56 punkt porządku dziennego:

Informacja o istotnych problemach wynikających z działalności i orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego w 2014 roku (druk nr 3328) wraz ze stanowiskiem Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka oraz Komisji Ustawodawczej (druk nr 3453).

Poseł Damian Raczkowski:

    Pani Marszałkini! Wysoka Izbo! Panie Prezesie! Mam przyjemność w imieniu połączonych Komisji Ustawodawczej i Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka przedstawić sprawozdanie komisji dotyczące ˝Informacji o istotnych problemach wynikających z działalności i orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego w 2014 roku˝, tj. informacji zawartej w druku nr 3328.

    Zanim do tego przejdę, chciałbym odnieść się do wypowiedzi, do słów, które padły przed chwilą z mównicy sejmowej, i podziękować panu prezesowi Rzeplińskiemu za ten dobry dla Trybunału Konstytucyjnego i dla polskiego systemu prawnego rok.

    Jest to istotne, ponieważ przez ostatnie dwa lata, w czasie których pracowaliśmy nad wspominaną przez pana prezesa Rzeplińskiego ustawą o Trybunale Konstytucyjnym, pan prezes bardzo wiele czasu poświęcił na to, aby opisać zawarte tam nowe regulacje. Cieszy, że ta ocena jest bardzo pozytywna. Nie chciałbym powtarzać, powielać tego, jeśli chodzi o nowe rozwiązania, które zostały wprowadzone czy są wprowadzane ustawą, ale my, jako osoby, które głosowały nad przyjęciem tego aktu prawnego, również mamy nadzieję, iż zostaną spełnione oczekiwania, jakie miał prezydent, wnosząc projekt ustawy o Trybunale Konstytucyjnym do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej. Właściwie został ostatni etap procesu ustawodawczego, czyli zwieńczenie ustawy podpisem, co - mam nadzieję - nastąpi niebawem.

    Cieszą opinie, sformułowania takie jak to, że to jest dobry kierunek czy że praktyka orzecznicza Trybunału Konstytucyjnego z ostatnich lat znalazła odzwierciedlenie w nowych przepisach. Mamy również nadzieję, że sprostamy postulatowi, który padł w ostatnich zdaniach wypowiedzi pana prezesa, o wyborze, który w części dokona się w tym roku, bo kadencja pięciu sędziów Trybunału Konstytucyjnego upływa w 2015 r. Dwóch sędziów swoją kadencję skończy w roku 2016.

    Wracając do kwestii informacji i sprawozdania komisji ? propos problemów wynikających z działalności i orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego w roku 2014, chciałbym, aby jeszcze raz wybrzmiała informacja o tym, iż w 2014 r. do trybunału wpłynęło 530 spraw, wniosków, pytań prawnych i skarg konstytucyjnych. W stosunku do roku 2013 trybunał otrzymał o 10% więcej wniosków. W 2014 r. wpłynęło 375 skarg, a także wpłynęły 42 wnioski pochodzące od podmiotów o ograniczonej legitymacji wnioskowej. A więc wpływ skarg był o 13% większy w stosunku do roku poprzedniego, zaś wpływ wniosków większy aż o 40%.

    Trybunał rozpoznał 157 spraw i wydał 119 orzeczeń. Wśród 119 orzeczeń było 71 wyroków rozstrzygających sprawy merytorycznie i 48 postanowień o umorzeniu postępowania, w tym jedno postanowienie o umorzeniu postępowania przed wydaniem wyroku. Stanowi to odpowiednio 60% i 40% wydanych orzeczeń.

    W 38 wyrokach trybunał orzekł o niezgodności z wzorcem konstytucyjnym co najmniej jednego z zakwestionowanych przepisów. W stosunku do roku poprzedniego nastąpił nieznaczny - o 6% - spadek ogólnej liczby wydanych orzeczeń. Na podobnym poziomie ukształtowała się ich średnia liczba w skali miesiąca - 10.

