Poseł Stanisława Prządka - Wystąpienie z dnia 10 lipca 2015 roku.

Poseł Stanisława Prządka:

Szanowna Pani Marszałek! Panie Prezesie Trybunału Konstytucyjnego! Wysoki Sejmie! Jak co roku Wysoka Izba debatuje nad informacją o istotnych problemach wynikających z działalności i orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego. Tym razem chodzi o rok 2014 - druk sejmowy nr 3328, stanowisko Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka oraz Komisji Ustawodawczej zawarto w druku nr 3453. Po raz kolejny mam zaszczyt zaprezentować stanowisko Klubu Poselskiego Sojusz Lewicy Demokratycznej w tej sprawie.

Na wstępie mojego wystąpienia pragnę poinformować, że nasz klub przyjmuje do wiadomości i aprobuje przedmiotową informację, a także podziela stanowisko szeroko zaprezentowane w tej dyskusji przez posła sprawozdawcę komisji i pana posła Damiana Raczkowskiego.

Członkowie komisji z uwagą wysłuchali wystąpienia pana prezesa Andrzeja Rzeplińskiego podczas posiedzenia komisji w dniu 10 czerwca br., które jak zawsze było syntetyczne, a jednocześnie wyczerpujące, ujęte w skondensowanej, przejrzystej formie i poruszało najistotniejsze problemy i zagadnienia działalności Trybunału Konstytucyjnego w 2014 r. W wystąpieniu pokazano wagę spraw, które musi rozstrzygać trybunał, a także jego rolę i znaczenie w umacnianiu reguł i zasad funkcjonowania demokratycznego państwa prawa.

Pragnę w tym miejscu podziękować panu prezesowi za przedstawioną informację i korzystając z okazji, wyrazić uznanie za dobrą i konstruktywną współpracę z Sejmem, w szczególności z Komisją Sprawiedliwości i Praw Człowieka, której pracami mam zaszczyt kierować. Mówię to zwłaszcza w kontekście ostatnich miesięcy, gdy nasze kontakty były szczególnie intensywne w związku z pracami nad przedstawionym przez prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej projektem ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, druk nr 1590. Dziękuję, panie prezesie.

Wysoka Izbo! W każdej informacji ważną częścią składową są dane statystyczne. Pozwolę sobie zatem przywołać tylko ważniejsze liczby z tych przytaczanych już przez pana prezesa. W 2014 r. do Trybunału Konstytucyjnego wpłynęło łącznie 530 spraw, wniosków, pytań prawnych i skarg konstytucyjnych. Było ich o 10% więcej niż w roku poprzednim. W zeszłym roku trybunał rozpoznał 157 spraw, wydał 119 orzeczeń, a część spraw została rozstrzygnięta łącznie. Spośród 119 orzeczeń trybunał wydał 71 wyroków rozstrzygających sprawy merytorycznie i 48 postanowień o umorzeniu postępowania. W 38 wyrokach orzekł on o niezgodności z wzorcem kontroli co najmniej jednego z kwestionowanych przepisów. W ubiegłym roku do trybunału wpłynęło 375 skarg konstytucyjnych.

W tym miejscu pragnę z satysfakcją podkreślić fakt, że mimo wzrastającej liczby spraw trybunał skrócił w zeszłym roku średni czas rozstrzygania spraw o 1 miesiąc.

Z przekazanych Sejmowi informacji wynika, że w 2012 r. średni czas załatwiania spraw wynosił 24 miesiące, w 2013 r. - 19 miesięcy, a w 2014 r. - 18 miesięcy. Podzielam wyrażony przez pana prezesa pogląd, iż zwłaszcza z perspektywy skarżących jest to długi okres, a jednocześnie rozumiem uwarunkowania, które sprawiają, że oczekiwania skracania tego czasu w kolejnych latach - nawet z pomocą nowej ustawy - są trudne do spełnienia.

W przekazanej Wysokiej Izbie informacji pan prezes Andrzej Rzepliński poświęcił dużo miejsca i uwagi zagadnieniu wyjątkowo ważnemu dla konstytucyjnego współdziałania Trybunału Konstytucyjnego z Sejmem. Chodzi o odraczanie przez trybunał terminu utraty mocy obowiązującej niekonstytucyjnych przepisów. Trybunał odroczył termin utraty mocy w 17 sprawach na 38 spraw, w których dopatrzył się niekonstytucyjności co najmniej jednego z zakwestionowanych przepisów. Odsetek spraw wynoszący 45% był najwyższy w historii orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego.

