5 punkt porządku dziennego:

Przyjęte przez Komisję Finansów Publicznych sprawozdanie podkomisji nadzwyczajnej do spraw realizacji ustaw o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych wraz ze stanowiskami: ministra finansów i Komisji Nadzoru Finansowego (druk nr 3923).

Poseł Jacek Brzezinka:

    Panie Marszałku! Pani Minister! Wysoka Izbo! Wejście w życie 27 października 2012 r. nowej, uchwalonej - co podkreślam - blisko 3 lata wcześniej ustawy o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych pozwoliło ujawnić rzeczywisty stan tego sektora rynku finansowego, sektora, w którym na koniec 2012 r. w szczytowym momencie dynamicznego rozwoju zgromadzono oszczędności blisko 2600 tys. Polaków o łącznej wartości ponad 15,7 mld zł. Ujawnienie tego obrazu było możliwe z uwagi na nałożony ustawą obowiązek przeprowadzenia zewnętrznego audytu kas, tzw. bilansu otwarcia według stanu na dzień 30 września. Audyt ten wykazał - o czym mówili moi poprzednicy - bardzo trudną sytuację finansową większości kas: 31 na 55 kas wykazywało straty, a w przypadku 14 biegli wskazywali zagrożenie, jeżeli chodzi o kontynuowanie działalności. Na dzień 30 czerwca 2013 r. spośród 55 działających wtedy w sektorze kas w 44 prowadzone były pod nadzorem już wtedy na szczęście Komisji Nadzoru Finansowego postępowania naprawcze.

    Niezwykle istotne znaczenie dla powstania tak trudnej sytuacji zarówno wielu kas, jak i całego sektora miało opóźnianie objęcia kas niezależnym, zewnętrznym, państwowym nadzorem. Przypomnę, że do października 2012 r. zgodnie z ustawą z 1995 r. nadzór nad kasami sprawowała Kasa Krajowa, a więc instytucja, która zrzeszała kasy, mając status spółdzielni osób prawnych. Co więcej, w tamtym czasie dominującą pozycję w Kasie Krajowej posiadała Fundacja na rzecz Polskich Związków Kredytowych, która dysponowała 75% głosów na walnym zebraniu Kasy Krajowej. Jej prezesem był pan Grzegorz Bierecki, który jednocześnie sprawował funkcję prezesa Kasy Krajowej, a od 2011 r. był senatorem Prawa i Sprawiedliwości.

    Podkreślam ten fakt, bo wiele wskazuje na to, że działania polityków Prawa i Sprawiedliwości czy też osób związanych z tym obozem politycznym miały istotny wpływ na opóźnienia w objęciu zewnętrznym niezależnym nadzorem sektora spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych. Myślę, że to, jakie jest podejście tej formacji do tego sektora, potwierdza również deklaracja, która nie tak dawno została złożona przez panią poseł Szydło, dotycząca tego, że PiS zamierza wprowadzić podatek bankowy. Pomimo że działalność SKOK-ów w niewielkim stopniu różni się od działalności bankowej, od razu padło następujące zastrzeżenie: podatek nie będzie dotyczył spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych.

