Poseł Marcin Święcicki:

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Przez 1,5 roku miałem zaszczyt kierować grupą polskich ekspertów, którzy doradzali Ukrainie w sprawach samorządowych. Inicjatywa w tej sprawie pojawiła się ze strony ukraińskiej zaraz po zwycięstwie Majdanu i powstaniu proeuropejskiego rządu na Ukrainie, kiedy wicepremier Ukrainy pan Wołodymyr Hrojsman wizytował Polskę i zgłosił takie zapotrzebowanie u prezydenta Bronisława Komorowskiego. Pan prezydent Bronisław Komorowski zwrócił się do mnie, żebym koordynował prace grupy polskich ekspertów, którzy będą doradzać Ukrainie w sprawie reformy samorządowej.

    Ukraińcy wybrali polski model, dlatego że, po pierwsze, jest to model, który powstał szybko i też z przekształcenia, z likwidacji systemu scentralizowanej władzy w terenie, po drugie, polski model był modelem bardzo daleko idącej, głębokiej decentralizacji, ale jednocześnie unitarnego państwa, nie federalnego, czym Ukraina nie była zainteresowana, i po trzecie, Ukraińcy widzieli, że w Polsce ten model samorządowy się sprawdził, że on dobrze funkcjonuje, ma efekty.

    Powstała po stronie polskiej grupa ekspertów, która pracowała ze stroną ukraińską. W skład tej grupy wchodził między innymi śp. prof. Jerzy Regulski, który nam bardzo pomógł na początku, przedstawiając rozmaite idee i pomysły, dzieląc się swoim doświadczeniem, jak w Polsce wprowadzał reformę samorządową. W pracach tej grupy brali udział również inni wybitni eksperci: pan Grzegorz Kubalski, Andrzej Porawski, Wojciech Misiąg, sędzia Jerzy Stępień, Władysław Brzeski, Jacek Kozłowski, Jan Herczyński. W pracach naszych pomagał nam bardzo pan Markijan Żelak, który był naszym stałym przedstawicielem w Kijowie i koordynował spotkania i posiedzenia.

    W sumie, proszę państwa, przez ten czas przygotowaliśmy dla strony ukraińskiej ok. 100 rozmaitych ekspertyz, analiz, prezentacji, tłumaczeń polskich aktów prawnych, opinii do ich aktów prawnych. Odbyło się kilkadziesiąt spotkań z ekspertami ukraińskimi. Sam ponad 20 razy byłem na Ukrainie i uczestniczyłem w wielu spotkaniach, za każdym razem i z ekspertami, i z politykami, i w komisji samorządowej w najwyższej radzie, udzielałem się również wiele mediom ukraińskim, po to żeby promować rozwiązania, przedstawiać problemy, w jaki sposób samorząd pracuje i może działać. Ze strony ukraińskiej prace te koordynował Wołodymyr Hrojsman, wicepremier, a później wicepremier Hiennadij Zubko, a w roboczym kontakcie z nami był cały czas pierwszy zastępca ministra gospodarki komunalnej pan Wiaczesław Nehoda. Współpracowali z nami najczęściej wybitni eksperci ukraińscy: pan Anatolij Tkaczuk i pan Jurij Hanuszak, i wielu, wielu innych.

    Co zrobiliśmy przez te blisko 1,5 roku? Dyskutowaliśmy, po pierwsze, same zasady samorządowe i to, co powinno być w konstytucji. Tutaj muszę powiedzieć, że przyjęto bardzo daleko idące podobieństwo do polskiego modelu konstytucji, to znaczy, że szczeble samorządu są niezależne, mają własne kompetencje, nie ma hierarchii, są wyposażone we własne fundusze i finanse, które nie są jakąś tam cząstką funduszów ogólnych, tylko są koordynowane na szczeblu własnym, mają własny majątek, nadzór nad samorządami odbywa się tylko z punktu widzenia zgodności z prawem i jest możliwość odwołania się od tego do sądu.

    Oprócz tych zasad konstytucyjnych, które żeśmy wypracowali i które w tej chwili znajdują się po pierwszym czytaniu w najwyższej radzie, a czeka je jeszcze drugie czytanie, gdzie potrzebne będzie 2/3 głosów, pracowaliśmy nad wieloma innymi ustawami - ustawami ustrojowymi, kompetencyjnymi - nad urzędem wojewody i nadzorem nad samorządami i nad strażami miejskimi. Bardzo dużo pracowaliśmy nad systemem finansowym - jak ma on funkcjonować, jaki ma być nadzór, jaka kontrola. Pracowaliśmy nad sołectwami. To była sprawa ważna o tyle, że na Ukrainie jest dzisiaj ponad 10 tys. gromad. One często są bardzo małe, 500-osobowe, 1000-osobowe, i nie są w stanie wykonywać podstawowych zadań na najniższym szczeblu. W związku z tym potrzebna jest ich integracja w większe jednostki, ale tak, żeby te wspólnoty, te małe gromady, które mają swoje przedstawicielstwo, nie utraciły możliwości działania samorządowego. Tutaj żeśmy bardzo promowali nasz model sołectw, który się sprawdził.

    Co żeśmy osiągnęli przez ten czas? Mamy projekt konstytucji, który jest przed drugim czytaniem (Dzwonek), i wiele projektów ustaw samorządowych, które są przygotowane, ale czekają na uchwalenie konstytucji. W najbliższym czasie spodziewamy się, że projekt konstytucji, chodzi o ten rozdział samorządowy, zostanie ostatecznie przyjęty. Za dwa tygodnie na Ukrainie odbędą się wybory samorządowe. Będą to wybory jeszcze w dużej mierze do starych struktur samorządowych, ale te stare struktury samorządowe są przewidziane tylko na dwa lata. W tym czasie przewiduje się przyjęcie tych wszystkich projektów ustaw, które żeśmy przygotowali, jak również dokończenie procesu integracji jednostek samorządowych, tych gromad, w większe gromady - obecnie jest to proces dobrowolny, on już trwa, ale prawdopodobnie trzeba będzie go przyspieszyć już po wyborach samorządowych - i integracji rejonów, czyli ichnich powiatów.

    W sumie muszę powiedzieć, że reforma samorządowa na Ukrainie idzie w dobrym kierunku, choć może dosyć powoli, bo wszyscy byśmy chcieli, żeby to szło szybciej, ale trzeba również wziąć pod uwagę, że Ukraina jest przedmiotem agresji zewnętrznej, że działa tam piąta kolumna, że kraj wychodzi z olbrzymiej zapaści korupcyjnej, gospodarczej, finansowej. Przeprowadzanie w tych warunkach w pełni demokratycznej reformy w oparciu o dyskusję uważam za wielkie osiągnięcie mimo tych wszystkich przeszkód. Można życzyć Ukrainie, żeby udało jej się tę reformę przeprowadzić. Jestem szczęśliwy, że mogłem w tym pomagać razem z polskimi ekspertami, również dzięki, muszę to powiedzieć, pomocy, zgodzie marszałek Sejmu i wsparciu Ministerstwa Spraw Zagranicznych, bo korzystaliśmy ze środków z ˝Polskiej pomocy rozwojowej˝, aby sfinansować wydatki związane z wyjazdami ekspertów i przygotowaniem rozmaitych ekspertyz. Również inne instytucje - Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji, Najwyższa Izba Kontroli, Związek Miast Polskich - pomagały nam w realizacji tego zadania.

    Życzę Ukrainie, żeby reforma samorządowa i wszystkie inne reformy jej się powiodły. Dziękuję bardzo. (Oklaski)