17 punkt porządku dziennego:

Sprawozdanie Komisji Infrastruktury, Komisji Polityki Społecznej i Rodziny oraz Komisji Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej o rządowym projekcie ustawy o rewitalizacji (druki nr 3594 i 3679).

Poseł Sprawozdawca Krystyna Sibińska:

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Z wielką przyjemnością przedstawiam sprawozdanie Komisji Infrastruktury, Komisji Polityki Społecznej i Rodziny oraz Komisji Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej o rządowym projekcie ustawy o rewitalizacji, przedłożonym w druku nr 3594. Sprawozdanie tych trzech komisji jest zawarte w druku nr 3679.

    Pokrótce przedstawię harmonogram prac nad tym projektem. Projekt trafił do Sejmu 2 lipca. 3 lipca został skierowany do pierwszego czytania. 8 lipca odbyło się pierwsze czytanie na sali posiedzeń Sejmu. Został on skierowany właśnie do tych trzech komisji. Komisje pracowały i skierowały ten projekt do podkomisji stałej ds. rozwoju i rewitalizacji miast. Podkomisja pracowała i przedłożyła swoje sprawozdanie w dniu 20 lipca trzem komisjom. Dzisiejsze sprawozdanie, które mam zaszczyt przedstawiać, to efekt prac tych trzech komisji.

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Jak pokazują statystyki, na terenie wielu miast i gmin znajdują się obszary zdegradowane, charakteryzujące się wieloma problemami społecznymi, zniszczoną infrastrukturą, gorszą jakością przestrzeni publicznej i zapaścią gospodarczą. Są to najczęściej tereny śródmiejskie, na których te negatywne zjawiska są skumulowane. Dotychczasowe starania samorządów w przywracaniu funkcji tym obszarom pokazały, że obecnie dostępne instrumenty nie gwarantują skuteczności tego procesu, zwłaszcza jeśli chodzi o powiązania projektów infrastrukturalnych z działaniami społecznymi czy gospodarczymi.

    Rządowy projekt, który był przedmiotem naszych prac, zawiera propozycje kompleksowych rozwiązań, które mają służyć ożywieniu i przywróceniu użyteczności obszarom zdegradowanym. Projekt ten daje samorządom narzędzia, dzięki którym rewitalizacja będzie mogła być dobrze zaplanowana i skutecznie zrealizowana. Integralną częścią ma być włączenie społeczności lokalnej w proces odnowy, czyli partycypacja na wszystkich etapach rewitalizacji: od planowania przez realizację aż do oceny całego procesu.

    W kilku słowach przedstawię główne założenia tego projektu rządowego. Po pierwsze, definiujemy rewitalizację jako zadanie własne gminy, nieobowiązkowe, ale dodanie tego zadania do katalogu zadań własnych otwiera przed gminami możliwości kolejnych działań i rozwiewa też różne wątpliwości, które się pojawiały, chociażby w interpretacjach regionalnych izb obrachunkowych.

    Po drugie, gmina, przystępując do procesu rewitalizacji, zaczyna od strategicznego dokumentu, czyli stworzenia gminnego programu rewitalizacji. W tym programie ma się znaleźć głęboka diagnoza obszarów zdegradowanych, mają być opisane cele rewitalizacji, określone przedsięwzięcia rewitalizacyjne, ale również określone ramy finansowe i źródła finansowania. Na każdym etapie tworzenia tego dokumentu przewidziane są szerokie konsultacje społeczne. Jest to bardzo ważne, ponieważ rewitalizacja ma służyć budowaniu zaufania społecznego, wzajemnej integracji i budowaniu poczucia tożsamości wszystkich interesariuszy procesu.

    Po wyznaczeniu tych obszarów rewitalizacji gmina będzie przystępowała do kolejnych działań. I tak rady gminy w drodze uchwały mogą powołać akty prawa miejscowego, na podstawie których zostaną wprowadzone w życie specjalne strefy rewitalizacji oraz opracowane miejscowe plany rewitalizacji. Specjalne strefy rewitalizacji to są strefy, na których będą obowiązywały szczególne regulacje prawne, chociażby z zakresu planowania przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, mieszkalnictwa, prawa podatkowego, prawa cywilnego, prawa zamówień publicznych.