    Wracając do nadzoru, warto powiedzieć, że zewnętrzny nadzór jest rozwiązaniem standardowym, stosowanym w wielu krajach, zalecanym również przez Światową Radę Unii Kredytowych, a pomimo to, kiedy w Polsce trwały prace nad zintegrowanym nadzorem nad rynkiem finansowym, ówczesna koalicja nie proponowała takich rozwiązań. To poseł Platformy Obywatelskiej złożył wniosek o objęcie kas nadzorem Komisji Nadzoru Finansowego. Wtedy, niestety, nie udało się tego zrobić. Koalicja PiS - Samoobrona - LPR wniosek odrzuciła. Wejście w życie uchwalonej z inicjatywy posłów dopiero w 2009 r. ustawy wprowadzającej zewnętrzny nadzór opóźnił skierowany do Trybunału Konstytucyjnego przez śp. prezydenta Lecha Kaczyńskiego wniosek o zbadanie zgodności przepisów tej ustawy z konstytucją. Kto reprezentował pana prezydenta, jeżeli chodzi o ten wniosek? Reprezentantem był jego ówczesny minister pan Andrzej Duda. Dziś wiemy, że podnoszone w prezydenckim wniosku zarzuty były bezzasadne, ponieważ opierały się na już wtedy fałszywej tezie, że polskie SKOK-i są instytucjami samopomocowymi mającymi za zadanie działanie bez zysku, a tworzenie rezerw i inne wymagania stawiane przed bankami znacząco podnosiłyby koszty ich funkcjonowania. O tym, że były to zarzuty bezzasadne, świadczy też fakt, iż wniosek ten ponowiła grupa posłów Prawa i Sprawiedliwości, a 31 lipca bieżącego roku Trybunał Konstytucyjny, zajmując się sprawą w pełnym, 13-osobowym składzie - tutaj również przedstawicielem był ówczesny poseł pan Andrzej Duda - uznał zaskarżone przepisy za zgodne z konstytucją. W zakresie większości zarzutów wnioski zostały umorzone. Uzasadniono to tym, że nie mają one charakteru wniosku konstytucyjnego.

    W świetle wyroku Trybunału Konstytucyjnego postępowanie polityków PiS i urzędników kancelarii śp. prezydenta Lecha Kaczyńskiego w tej sprawie budzi wiele wątpliwości. Prezydent, zgłaszając w 2009 r. swoją propozycję dotyczącą nadzoru nad sektorem kas, przedstawił jedynie półśrodki, mianowicie chodziło o nadzór Komisji Nadzoru Finansowego sprawowany za pośrednictwem Kasy Krajowej. Niestety, nieobecność na posiedzeniach podkomisji pana posła Andrzeja Dudy, pomimo kierowania do niego przez przewodniczącego licznych zaproszeń, nie pozwoliła ustalić i wyjaśnić przyczyn oraz okoliczności działania urzędników kancelarii i przygotowania wniosku do Trybunału Konstytucyjnego, a przecież skutki tego były opłakane. Opóźnienie o prawie 3 lata wejścia w życie uchwalonej przez Sejm ustawy miało istotny wpływ na działalność kas. Lata 2009-2012 stanowiły czas wielu pozornych działań mających na celu jedynie wizerunkowe poprawienie stanu finansowego kas, w szczególności tych największych, agresywnie działających na rynku, które, aktywnie zabiegając na wolnym rynku o klienta - członka kasy, zatraciły w swej działalności leżącą u podstaw ich tworzenia więź członkowską. Warto to podkreślać, bo - jak już wcześniej mówiłem - założenia, że system opiera się na więzi członkowskiej, czyli relacji łączącej członków kas, miały powodować wprowadzenie mniej rygorystycznych czy uzasadniać wprowadzenie mniej rygorystycznych norm ostrożnościowych, którym podlegają kasy jako specyficzne w swej formie organizacyjnej instytucje kredytowe. Wtedy też doszło do sytuacji, w której Kasa Krajowa przygotowała dla podległych kas nowy sposób swoistej restrukturyzacji portfela przeterminowanych kredytów. W Luksemburgu powołana została działająca w oparciu o tamtejsze prawo spółka ASK Invest powiązana z Kasą Krajową i pośrednio od niej zależna. Tylko w latach 2012-2013 kasy sprzedały na rzecz ASK Invest niespłacane kredyty i pożyczki o wartości 2 mld zł, co stanowiło 35% kwoty kredytów przeterminowanych. W zamian za te kredyty kasy otrzymywały skrypty dłużne, a ponieważ ich wycena odbiega od ich rzeczywistej wartości, zaciemniało to w znaczącym stopniu obraz sytuacji finansowej kas. O outsourcingu mówił pan przewodniczący, mówiła pani minister. Ja tylko przypomnę, że w jednej z kas doszło do takiej sytuacji, że do blisko 50 firm zewnętrznych wyprowadzono praktycznie całą działalność kasy, zostawiając odpowiedzialność za powierzone przez członków kas środki w tej kasie.

