3 punkt porządku dziennego:

Sprawozdanie Komisji Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa oraz Komisji Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej o poselskim projekcie ustawy o zmianie ustawy Prawo ochrony środowiska (druki nr 3667 i 3741).

Poseł Sprawozdawca Tadeusz Arkit:

    Dziękuję bardzo.

    Pani Marszałek! Panie Ministrze! Wysoka Izbo! Przepraszam, pani marszałek, tylko wyłączę telefon, bo się pospieszyłem.

    Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Mam zaszczyt przedstawić państwu sprawozdanie połączonych Komisji Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa oraz Komisji Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej, druki nr 3667 i 3741.

    Projekt ustawy ma na celu wprowadzenie zmian w ustawie Prawo ochrony środowiska dla stworzenia lepszych możliwości zastosowania prawnych narzędzi poprawy jakości powietrza w Polsce na szczeblu wojewódzkim i na szczeblu lokalnym oraz w zakresie ochrony przed hałasem.

    Za obecny stan jakości powietrza w Polsce odpowiedzialna jest w głównej mierze tzw. niska emisja pochodząca przede wszystkim z sektora bytowo-komunalnego obejmującego zarówno indywidualne źródła wytwarzania ciepła i przygotowania ciepłej wody, jak i małe ciepłownie komunalne, a także transport.

    Zgodnie z raportem ˝Ocena jakości powietrza za 2013 r.˝ spośród 40 stref w kraju przekroczenia poziomu dopuszczalnego PM10 stwierdzone zostały w 36 strefach, a poziomu dopuszczalnego pyłu PM2,5 powiększonego o margines tolerancji - w 24 strefach.

    Zakres proponowanych zmian obejmuje następujące zagadnienia dotyczące trzech obszarów.

    Po pierwsze, doprecyzowanie możliwości określenia dopuszczalnych rodzajów i jakości paliw zgodnie z art. 96 ustawy Prawo ochrony środowiska. Ze względu na fakt, że za obecny stan jakości powietrza w Polsce odpowiedzialna jest w głównej mierze tzw. niska emisja pochodząca przede wszystkim z sektora bytowo-komunalnego, konieczne jest doprecyzowanie mechanizmu pozwalającego na określenie dopuszczalnych rodzajów i jakości paliw. W obecnym stanie prawnym możliwość takiego działania wynika z art. 96 ustawy. Jednakże praktyczne zastosowanie tego przepisu jest problematyczne, co potwierdza próba wprowadzenia ograniczeń w zakresie jakości paliw stosowanych na obszarze gminy miejskiej Kraków podjęta w 2013 r. przez Sejmik Województwa Małopolskiego. Wątpliwości prawne i nieprecyzyjne regulacje wynikające z art. 96 ustawy były przyczyną uchylenia przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie uchwały Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 25 listopada 2013 r.

    Konieczne jest zatem doprecyzowanie tego artykułu, co umożliwi samorządom powszechne i skuteczne wykorzystanie tego narzędzia do ograniczenia negatywnego wpływu emisji zanieczyszczeń pochodzących ze starych i nieefektywnych urządzeń grzewczych, a tym samym przyczyni się do poprawy stanu jakości powietrza.

    Według danych za 2012 r. w Polsce odnotowano 13,6 mln gospodarstw domowych, w których zainstalowanych było ok. 7,5 mln pieców węglowych. Do produkcji ciepła w sektorze bytowo-komunalnym wykorzystuje się przede wszystkim paliwa stałe, czyli węgiel i biomasę. Jednakże stwierdzane są przypadki spalania wysokoemisyjnych mułów poflotacyjnych powstających w procesie wzbogacenia węgla, które powinny być wykorzystywane jedynie w instalacjach przemysłowych przystosowanych do spalania takiego rodzaju paliwa. Źródłem ciepła wykorzystywanym w tym sektorze są również odpady powstające w gospodarstwach domowych, które mają różny skład i mogą wywierać negatywny wpływ na zdrowie i życie ludzkie oraz na środowisko.