Istotną przyczyną stosowania klauzuli odraczającej jest konieczność utrzymania mocy obowiązujących przepisów, które choć są niekonstytucyjne, to są niezbędne do dalszego prowadzenia lub wszczynania postępowań przed organami państwa albo do funkcjonowania organu państwa, bądź też niekonstytucyjnych przepisów mających na celu zapewnienie bezpieczeństwa, np. potrzebnych do zapewnienia efektywnych mechanizmów walki z zagrożeniami i chroniących społeczeństwo przed wzrostem przestępczości lub potrzebnych do zapewnienia skutecznego wykonywania orzeczeń sądów karnych przez kuratorską służbę sądową.

W swym wystąpieniu wygłoszonym na posiedzeniu komisji pan prezes stwierdził, że Trybunał Konstytucyjny życzliwie odnosi się do działań ustawodawcy podjętych w związku z wydaniem wyroku i mających na celu zmianę przepisów uznanych w wyroku za niekonstytucyjne. Zdarza się tak, iż trybunał i parlament pracują równolegle. Podejście trybunału jest takie, że decyduje się on na odroczenie utraty mocy obowiązujących niekonstytucyjnych przepisów, biorąc pod uwagę zaawansowane prace legislacyjne.

Trybunał bierze także pod uwagę to, że jego wyroki mogą oznaczać dla budżetu państwa dodatkowe, nieprzewidziane w ustawie budżetowej koszty, a to jest już oblig ustrojowy, konstytucyjny. Odroczenie terminu utraty mocy obowiązującej niekonstytucyjnych przepisów ma umożliwić Sejmowi zapewnienie odpowiednich środków na wypłatę dodatkowych świadczeń, co jest szczególnie istotne z punktu widzenia tych, którzy spodziewają się otrzymać świadczenia w wyniku wyroku trybunału. To stan, który my, posłowie, odnotowujemy z satysfakcją.

Wysoka Izbo! Poseł sprawozdawca i moi przedmówcy zabierający głos zwracali uwagę na wiele innych kwestii poruszanych w informacji przedłożonej przez pana prezesa Trybunału Konstytucyjnego. Nie chcąc powtarzać wyrażanych opinii, pozwolę sobie nawiązać jednym zdaniem do wspomnianej już tutaj przez pana prezesa w jego wypowiedzi uchwalonej ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, zgłoszonej przez prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej pana Bronisława Komorowskiego. Nad tym projektem pracowały wspólnie Komisja Sprawiedliwości i Praw Człowieka i Komisja Ustawodawcza. Niech mi będzie wolno podzielić wyrażoną przez pana prezesa opinię, że ta nowa regulacja - której celem jest, na tle 18-letnich doświadczeń obowiązywania ustawy z 1977 r., a także wzorem podejścia innych państw, racjonalizacja postępowania przed sądem konstytucyjnym - spełni oczekiwania i nadzieje, że tym samym zwiększy się prawdopodobieństwo, iż skróceniu ulegnie czas załatwiania jednej sprawy, i że ustawa przyjęta przez Sejm będzie regulowała szereg innych ważnych kwestii w sposób właściwy, o czym była mowa, zwłaszcza szczegółowo mówił o tym w swoim wystąpieniu pan prezes, a także że będzie to ustawa nowa, jak to pan prezes określił. Pan prezes mówił, że to ustawowa baza funkcjonowania Trybunału Konstytucyjnego i pełnienia misji kontroli konstytucyjności prawa i zgodności hierarchicznej aktów podkonstytucyjnych z ustawą zasadniczą.

Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Panie Prezesie Trybunału Konstytucyjnego! Ponieważ jest to ostatnia debata w tej kadencji Sejmu nad informacją o istotnych problemach wynikających z działalności i orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, pragnę przekazać w imieniu własnym, moich koleżanek i kolegów z Klubu Parlamentarnego Sojusz Lewicy Demokratycznej panu prezesowi słowa uznania, a także podziękowania dla pana prezesa (Dzwonek), wszystkich sędziów Trybunału Konstytucyjnego i pracowników trybunału za harmonijną i konstruktywną współpracę w ciągu tych czterech minionych lat. Myślę, że wszyscy mamy prawo mieć satysfakcję z uczestniczenia w pracach i działaniach na rzecz wypracowania rozwiązań umacniających pozycję i znaczenie Trybunału Konstytucyjnego w systemie instytucji i organów demokratycznego państwa prawa. Dziękuję bardzo za uwagę.