    Warto podkreślić, o czym mówił pan prezes w swoim wystąpieniu, iż pomimo zwiększonej liczby wniosków Trybunał Konstytucyjny skrócił średni czas rozstrzygania spraw o jeden miesiąc. W 2012 r. średni czas rozpatrzenia sprawy wynosił 24 miesiące, w 2013 r. - 19 miesięcy, a w ubiegłym roku ten czas wynosił 18 miesięcy.

    Wstępnemu rozpoznaniu podlegają pytania prawne sądów, wnioski podmiotów o nieograniczonej legitymacji oraz wnioski Krajowej Rady Sądownictwa. W 2014 r. do Trybunału Konstytucyjnego wpłynęło 80 pytań prawnych i 33 wnioski podmiotów o nieograniczonej legitymacji. Wśród podmiotów mających nieograniczoną legitymację wnioskową byli: rzecznik praw obywatelskich, który jak zwykle złożył najwięcej wniosków, grupy posłów - 7, prokurator generalny - 4, a zatem mniej niż w 2012 r. Z kolei prezydent Rzeczypospolitej Polskiej złożył 2 takie wnioski, a grupa senatorów - 1. Sądy powszechne skierowały do Trybunału Konstytucyjnego 76 pytań prawnych, a sądy administracyjne - 4.

    W 2014 r. do rozpoznania merytorycznego wpłynęło łącznie 181 spraw, w tym 113 spraw niepodlegających wstępnemu rozpoznaniu. W porównaniu z rokiem poprzednim liczba spraw, które wpłynęły do rozpoznania merytorycznego, spadła o 12%. Postanowienia wydane przez Trybunał Konstytucyjny w 2014 r. na etapie kontroli merytorycznej to przede wszystkim postanowienia o częściowym umorzeniu postępowania wydane w ramach wyroku - tych było 50 - i o umorzeniu postępowania w całości - tych było 47. W jednym wypadku postępowanie uległo częściowemu umorzeniu jeszcze przed wydaniem wyroku. Te dane są bardzo zbliżone do danych z roku 2013, różnią się tylko tym, iż w 2013 r. liczba postanowień o umorzeniu postępowania w całości wynosiła 54, czyli zmniejszyła się o 7.

    W ubiegłym roku Trybunał Konstytucyjny wydał 5 postanowień sygnalizacyjnych. Przedstawił w nich uwagi o stwierdzonych uchybieniach i lukach w prawie, których usunięcie było niezbędne do zapewnienia spójności systemu prawnego. I tak w pierwszej sprawie, K51/12, uwagi dotyczyły ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. Kodeks wyborczy. Chodziło o lukę w prawie polegającą na braku możliwości uruchomienia postępowania w sprawie orzeczonej niezdolności do pracy lub niezdolności do samodzielnej egzystencji wójta, burmistrza czy też prezydenta miasta w inny sposób aniżeli na wniosek zainteresowanego. Jej usunięcie było niezbędne dla zapewnienia spójności systemu prawnego Rzeczypospolitej Polskiej. Ta sprawa została rozwiązana. W drugiej sprawie, SK5/12, uwagi dotyczyły niezbędności podjęcia działań ustawodawczych zmierzających do usunięcia nieprawidłowości w postępowaniach karnych, w których osoby małoletnie pokrzywdzone w wyniku przestępstwa jednego lub obojga z rodziców reprezentowane są przez kuratora ustanowionego przez sąd opiekuńczy. W innej sprawie, K43/12, uwagi dotyczyły niezbędności podjęcia systemowych działań wspierających decyzję o podwyższaniu i zrównaniu wieku emerytalnego kobiet i mężczyzn. W kolejnym, czwartym postanowieniu sygnalizacyjnym, SK53/12, uwagi trybunału dotyczyły niezbędności podjęcia działań ustawodawczych zmierzających do uwzględnienia w przepisach o kosztach sądowych w sprawach cywilnych szczególnej sytuacji procesowej powstającej na skutek zawarcia ugody sądowej w toku rozpoznawania zarzutów od nakazu zapłaty. W ostatniej, piątej sprawie, K49/12, uwagi trybunału dotyczyły stwierdzonej luki prawnej w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa. Jej usunięcie było niezbędne dla zapewnienia spójności systemu prawnego Rzeczypospolitej Polskiej, a polegała ona na braku urzędowej formy zakomunikowania zainteresowanemu o wydaniu interpretacji indywidualnej przepisów prawa podatkowego w terminie określonym w art. 14d tej ustawy oraz o pozytywnym lub negatywnym charakterze tej interpretacji.