    W związku z powyższym proponuje się rozszerzenie przepisu art. 96 i doprecyzowanie zakresu uchwały sejmiku województwa, która może określać rodzaje i jakość paliw dopuszczonych do stosowania oraz minimalne wymagania techniczne dla urządzeń spalania paliw. Zmiana tego przepisu pozwoli na bardziej elastyczne zastosowanie tego instrumentu prawnego, np. określenie dopuszczalnych parametrów emisji dla kotłów, ponieważ uważamy, że węgiel jest paliwem istotnym dla naszej gospodarki i spalanie go w sposób prawidłowy, w odpowiednich urządzeniach pozwoli na poprawę stanu środowiska. Ponadto zaproponowana zmiana jednoznacznie wskazuje, które elementy uchwały są obowiązkowe, a które fakultatywne. Proponowana zmiana powinna umożliwić samorządom bardziej powszechne wykorzystanie tego narzędzia do ograniczenia negatywnego wpływu emisji zanieczyszczeń pochodzących ze starych, nieefektywnych urządzeń grzewczych, a tym samym przyczynić się do poprawy stanu jakości powietrza.

    Dodatkowo realizacja upoważnienia art. 96 może być powiązana z utworzeniem przez administrację samorządu terytorialnego subwencji dla osób zamieszkujących obszar, na którym określone zostaną dopuszczone do stosowania rodzaje paliw, których wykorzystanie związane będzie z poniesieniem dodatkowych kosztów za ogrzewanie oraz z możliwością wykorzystania innych niskoemisyjnych źródeł ciepła. Przewidywane jest bardzo duże zaangażowanie środków wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, a także dużych środków w ramach wojewódzkich i regionalnych programów operacyjnych na dofinansowanie tych przedsięwzięć.

    Beneficjentami programów są podmioty wskazane w programach ochrony powietrza, które planują albo realizują już przedsięwzięcia mogące być przedmiotem dofinansowania. Działania te obejmują m.in. wymianę starych wysokoemisyjnych urządzeń grzewczych, opalanych węglem kamiennym na wysokosprawne piece węglowe oraz urządzenia na inne paliwa, bardziej ekologiczne. Ponadto dofinansowaniu podlegać będą także termomodernizacja budynków oraz podłączenia do miejskiej sieci ciepłowniczej. W województwie małopolskim, ze względu na zły stan jakości powietrza i priorytetowe podejście do działań na rzecz poprawy Jego stanu, działania takie znalazły także odzwierciedlenie w Regionalnym Programie Operacyjnym Województwa Małopolskiego na lata 2014-2020, w którym zapisano możliwość dopłaty do wymiany kotła w wysokości 85% jego kosztów.

    Wprowadzenie zmiany w art. 96 ustawy poprzez usunięcie formalnych barier w jego stosowaniu będzie miało wpływ na wykorzystanie jednego z prawnych mechanizmów służących poprawie stanu jakości powietrza, a tym samym - stanu zdrowia ludzi. Największym problemem dla jakości powietrza jest ponadnormatywne stężenie pyłu zawieszonego oraz benzopirenu. Wysokie stężenie pyłu zawieszonego powoduje i pogłębia choroby płuc i układu krążenia, a benzopiren jest związkiem rakotwórczym. Zanieczyszczenie powietrza wpływa na wzrost liczby zgonów z powodu chorób układu oddechowego i krążenia oraz wzrost liczby przypadków wymagających hospitalizacji. Szacuje się, że w Polsce corocznie ok. 45 tys. osób umiera na choroby spowodowane złym stanem powietrza. Za ludzkimi dramatami idą koszty zewnętrzne w postaci wydatków budżetowych na leczenie chorób czy koszty zmniejszonej produktywności, to jest absencji w pracy, przechodzenia na rentę czy wcześniejszą emeryturę. Według danych Instytutu Ekonomii Środowiska szacunkowe koszty zewnętrzne w województwie małopolskim wynoszą ok. 2,8 mld zł rocznie.

    Jeśli chodzi o najistotniejsze poprawki przyjęte przez komisję w tym obszarze, są one następujące: określono tryb opracowywania i przyjmowania uchwały ze wskazaniem na potrzebę opiniowania projektu przez wójtów, burmistrzów lub prezydentów miast i starostów, których obszaru uchwała dotyczy, wskazano, że uchwała nie ma zastosowania do instalacji, dla których wymagane jest uzyskanie pozwolenia zintegrowanego albo pozwoleń na wprowadzenie gazów lub pyłów do powietrza albo dokonanie zgłoszenia.

