18 punkt porządku dziennego:

Pierwsze czytanie obywatelskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (druk nr 21).

Poseł Marek Rząsa:

    Dziękuję uprzejmie.

    Panie Marszałku! Pani Minister! Panie Prezesie! Wysoka Izbo! W imieniu Klubu Parlamentarnego Platforma Obywatelska chciałbym przedstawić stanowisko mojego klubu odnośnie do obywatelskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (druk nr 21).

    Pragnę w tym miejscu podziękować inicjatorom projektu za podjęcie obywatelskich działań w tym niezwykle ważnym obszarze naszego życia - edukacji dzieci. Jak widać, zagadnienie to dominuje w ostatnich miesiącach w życiu politycznym, co mnie jako długoletniego nauczyciela bardzo cieszy. To dobrze, że wspólnie debatujemy o edukacji najmłodszych dzieci, o tym, kiedy ma ona się rozpocząć, i czy od tego wieku ma być obowiązkowa, czy też nie, wreszcie o tym, kto i w jakim zakresie winien ją finansować. Za podjęcie tego ważkiego problemu i dołączenie do projektu podpisów blisko 150 tys. obywateli raz jeszcze Komitetowi Inicjatywy Ustawodawczej dziękuję.

    Zanim przejdę do meritum, pozwolę sobie na pewną refleksję. Otóż mam wrażenie, że tu, w Wysokiej Izbie, w tej sprawie czeka nas niezwykle trudne zadanie. Nie dalej jak dwa tygodnie temu w dość gorącej atmosferze dyskutowaliśmy również nad obywatelskim projektem zmian w ustawie o systemie oświaty prezentowanym przez panią Karolinę Elbanowską. W obu projektach w zamyśle chodzi o dobro najmłodszych dzieci, ale co do zasady są zupełnie rozbieżne. Dotyczy to zwłaszcza dzieci pięcio- i sześcioletnich. Propozycje zawarte w obu projektach odnoszące się do nich są wręcz wektorowo różne. Jakąkolwiek więc podejmiemy w tej sali decyzję, nie usatysfakcjonuje ona przynajmniej jednego z komitetów inicjatywy ustawodawczej.

    Dodatkowo pragnę przypomnieć, że swoje propozycje, które zostały zawarte w druku sejmowym nr 172, złożył także Klub Parlamentarny Polskiego Stronnictwa Ludowego, również pani Krystyna Szumilas, minister edukacji narodowej, obecna tu dzisiaj, zapowiedziała przygotowanie w najbliższym czasie rządowych propozycji w przedmiotowej sprawie.

    Wracając do projektu, przypominam, że proponowane przez wnioskodawców zmiany w ustawie dotyczą: doprecyzowania, że w przedszkolach publicznych nie tylko nauczanie i wychowanie, ale również opieka są bezpłatne, wprowadzenia prawa do wychowania przedszkolnego dla dzieci w wieku od dwóch lat, rozszerzenia zakresu zadań własnych gminy o obowiązek zapewnienia dzieciom od drugiego roku życia warunków do korzystania z prawa do wychowania przedszkolnego. Natomiast zmiany proponowane w ustawie z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach j.s.t. przewidują objęcie finansowaniem w ramach części oświatowej subwencji ogólnej zadań związanych z prowadzeniem przedszkoli i innych form wychowania przedszkolnego.

    Nasz klub parlamentarny podziela w części stanowisko autorów projektu dotyczące możliwości obniżenia wieku dzieci obejmowanych edukacją przedszkolną, jednakże przy zachowaniu prawa dzieci, w tym przypadku dzieci dwuletnich, do własnego tempa rozwoju determinowanego indywidualnymi predyspozycjami dziecka. Należy również pamiętać, iż obecnie nie wszystkie przedszkola czy oddziały przedszkolne, punkty przedszkolne są w stanie zapewnić właściwą opiekę dzieciom dwuletnim. Podzielamy również stanowisko projektodawców dotyczące całościowego traktowania rozwoju dziecka w wieku do lat 5.

    Wiele emocji podczas wspomnianej debaty sprzed dwóch tygodni wywołał temat ewentualnych zasad finansowania edukacji przedszkolnej. Zapewne i dziś podczas tej dyskusji temat ten będzie przewijał się w treści wystąpień. Nie ma chyba potrzeby szerszego przedstawiania zapisów ustawowych, niemniej jednak warto przypomnieć, iż zakładanie i prowadzenie m.in. publicznych przedszkoli jest obowiązkowym i własnym zadaniem gminy, z czym wiąże się zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty w zakresie edukacji.