    Dzięki tym przepisom, dzięki wprowadzeniu specjalnych stref rewitalizacji będzie również możliwe prowadzenie budownictwa mieszkaniowego, które w tej ustawie zostaje zdefiniowane jako nowy cel publiczny, co umożliwia chociażby przekazywanie wspólnotom dotacji przez gminy. Wprowadzone zostanie również prawo pierwokupu przez gminy, możliwość wywłaszczania nieruchomości o nieuregulowanym stanie prawnym. Możliwa będzie także sprzedaż z bonifikatą obiektów przeznaczonych do rewitalizacji. Chcemy też wprowadzić zmiany w zamówieniach publicznych, które w sposób specjalny będą traktowały prace realizowane w związku z przedsięwzięciami rewitalizacyjnymi.

    Szczególne regulacje mają też dotyczyć gminnego zasobu mieszkaniowego. Gmina zostanie wyposażona w instrumenty, które ułatwią prowadzenie rewitalizacji, ale też - i trzeba to bardzo mocno podkreślić - zabezpieczą interesy mieszkańców obszarów rewitalizowanych.

    Miejscowy plan rewitalizacji to jest swego rodzaju miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego. To narzędzie również daje możliwość określenia szczególnych warunków realizacji inwestycji na terenie specjalnych stref rewitalizacji, ale może też regulować rodzaje prowadzonej działalności handlowej czy usługowej. Takie były główne założenia projektu rządowego.

    W czasie prac podkomisji i komisji wprowadziliśmy kilkanaście poprawek merytorycznych oraz wiele poprawek redakcyjnych i legislacyjnych. Powiem krótko o poprawkach merytorycznych. Mianowicie w art. 6 wydłużyliśmy okres przewidziany na konsultacje społeczne, wydłużyliśmy go z 21 do 30 dni. W art. 7 wprowadziliśmy rozwiązanie, zgodnie z którym obsługa komitetu rewitalizacyjnego ma być zapewniona przez wójta, burmistrza albo prezydenta miasta. Doprecyzowaliśmy zapisy w art. 10. Zmieniliśmy art. 11, wprowadzając tam takie zmiany, jak doprecyzowanie, że w ramach specjalnych stref rewitalizacyjnych będziemy mogli wprowadzić zakaz wydawania decyzji o warunkach zabudowy dla zmiany sposobu zagospodarowania terenu, ale dodaliśmy tutaj również zmianę sposobu użytkowania budynków. Dokonaliśmy też zmiany skali dokumentów, w których te plany rewitalizacyjne będą opracowywane, z 1:1000 na 1:5000.

    Wprowadziliśmy również bardzo istotne zmiany związane z ochroną lokatorów, dotyczą one art. 28 i 29. Jest to bardzo ważne. Takie były też sugestie, wnioski organizacji, które chronią prawa lokatorów, organizacji społecznych. Wprowadziliśmy tu szczególną zmianę, mianowicie w miejsce wypowiedzenia obowiązującej umowy najmu zaproponowaliśmy mechanizm, zgodnie z którym wójt, burmistrz albo prezydent miasta, działając jako strona stosunku cywilnoprawnego, informuje lokatora o konieczności opróżnienia lokalu na czas robót budowlanych. Po zakończeniu tych prac, tych robót budowlanych lokator uprawniony jest do powrotu do pierwotnie zajmowanego lokalu, chyba że wcześniej zdecyduje się na inny lokal. Było to bardzo istotne, ponieważ w opinii organizacji, które stoją na straży praw lokatorów, była obawa o to, że gminy mogą nadużywać tego instrumentu i wyprowadzać mieszkańców, którzy np. zalegają z opłatami czy są z różnych powodów uciążliwi, albo robić to z innych powodów znanych gminie. Dlatego ten zapis został przyjęty. W naszej ocenie bardzo dobrze się stało, że taka była decyzja komisji.

    Kolejne poprawki, które wprowadzamy, polegają na tym, że proponujemy, aby również w przypadku tzw. dużych wspólnot mieszkaniowych gmina mogła uzyskać orzeczenie sądowe zezwalające na dokonanie czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu wspólnotą mieszkaniową, jeśli wniosek dotyczy wykonania robót budowlanych przewidzianych w gminnym programie rewitalizacyjnym. To są zmiany w art. 34.