    Drugi obszar, który jest regulowany w nowelizacji ustawy, dotyczy możliwości przeprowadzenia kompensacji emisji przez ograniczanie niskiej emisji. Mechanizm kompensacji wynikający z przepisów art. 225-229 ustawy Prawo ochrony środowiska ma na celu pogodzenie potrzeby ochrony powietrza z możliwością rozwoju działalności podmiotów, w tym działalności gospodarczej. Obecne przepisy umożliwiają kompensację wyłącznie poprzez ograniczenie emisji z innych instalacji wymagających pozwolenia na emisję, pozwolenia na wprowadzenie gazów lub pyłów do powietrza albo pozwolenia zintegrowanego. Nie ma możliwości przeprowadzenia postępowania kompensacyjnego, w przypadku gdy na danym obszarze brak innych instalacji wymagających takiego pozwolenia, a wysokie stężenia zanieczyszczeń powodowane są przez tzw. niską emisję.

    Proponowane zmiany w art. 225-229 ustawy mają na celu uelastycznienie mechanizmu kompensacji poprzez stworzenie możliwości kompensowania emisji z udziałem większej liczby podmiotów. Ułatwi to ograniczenie zjawiska tzw. niskiej emisji. W ramach postępowania kompensacyjnego przewidziano szersze możliwości kompensacji z uwzględnieniem trwałej redukcji ilości wprowadzanych do powietrza gazów lub pyłów powodujących naruszenie standardów powietrza, pochodzących z instalacji spalania paliw stałych w gospodarstwach domowych usytuowanych na obszarze gminy, w której planowana jest budowa nowej instalacji lub dokonanie istotnej zmiany istniejącej instalacji.

    Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Najistotniejsze poprawki w tym zakresie proponowane przez komisję dotyczą rozszerzenia mechanizmu kompensacji na wszystkie instalacje z uwzględnieniem m.in. możliwości likwidacji instalacji ogrzewanych paliwami stałymi nie tylko w gospodarstwach domowych, ale także w innych obiektach, np. usługowych. Dotyczą również doprecyzowania kwestii obszaru, na którym w ramach kompensacji powinna nastąpić trwała redukcja ilości substancji wprowadzanej do powietrza, wyróżnienia w mechanizmie kompensacji instalacji spalania paliw stałych eksploatowanych w ramach zwykłego korzystania ze środowiska przez osoby fizyczne niebędące przedsiębiorcami, w stosunku do których właściwym organem ochrony środowiska jest organ gminy.

    Trzeci obszar regulacji przedstawionych przez połączone komisje w ramach nowelizacji ustawy wiąże się z zaproponowaniem zmiany przepisów w zakresie ochrony środowiska przed hałasem. Proponowane zmiany mają na celu uszczegółowienie przepisów zapewniających jednolitą interpretację oraz usprawnienie przebiegu postępowań administracyjnych i racjonalność działań na rzecz ochrony środowiska. Dotyczy to zwłaszcza art. 113 ust. 2 pkt 1 ustawy, z którego po nowelizacji będzie jednoznacznie wynikało, że obowiązek podjęcia działań na rzecz ochrony środowiska przed hałasem powstaje z chwilą pojawienia się faktycznego zagospodarowania terenu, ze względu na które z mocy niniejszego przepisu wymagana jest ochrona środowiska przed hałasem. Intencją ustawodawcy było i jest nadal, aby ochrona akustyczna nie obejmowała wszystkich terenów przeznaczonych w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego pod realizację funkcji określonych w art. 113, ale tylko tereny faktycznie użytkowane zgodnie z takim przeznaczeniem. Przepisy o ochronie środowiska nie chronią bowiem zapisów miejscowych planów zagospodarowania terenu, lecz środowisko w rozumieniu terenów zagospodarowanych w sposób, o którym mowa w art. 113. Stąd proponuje się, aby użyte w omawianym przepisie wyrażenie ˝terenów przeznaczonych˝ zastąpić wyrażeniem ˝terenów faktycznie zagospodarowanych˝.

    Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Ponieważ tych drobnych zmian jest jeszcze wiele, pozwolę sobie skończyć na omówieniu tych najważniejszych i w imieniu połączonych komisji rekomenduję przyjęcie przedstawionego sprawozdania w głębokim przekonaniu, że proponowane zapisy pozwolą na poprawę stanu środowiska, w którym żyjemy, a co najważniejsze, na poprawę stanu zdrowia naszych obywateli. Dziękuję bardzo.