    Jednym z istotnych elementów samodzielności jednostek samorządu terytorialnego jest samodzielność finansowa, to znaczy prawo do samodzielnego prowadzenia gospodarki finansowej, pobierania dochodów określonych w ustawach i dysponowania nimi dla realizacji prawnie określonych zadań. Indywidualne rozstrzygnięcia podejmowane przez organy samorządowe, determinujące łączny skutek finansowy realizacji zadań oświatowych w istotny sposób różnicują te skutki w poszczególnych jednostkach samorządu terytorialnego, sprawiając, iż w niektórych jednostkach część oświatowa subwencji ogólnej jest równa wydatkom, w innych jednostkach jest mniejsza. Zdarza się, i trzeba o tym powiedzieć, i to w dużej liczbie tych jednostek, że nie wystarcza na wydatki oświatowe. W obecnie obowiązującym stanie prawnym nie ma jednak przepisu, z którego wynikałoby jednoznacznie, iż budżet państwa gwarantuje w ramach części oświatowej subwencji ogólnej środki na pokrycie wszystkich wydatków oświatowych.

    Zawarta w obywatelskim projekcie ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego propozycja dodania ust. 4 w art. 79 ustawy, najogólniej mówiąc, oznacza, że powstałaby konieczność zagwarantowania jednostkom samorządu terytorialnego środków finansowych na prowadzenie przedszkoli. (Dzwonek) Należy podkreślić, że zdaniem rządu wyrażonym w stanowisku wobec proponowanych zmian w uzasadnieniu projektu ustawy przyjęto do wyliczeń niewłaściwą wysokość finansowego wkładu, co prowadzi do zaniżenia przewidywanej kwoty skutków finansowych proponowanej regulacji. Ponadto w uzasadnieniu nie uwzględniono ewentualnych kosztów wybudowania nowych i przystosowania istniejących pomieszczeń na potrzeby edukacji przedszkolnej oraz ich wyposażenia.

    Uważam, że część opinii w uzasadnieniu jest krzywdząca i nieuprawniona. Zawarte w stanowisku rządu zestawienia tabelaryczne pokazują, że wskaźnik upowszechnienia wychowania przedszkolnego w Polsce w niedalekiej przyszłości będzie porównywalny do wskaźnika w Unii Europejskiej. Oczywiście, pewnie za chwilę usłyszymy, że są to PR-owskie działania rządu, ale chcę przypomnieć, że w styczniu bieżącego roku ogłoszony został raport OECD na temat edukacji i opieki nad dziećmi w wieku przedszkolnym ˝Silni na starcie˝ (Starting Strong), w którym oceny wystawione Polsce są pozytywne. Zachęcam do przeczytania tego raportu.

    Kończąc, chciałbym raz jeszcze podkreślić wagę omawianego tematu. Trudno dziś zaakceptować wszystkie propozycje zawarte w obywatelskim projekcie, ale pewne jest to, że zasługują one na uwagę, jeżeli chodzi o kierunek rozwiązań. Wymagają one dalszych bardzo wnikliwych, szczegółowych badań oraz analiz. Jest troską rządu, by już w roku 2013 uruchomić pomoc dla przedszkoli w formie subwencji lub dotacji z budżetu państwa. Mówił o tym niedawno premier Donald Tusk, kładąc nacisk na wagę tej kwestii także w kontekście przyszłej debaty o zmianach w systemie emerytalnym i powiązania jej ze wzmocnieniem polityki prorodzinnej. Rządowy projekt ma być gotowy do końca wiosny, gdy będzie konstruowany budżet na rok 2013.

    Kończąc już, panie marszałku, wyrażam raz jeszcze podziękowania pod adresem Komitetu Inicjatywy Ustawodawczej.

    Klub Parlamentarny Platforma Obywatelska opowiada się za skierowaniem obywatelskiego projektu zmian w ustawie o systemie oświaty oraz ustawie o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, zawartego w druku nr 21, do dalszych prac w komisjach i podkomisjach sejmowych. Dziękuję uprzejmie. (Oklaski)