym należy pamiętać, że zakład musi odstąpić od wymierzania dodatkowej opłaty, jeśli osoba fizyczna została już pociągnięta do odpowiedzialności za popełnienie czynu zabronionego.

    Celem ustawy jest zagwarantowanie konstytucyjności zapisów ustawy Kodeks karny oraz ustawy systemowej oraz zgodności z przepisami prawa międzynarodowego, a tym samym utrzymanie w systemie prawa karnego normy pozwalającej na penalizowanie czynu skierowanego przeciwko prawom pracownika wynikającym ze stosunku pracy, tj. zabezpieczenie rzetelnego wywiązywania się przez płatników z obowiązku opłacania składek.

    Klub parlamentarny, w imieniu którego mam zaszczyt wystąpić, popiera przyjęcie projektu zmiany ustawy Kodeks karny oraz ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych i wnosi o skierowanie go do dalszych prac w Komisji Nadzwyczajnej do spraw zmian w kodyfikacjach. Dziękuję. (Oklaski)