4 punkt porządku dziennego:

Sprawozdanie Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka oraz Komisji Zdrowia o poselskim projekcie ustawy o uzgodnieniu płci (druki nr 1469 i 3648).

Poseł Damian Raczkowski:

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W imieniu klubu Platforma Obywatelska pragnę przedstawić stanowisko w sprawie projektu ustawy o uzgodnieniu płci, druki nr 1469 i 3648.

    Jak już wspomniała poseł wnioskodawca pani Joanna Mucha, głównym celem projektu jest stworzenie odrębnej procedury sądowej, która umożliwiałaby uznanie tożsamości płciowej jako podstawy do określenia płci osób, u których występuje niezgodność między tożsamością płciową a płcią metrykalną. Projekt niniejszej ustawy wyczerpująco określa również skutki prawne postanowienia sądu o uzgodnieniu płci w odniesieniu zarówno do sfery publicznoprawnej, jak i sfery stosunków cywilnych.

    Przy obecnym stanie prawnym płeć człowieka zostaje ustalona przy urodzeniu na podstawie zewnętrznych cech płciowych, a jej wpisanie do aktu urodzenia następuje w oparciu o zgłoszenie, o którym mowa w art. 40 ustawy z dnia 29 września 1986 r. Prawo o aktach stanu cywilnego. Płeć określona w taki sposób stanowi element tożsamości prawnej osoby oraz służy do jej identyfikacji. Rozbieżność między płcią ustaloną przy urodzeniu a wewnętrznym poczuciem i indywidualnym doświadczaniem płci społecznej, a więc płcią rozumianą jako kategoria społeczna, powoduje znaczne utrudnienia w normalnym funkcjonowaniu takich osób. Brak ustawy kompleksowo regulującej procedurę uzgodnienia rozbieżności między tożsamością płciową a płcią metrykalną stanowi w Polsce jeden z głównych problemów osób transseksualnych i interseksualnych według raportu Agencji Praw Podstawowych Unii Europejskiej z 2008 r. i 2010 r.

    Aktualnie procedura medyczna i urzędowa uzgodnienia płci nie jest uregulowana prawnie. Polskie prawo nie przewiduje unormowań w zakresie zmiany wpisu określającego płeć w akcie urodzenia. Z kolei procedura sądowego uzgodnienia płci zgodnie z projektem ustawy jest przewidziana dla osób, które dążą do uznania ich tożsamości płciowej oraz uzyskania zgodności między płcią odczuwaną psychicznie i płcią metrykalną. Przez płeć metrykalną w projekcie ustawy rozumienie się płeć wpisaną do aktu urodzenia, natomiast tożsamość płciowa definiowana jest jako utrwalone, intensywnie odczuwane doświadczanie i przeżywanie własnej płciowości, która odpowiada lub nie płci metrykalnej. W większości przypadków płeć metrykalna, która zostaje określona przy urodzeniu, jest zgodna z tożsamością płciową człowieka. Nierzadko jednak zdarzają się przypadki, gdy zachodzi rozbieżność między nimi. Projekt ustawy ma regulować sytuację właśnie takich osób.

    Projekt niniejszej ustawy proponuje w art. 7 ustalenie dolnej granicy wieku - 13 lat dla osób posiadających cechy charakterystyczne dla obu płci lub których płeć nie może być jednoznacznie określona na podstawie posiadanych cech. Warunkami prawnego uzgodnienia płci takiej osoby mają być opinie specjalistów, zgoda rodziców, prawnego opiekuna lub sądu rodzinnego w przypadku ich braku. Konieczne jest też wyrażenie zgody przez osobę, której to dotyczy.

    Wysoki Sejmie! Warto podkreślić, iż o taką regulację zabiegano w stanowisku Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy wzywającym państwa członkowskie Rady Europy do zapewnienia osobom transseksualnym prawa do dokumentów, które odzwierciedlałyby ich tożsamość płciową, bez konieczności poddawania się procedurom medycznym, takim jak operacja korekty płci, czy terapii hormonalnej. Istotne w zakresie projektowanej ustawy jest również stanowisko Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, który wymaga realizacji pozytywnych obowiązków państw wynikających z art. 8 europejskiej konwencji praw człowieka. Obowiązki te polegają na wprowadzeniu formalnego uznania tożsamości płciowej osób transseksualnych oraz uregulowania prawnie wszelkich skutków tego uznania.

    Projekt ustawy, który przewiduje stworzenie sądowej procedury uzgodnienia płci, nie jest objęty prawem Unii Europejskiej, jest natomiast zgodny z orzecznictwem Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, a także unijnymi standardami ochrony osób przed dyskryminacją ze względu na płeć wynikającymi z dyrektyw wprowadzających zasadę równego traktowania w różnych obszarach oraz orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Klub Platforma Obywatelska zauważa konieczność uchwalenia aktu prawnego, który w sposób całościowy regulowałby sytuację osób dotkniętych problemem niezgodności między tożsamością płciową a płcią metrykalną. Z tego względu w imieniu Klubu Parlamentarnego Platforma Obywatelska wnoszę o przyjęcie przez Sejm projektu ustawy zawartego w druku nr 3648. Dziękuję uprzejmie. (Oklaski)