39 punkt porządku dziennego:

Sprawozdanie głównego inspektora pracy z działalności Państwowej Inspekcji Pracy w 2014 roku (druk nr 3615) wraz ze stanowiskiem Rady Ochrony Pracy oraz ze stanowiskiem Komisji do Spraw Kontroli Państwowej oraz Komisji Polityki Społecznej i Rodziny (druk nr 3777).

Poseł Janusz Śniadek:

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Pani Minister! Przyłączam się do wypowiedzianych już słów podziękowania dla wszystkich pracowników Państwowej Inspekcji Pracy, którzy są największym sojusznikiem pracowników i związków zawodowych w cywilizowaniu stosunków pracy w Polsce, tego środowiska, które na pewno tego wymaga.

    Pozwolę sobie rozpocząć od zacytowania art. 24 konstytucji, nakładającego na Rzeczpospolitą Polską obowiązek: ˝Praca znajduje się pod ochroną Rzeczypospolitej Polskiej. Państwo sprawuje nadzór nad warunkami wykonywania pracy˝. Instytucją powołaną do tego, której misją jest skuteczne egzekwowanie przepisów prawa pracy, jest właśnie inspekcja pracy, natomiast Sejm, za pośrednictwem Komisji do Spraw Kontroli Państwowej, sprawuje nadzór nad tym, czy rząd i instytucje państwa właściwie wywiązują się z realizacji tego konstytucyjnego obowiązku.

    Chcę podkreślić, że kontrola Sejmu w żadnym wypadku nie może dotyczyć tylko tego, czy Państwowa Inspekcja Pracy czyni właściwe wysiłki w celu realizacji stanowionego prawa, ale w równym stopniu, a może w jeszcze większym - takie wątpliwości były tu wyrażane - powinna dotyczyć tego, czy stanowione prawo służy i sprzyja w stopniu wystarczającym realizacji tego konstytucyjnego obowiązku.

    Zarówno to sprawozdanie inspekcji pracy, jak i sprawozdania z lat ubiegłych, w których formułowany był cały szereg postulatów legislacyjnych adresowanych do Sejmu, upoważnia mnie do postawienia tezy, że tak nie jest. Od lat ignorowane są postulaty dotyczące zasady wręczania umowy o pracę na piśmie i zgłaszania do ubezpieczenia do ZUS przed dopuszczeniem do pracy, zniesienia obowiązku informowania o zamiarze przeprowadzenia kontroli. Ten postulat jest powtarzany od wielu lat.

    Padło również dzisiaj z ust jednego z przedmówców nawiązanie do zasady domniemania stosunku pracy w postępowaniu przed sądami pracy. To jest postulat inspekcji pracy zgłaszany od wielu lat, a szczególnie istotny i ważny dlatego, że dzisiaj w pragmatyce orzecznictwa sądów coraz częściej pojawia się odwołanie do zasady swobody zawierania umów. O tyle jest to niewłaściwe, niepoprawne, że jest to absolutne mieszanie porządków prawnych. Zasadę z zakresu prawa cywilnego przenosi się na grunt stosunków pracy, gdzie absolutnie ta zasada nie powinna mieć zastosowania wobec art. 24 Kodeksu pracy, który jasno i wyraźnie definiuje, jakie kryteria musi spełnić umowa o pracę i kiedy to jest umowa o pracę. Po spełnieniu tych warunków, bez względu na nazwę umowy, jest to stosunek pracy.

    Przyznam, że powtarzany tu parokrotnie postulat zmiany nowego Kodeksu pracy, zwłaszcza przez przedstawicieli partii politycznej, która chce rugować związki zawodowe z naszego życia publicznego i społecznego, budzi najwyższy niepokój. Zgadzając się co do wątpliwości dotyczących archaicznych niekiedy zapisów tego kodeksu, chcę powiedzieć, że aż skóra mi cierpnie, kiedy myślę o tym, że to ugrupowanie miałoby redagować brzmienie przepisów nowego kodeksu. Aby nie być gołosłownym i nie być posądzonym o to, że wybrzmiewają tu tylko słowa z ust opozycji, odwołam się do szeregu cytatów ze sprawozdania Państwowej Inspekcji Pracy dotyczących ogromnych patologii, jakie dzisiaj niszczą polskie stosunki pracy i niszczą uczciwą konkurencję.

    Myślę, że jednym z najistotniejszych problemów degenerujących stosunki pracy jest zjawisko umów śmieciowych, ale nie tylko. Dotyczy to nielegalnego zatrudnienia polegającego na powierzaniu pracy bez potwierdzenia na piśmie rodzaju umowy o pracę i jej warunków oraz niezgłoszeniu osoby zatrudnionej lub wykonującej inną pracę do ubezpieczenia społecznego - i tu jest cała wyliczanka, nie będę tego powtarzał, w każdym razie dotyczy to zatrważającej liczby zakładów pracy.