    Wysoka Izbo! W 2014 r. trybunał wydał 38 wyroków o niezgodności z wzorcem kontroli co najmniej jednego z zakwestionowanych przepisów - jest to 54% wszystkich wyroków. W pozostałych 33 trybunał orzekł o zgodności lub nieadekwatności z wzorcem kontroli, dotyczy to 46% wszystkich wyroków. W 16 wyrokach - jest to 23% - trybunał orzekł tzw. prostą zgodność lub niezgodność z wzorcem kontroli. W 2 wyrokach trybunał orzekł wyłącznie o nieadekwatności wzorca kontroli.

    W 2014 r. sędziowie zgłosili 5 zdań odrębnych do postanowienia o umorzeniu postępowania, przy 47 wszystkich postanowieniach, co stanowiło 11% ogólnej liczby wydanych postanowień. W 2014 r., odmiennie niż w latach poprzednich, liczba wydanych wyroków w ramach kontroli konkretnej była mniejsza w porównaniu z liczbą wyroków, które zapadły w ramach kontroli abstrakcyjnej. Od 2013 r. do 2014 r. w przypadku kontroli konkretnej ta liczba zmniejszyła się o 4, a w przypadku kontroli abstrakcyjnej - zwiększyła się o 4. Wszystkie wyroki trybunału były wydane w trybie kontroli następczej. Warto jeszcze dodać, że w większości spraw zakończonych wyrokiem trybunał orzekał w składzie pięciu sędziów - 56 wyroków - w pełnym składzie zapadło 6 wyroków, a w składzie trzech sędziów - 9 wyroków.

    W 2014 r. do merytorycznej kontroli przekazano również 11% rozpoznawanych wstępnie skarg konstytucyjnych. W latach 1997-2014 odsetek skarg przekazanych do merytorycznego rozpoznania wyniósł 20%.

    Tak jak sygnalizował wcześniej pan prezes, w roku 2014 trybunał rozstrzygał o kilku ważnych problemach konstytucyjnych. Były to m.in. wyroki trybunału o świadczeniu pielęgnacyjnym i innych świadczeniach opiekuńczych, wieku emerytalnym, ochronie prywatności i autonomii informacyjnej człowieka, podatku od dochodów nieujawnionych, opodatkowaniu nieodpłatnych świadczeń pracowniczych, wolności religii, wolności zgromadzeń, obowiązku wskazania sprawcy wykroczenia drogowego, karaniu posiadania marihuany, ochronie własności i dochodów jednostek samorządu terytorialnego.

    Wysoka Izbo! Od lat, będąc członkiem Komisji Ustawodawczej czy komisji sprawiedliwości, wspólnie z innymi prawnikami, którzy tam pracują nad stanowieniem prawa, bardzo dobrze, bardzo wysoko oceniamy jakość orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego. Jesteśmy pełni podziwu dla jakości wykonywanej przez sędziów Trybunału Konstytucyjnego pracy. Jednocześnie chciałbym powiedzieć, że Trybunał Konstytucyjny to nie tylko sędziowie, to jest również biuro trybunału, w którym pracuje sto kilkadziesiąt osób. W toku prac nad ustawą o Trybunale Konstytucyjnym panowie prezesi wielokrotnie powtarzali, jak ważni są ci ludzie, jak wiele pracy i energii wkładają w to, aby wspomagać sędziów. Z tego miejsca chciałbym pogratulować i podziękować również tym wszystkim pracownikom, co niniejszym czynię. Bardzo dziękuję za wysłuchanie tego stanowiska.