    Pomimo wielu stwierdzonych przez Komisję Nadzoru Finansowego nieprawidłowości i rozpoznanych zagrożeń stabilność sektora spółdzielczych kas zapewnia dziś objęcie ich zgodnie z uchwaloną w kwietniu 2013 r. ustawą, znów z inicjatywy posłów Platformy Obywatelskiej, obowiązkowym systemem gwarantowania depozytów przez Bankowy Fundusz Gwarancyjny. Tym samym środki ulokowane w kasie zostały objęte w przypadku jej upadłości takimi samymi gwarancjami jak środki zdeponowane w bankach. Zapewnione zostały realne gwarancje, wielokrotnie wyższe niż fundusze Kasy Krajowej i Towarzystwa Wzajemnych Ubezpieczeń SKOK, które mogły być wypłacone w przypadku upadłości takich SKOK-ów, jak SKOK Wołomin czy SKOK Wspólnota, a ich wypłacenie uchroniło inne kasy, w szczególności te będące w trudnej sytuacji finansowej, przed konsekwencjami wynikającymi z występującego bardzo często w takiej sytuacji efektu domina.

    Tu znów mamy dość dziwną sytuację, bo nowelizacja ustawy z 2013 r. wprowadziła przepisy umożliwiające postępowanie w myśl procedury resolution, która pozwala na szybką i skuteczną restrukturyzację kasy, której działalność jest zagrożona. Jaka była reakcja posłów Prawa i Sprawiedliwości? (Dzwonek) Kolejny wniosek do Trybunału Konstytucyjnego. Warto podkreślić, że próba kwestionowania uchwalonych w tym zakresie przez Sejm przepisów na pewno nie była w interesie członków kas. Znów rodzi się pytanie - w czyim interesie te wnioski były składane? Na szczęście w tym przypadku wniosek nie wstrzymywał wejścia w życie przepisów, a trybunał, rozstrzygając, uznał przepisy tej ustawy za zgodne z konstytucją. W konsekwencji korzystne dla członków kas rozwiązania pozostają w mocy, ale wątpliwości dotyczące intencji działań grupy parlamentarzystów Prawa i Sprawiedliwości pozostały.

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Zmierzając do konkluzji, chciałbym jeszcze zwrócić uwagę na jedną rzecz. Sejmowe debaty nad rozwiązaniami dotyczącymi sektora spółdzielczych kas - o ile dobrze pamiętam, a brałem udział w pracach podkomisji, które były w tym celu powoływane - za każdym razem pokazywały, że to z inicjatywy posłów Platformy Obywatelskiej w trosce o bezpieczeństwo finansowe wielu Polaków, członków kas podejmowane były konkretne działania. Za każdym razem nasi adwersarze z Prawa i Sprawiedliwości stawali przede wszystkim po stronie funkcjonariuszy tego systemu, interesów Kasy Krajowej i innych podmiotów powiązanych z nią kapitałowo czy personalnie także wtedy, gdy nie służyło to, w naszej ocenie, ponad 2,5-milionowej rzeszy członków kas.

    Wicemarszałek Marek Kuchciński:

    Proszę zmierzać do konkluzji, panie pośle.

    Poseł Jacek Brzezinka:

    Dzięki gwarancjom Bankowego Funduszu Gwarancyjnego, zewnętrznemu nadzorowi Komisji Nadzoru Finansowego, systematycznemu wprowadzaniu standardów działania i sprawozdawczości system spółdzielczych kas jest - w trosce o bezpieczeństwo tych, którzy powierzyli kasom swoje oszczędności - systematycznie porządkowany i naprawiany. Można powiedzieć, że on już jest w dużym stopniu bezpieczny. Bez blokowania tych nowelizacji ustaw nie byłoby to możliwe. Prace podkomisji pokazały jednak konieczność wprowadzenia dalszych zmian prawnych. Mówił o nich szczegółowo przewodniczący podkomisji poseł Marcin Święcicki. Dlatego i w tym przypadku Platforma Obywatelska tak jak dotychczas, mając na uwadze interes członków kas rozumiany jako bezpieczeństwo ich oszczędności, dostęp do atrakcyjnych kredytów i stabilność całego sektora, popiera te rozwiązania i opowiada się za ich przyjęciem. Dziękuję. (Oklaski)

    (Poseł Jan Kulas: Gratulacje!)