    Wprowadziliśmy również kilka zmian w art. 39, one wynikają z rozszerzenia dwóch elementów, jeśli chodzi o katalog celów publicznych, a mówimy o instytucjach kultury w rozumieniu przepisów o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej oraz zakresie wybranych elementów zagospodarowania przestrzeni publicznej, to jest np. wydzielenie gruntów publicznie dostępnych na ciągi piesze, place, parki, promenady lub bulwary po to, żeby można było tam prowadzić również te działania rewitalizacyjne.

    Kilka zmian wprowadziliśmy w art. 41 dotyczącym ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Te wszystkie zmiany mają na celu przede wszystkim zadbanie o to, żeby proces rewitalizacji przebiegał tak, jak być powinno, czyli zapewniamy jako priorytet wykorzystanie tego terenu, który był już wcześniej zurbanizowany, czyli przywracamy te zdegradowane obszary miastom. Te zapisy mają zapobiec rozlewaniu się miast i rozbudowy podmiejskiej, bo przecież celem rewitalizacji jest przywracanie tej starej, zdegradowanej struktury i nadanie jej nowych funkcji.

    Są to również przepisy dotyczące może nie nowych obowiązków, ale uszczegółowienia pewnych obowiązków projektantów, urbanistów, to znaczy chcemy, żeby bilansowanie potrzeb i możliwości gminy w zakresie przeznaczania nowych terenów pod zabudowę było bardziej precyzyjne, ale również takie, żeby dokumenty, które są projektowane w ramach planów rewitalizacyjnych, były trwałe i nie podlegały tak szybko podważeniu. Dopisujemy wyraz ˝istotne˝, jeśli chodzi o naruszenie przepisu, i wtedy ewentualnie będą mogły być podważane te przepisy.

    W art. 52 wprowadzamy przepis, który rozszerza zakres stosowania przepisu art. 33 na postępowania przed sądami cywilnymi, które w dniu wejścia w życie ustawy są w toku.

    W art. 46 wprowadzamy zmiany dotyczące partnerstwa publiczno-prywatnego, gdzie jednoznacznie wskazujemy, że w ramach porozumień między partnerami publicznym i prywatnym w umowie partnerstwa publiczno-prywatnego strony mogą wyodrębnić te elementy wynagrodzenia, które mają mieć charakter wydatków majątkowych.

    Myślę, że to są wszystkie zmiany, które w trakcie prac podkomisji i komisji zostały wprowadzone. Dlatego też zarówno te główne założenia projektu rządowego, jak i poprawki wprowadzone w czasie prac komisji upoważniają mnie, i z upoważnienia komisji robię to z wielką przyjemnością, do rekomendowania Wysokiej Izbie uchwalenia tej ustawy, na którą oczekują polskie miasta, oczekują polskie samorządy.

    Chciałabym podziękować wszystkim tym, którzy pracowali nad tym projektem ustawy, bo byli to przedstawiciele samorządów, przedstawiciele Związku Miast Polskich, Związku Powiatów Polskich i wielu już wspomnianych organizacji, które stoją na straży ochrony praw lokatorskich, ale również takich, którym proces rewitalizacji leży na sercu.

    Myślę, że warto wspomnieć o jeszcze jednym aspekcie, mianowicie takim, że ta ustawa to jest narzędzie, które dajemy samorządom, żeby mogły sięgnąć po olbrzymie pieniądze unijne, które są przewidziane na prace rewitalizacyjne w obecnej perspektywie unijnej. A przypomnę, że jest to 25 mld zł, z tego 7 mld - w programach krajowych, 15 - w regionalnych i 3 mld w budżecie państwa i samorządów.

    Przypomnę również, że Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju zatwierdziło w ostatnim czasie wytyczne do projektów rewitalizacyjnych, które będą mogły uzyskać dofinansowanie w ramach tych programów. Co ważne, już w tej chwili, już wkrótce będzie można sięgać po te środki, np. w ramach pomocy technicznej gminy będą mogły z nich skorzystać na opracowanie gminnych programów rewitalizacyjnych.

    To tyle, panie marszałku, oczywiście powtórzę wniosek trzech komisji, prośbę o to, żeby Wysoka Izba raczyła uchwalić ten projekt ustawy. Dziękuję bardzo. (Oklaski)

    (Przewodnictwo w obradach obejmuje wicemarszałek Sejmu Wanda Nowicka)