39 punkt porządku dziennego:

Sprawozdanie Komisji Nadzwyczajnej o poselskim projekcie ustawy o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji strategicznych inwestycji w zakresie sieci przesyłowych (druki nr 3475 i 3602).

Poseł Sprawozdawca Mirosława Nykiel:

    Dziękuję bardzo.

    Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Panie Ministrze! Mam zaszczyt w imieniu Komisji Nadzwyczajnej do spraw energetyki i surowców energetycznych przedstawić sprawozdanie o poselskim projekcie ustawy o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji strategicznych inwestycji w zakresie sieci przesyłowych, druki nr 3475 i 3602.

    Wysoki Sejmie! Marszałek Sejmu w dniu 9 czerwca 2015 r. skierował powyższy projekt do Komisji Nadzwyczajnej do spraw energetyki i surowców energetycznych do pierwszego czytania. Komisja Nadzwyczajna do spraw energetyki i surowców energetycznych, po przeprowadzeniu pierwszego czytania oraz rozpatrzeniu tego projektu ustawy na posiedzeniu w dniu 23 czerwca, powołała podkomisję, której miałam zaszczyt przewodniczyć. Na posiedzeniu komisji do spraw energetyki i surowców energetycznych 7 lipca zostało przyjęte sprawozdanie z tych prac. Wnoszę, aby Wysoki Sejm uchwalił przedstawiony projekt ustawy, ale przedtem chciałabym to uzasadnić i powiedzieć coś na temat projektu, który przedstawiam.

    Wysoki Sejmie! Wejście w życie tego projektu ustawy przyczyni się do realizacji jednego z najistotniejszych celów tworzenia wspólnotowego rynku energii elektrycznej w ramach Unii Europejskiej, chodzi o zapewnienie ciągłych i bezpiecznych dostaw energii elektrycznej w ramach Unii Europejskiej. Polska jako kraj położony w centralnej Europie i państwo członkowskie zobowiązana jest przyczynić się do budowy wspólnego rynku energii elektrycznej, w szczególności tworząc warunki do bezpiecznego tranzytu energii elektrycznej pomiędzy wschodnią a zachodnią częścią kontynentu.

    Wysoka Izbo! Prawodawstwo Unii Europejskiej nałożyło na Polskę liczne obowiązki w zakresie wzmocnienia bezpieczeństwa przesyłu energii elektrycznej oraz zintegrowania systemów elektroenergetycznych. Ponadto na Polsce ciążą obowiązki w zakresie współtworzenia zliberalizowanego rynku przesyłu energii, a także wzmocnienia konkurencyjności w dziedzinie elektroenergetyki.

    Celem realizowanym przez Komisję Europejską w nowej perspektywie finansowej na lata 2014-2020 jest zapewnienie rozwoju w oparciu o zwiększenie konkurencyjności gospodarki, poprawę spójności społecznej i terytorialnej, poprzez likwidowanie barier rozwojowych, oraz podnoszenie sprawności i efektywności państwa. Zwiększanie konkurencyjności gospodarki realizowane będzie m.in. poprzez szereg działań związanych z zapewnieniem zrównoważonego rozwoju sektora energetyki. Warunkiem koniecznym dla realizacji tak postawionego zadania przez Rzeczpospolitą Polską jest przejście na gospodarkę mniej emisyjną i przeciwdziałanie zmianom klimatu, ale przede wszystkim zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego kraju. Realizacja tego celu jest w dużym stopniu zależna od prowadzenia inwestycji w zakresie infrastruktury sieciowej służących poprawie efektywności energetycznej oraz umożliwienia przyłączenia nowych źródeł energii, w tym energii odnawialnej.

    W celu wsparcia i objęcia szczególnym nadzorem strategicznych inwestycji infrastrukturalnych umożliwiających m.in. realizację powyższych celów, w tym rozwoju jednolitego rynku energii oraz eliminacji tzw. wysp energetycznych, Unia Europejska wdraża politykę tworzenia szczególnych ram prawnych dla strategicznych inwestycji energetycznych, określanych mianem projektów wspólnego zainteresowania, z angielskiego project of common interest, czyli dalej w skrócie PCI, w ramach budowania transeuropejskiej sieci energetycznej.

    Jako inwestycje o charakterze strategicznym w skali Unii Europejskiej szereg inwestycji w zakresie połączeń elektroenergetycznych na terenie Rzeczypospolitej Polskiej, w tym m.in. połączenie elektroenergetyczne Polska - Litwa, linia elektroenergetyczna Krajnik - Baczyna, linia elektroenergetyczna Mikułowa - Świebodzice, zostało zakwalifikowanych jako inwestycje PCI. Skutkiem takiej kwalifikacji było w szczególności nałożenie na Rzeczpospolitą Polską obowiązku: podejmowania wszelkich środków, które zostaną uznane za niezbędne do ułatwienia i przyspieszenia ukończenia projektów stanowiących przedmiot wspólnego zainteresowania oraz zminimalizowania opóźnień przy przestrzeganiu prawa wspólnotowego i międzynarodowych konwencji o ochronie środowiska, szczególnie w przypadku projektów uznanych za leżące w interesie Europy. W szczególności szybko dopełnia się koniecznych procedur udzielania zezwoleń.