    I dalej: Doświadczenie inspektorów pracy pokazuje, że przedsiębiorcy, chcąc zalegalizować brak umowy i zgłoszenia do ubezpieczenia społecznego przed kontrolującym oraz uniknąć odpowiedzialności za nielegalne powierzenie pracy, składają oświadczenia, że strony umowy łączy umowa cywilnoprawna. Zdarza się, że przedsiębiorcy przedkładają umowy o pracę często przygotowane wcześniej jedynie na potrzeby ewentualnej kontroli. Pomimo że inspektorzy mają dowody, że to są sprawy fikcyjne, nie można wykorzystać tych dowodów w postępowaniu przed sądami pracy. Podsumowaniem tego jest konstatacja, że stwierdzenie nielegalnego powierzenia pracy jest niemożliwe. Ta konstatacja pojawia się w tym dokumencie.

    Postulat wprowadzenia obowiązku wręczania umowy o pracę na piśmie przed dopuszczeniem do pracy był stawiany w tym Sejmie dwukrotnie: na początku kadencji w jednym z projektów ustaw, natomiast we wrześniu ubiegłego roku został w tym Sejmie przegłosowany na posiedzeniu jednej z komisji negatywny wniosek o odrzucenie dosłownie dwu-, trzyzdaniowej nowelizacji ustawy wprowadzającej taki obowiązek.

    Platforma Obywatelska jest przeciwna takiemu unormowaniu prawnemu, które likwidowałoby stan, w którym faktycznie praca na czarno jest dzisiaj w Polsce legalna. Jak mówi Państwowa Inspekcja Pracy, ściganie tego zjawiska jest praktycznie niemożliwe.

    Bardzo wielu pracodawców łamie te przepisy mimo ryzyka, konsekwencji. Jest takie zdanie w raporcie: przyjmując grzywnę nakładaną przez inspektora pracy lub sąd, nadal zatrudnia nielegalnie pracowników, gdyż jest to bardziej opłacalne niż przestrzeganie przepisów prawa pracy. Nieprzestrzeganie prawa pracy i wynikające z tego ewentualnie sankcje są na tyle nieistotne, że pracodawcom zwyczajnie opłaca się stosować te naruszenia ustawicznie.

    Wygląda na to, bo spojrzałem na czas, że zbyt ambitnie przygotowałem sobie tutaj ilość cytatów, do których chcę się odnieść. Muszę w tej chwili błyskawicznie to skrócić i tak zrobię.

    Jeśli można, odniosę się do jednej z nowelizacji, która nas bardzo bulwersowała i wywoływała dyskusje tutaj na sali, dotyczącej wydłużenia okresów rozliczeniowych do jednego roku. Co na ten temat mówi inspekcja? Przede wszystkim należy powtórzyć, że stosowanie przedłużonego okresu rozliczeniowego nie podlega żadnym ograniczeniom. Natomiast nadzór nad prawidłowością jego wprowadzenia polega wyłącznie na sprawdzeniu, czy zachowano odpowiedni tryb. Wprawdzie ustawodawca ograniczył prawo stosowania elastycznych form czasu pracy do przypadków uzasadnionych przyczynami obiektywnymi, technicznymi bądź dotyczącymi organizacji pracy, ale przesłanki te zostały określone tak ogólnie, że nie jest możliwa ocena ich zaistnienia przez inspektorów pracy. Problem ten był sygnalizowany już na etapie legislacyjnym. Wprowadzono dyktatem rozwiązane, które było kwestionowane przez Państwową Inspekcję Pracy, przez związki zawodowe. To też pokazuje tę tendencję, ten sformułowany przeze mnie na początku zarzut, że działania rządzącej koalicji i rządu nie sprzyjają tworzeniu prawa, które będzie respektowało obowiązek nałożony na nas w art. 24 Kodeksu pracy.

    Inspektorzy, podobnie jak w roku ubiegłym, wskazali na wyrażony przez przedsiębiorców postulat umieszczania pracodawców niewypłacających wynagrodzenia w rejestrze nieuczciwych dłużników, jak również wymóg, aby ci przedsiębiorcy nie mogli startować w przetargach publicznych bez wykazania w swoich kosztorysach stosowania przynajmniej poziomu płacy minimalnej.

    Ostatnim z takich elementów, na którego przytoczenie mi czas pozwoli, który niesłychanie utrudnia funkcjonowanie i przestrzeganie prawa pracy, jest wprowadzanie sformułowania dotyczącego budowania przedstawicielstwa pracowników i uprawnienia dla osób do zawierania porozumień mających charakter porozumień zbiorowych w sposób zupełnie dowolny. (Dzwonek)

    Przepraszam, nie zmieściłem się w czasie, ogromnie tego żałuję.

    Z całą pewnością te sprawy, o których mówiłem, muszą być rozwiązane. To leży w interesie nie tylko pracowników i pracodawców, lecz także polskiej gospodarki i dotyczy budowania środowiska, w którym będzie funkcjonowała zasada uczciwej konkurencji. Tak jak powiedziałem, zarówno to sprawozdanie, jak i szereg poprzednich dowodzi wyraźnie, że dzisiaj w Polsce mamy do czynienia z sytuacją, kiedy rząd i koalicja nie do końca realizują, wywiązują się z respektowania art. 24 konstytucji: państwo chroni pracę.

    Jednak w imieniu klubu Prawo i Sprawiedliwość oświadczam, że będziemy głosowali za przyjęciem tego sprawozdania.