    Wysoka Izbo! Wynikające z prawa Unii Europejskiej obowiązki Rzeczypospolitej Polskiej w zakresie ułatwienia i przyspieszenia realizacji ww. inwestycji nie zostały dotychczas wykonane w stopniu umożliwiającym sprawną realizację tych inwestycji. W szczególności strategiczne inwestycje w sieci przesyłowej elektroenergetycznej nie doczekały się ułatwień proceduralnych podobnych do tych, z których korzystają inwestycje w zakresie sieci przesyłowych gazowych związanych z budową terminalu LNG w Świnoujściu.

    Z uwagi na to, że obowiązki państw członkowskich w zakresie przyspieszenia realizacji PCI nie są realizowane w sposób satysfakcjonujący, ze szkodą dla budowy wspólnego rynku energii w Unii Europejskiej, zostało wydane rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady, którego celem jest odpowiednie wsparcie PCI, zapewniające faktyczne przyspieszenie realizacji tych inwestycji.

    Rozporządzenie nr 347/2013 nakłada na Rzeczpospolitą Polską i organy państwa następujące obowiązki: po pierwsze, przyznania inwestycjom kwalifikowanym jako PCI priorytetowego charakteru, włącznie z przyznaniem tym inwestycjom statusu inwestycji spełniających przesłankę nadrzędnego interesu publicznego, umożliwiając w ten sposób realizację tych inwestycji pod pewnym warunkami, również wówczas, gdy inwestycje te znacząco negatywnie oddziaływać będą na obszary Natura 2000 lub obszary z listy proponowanych obszarów mających znaczenie dla Wspólnoty.

    Po drugie, wyznaczenia dla PCI właściwego organu koordynującego i przyspieszającego postępowania zmierzające do uzyskania wszelkich decyzji, zgód i pozwoleń niezbędnych do rozpoczęcia budowy w ramach realizacji PCI, art. 8 rozporządzenia.

    Po trzecie, zapewnienia, że łączna długość postępowań związanych z uzyskaniem decyzji, zgód i pozwoleń niezbędnych do realizacji PCI nie będzie przekraczała, włączając w to konsultacje społeczne, łącznie 3,5 roku.

    W tym kontekście szczególnego znaczenia nabiera realizacja przesyłowych inwestycji strategicznych, to jest stanowiących inwestycje kluczowe dla realizacji powyższych celów, w tym inwestycji kwalifikowanych jako PCI. Wśród tych inwestycji wyróżnić można szczególnie trzy grupy. Nie będę, Wysoka Izbo, omawiać wszystkich inwestycji w poszczególnych grupach, ale pozwólcie państwo, że powiem, co mieści się w tych trzech grupach.

    Po pierwsze, inwestycje strategiczne w wewnętrzne sieci przesyłowe elektroenergetyczne kraju, niezbędne dla realizacji pełnego wykorzystania zdolności przesyłowych połączenia asynchronicznego Polska - Litwa. W drugiej grupie są inwestycje strategiczne w wewnętrzne sieci przesyłowe elektroenergetyczne kraju, niezbędne dla zwiększenia zdolności wymiany mocy na przekroju synchronicznym. W trzeciej grupie są inwestycje strategiczne w wewnętrzne sieci przesyłowe elektroenergetyczne kraju, niezbędne do wyprowadzenia mocy z odnawialnych źródeł energii, przyjętych w planie rozwoju krajowej sieci przesyłowej.

    Analiza istniejących połączeń elektroenergetycznych w ramach krajowej sieci przesyłowej na terenie Polski prowadzi do wniosku, że sprostanie wskazanym powyżej zadaniom stojącym przed Polską ze względu na obecny stan techniczny ww. sieci nie jest możliwe. Dla przykładu jednym ze wskazanych powyżej strategicznych projektów Polski i Unii Europejskiej jest wybudowanie połączenia transgranicznego pomiędzy Polską i Litwą. Obecnie kluczowa dla połączenia Polska - Litwa stacja Ełk połączona jest jedynie jedną wyeksploatowaną linią 220 kV ze stacją w Ostrołęce, zaś z położonymi najbliżej stacjami 400/110 kV Narew oraz 220/110 kV Olsztyn połączenia nie występują. Stacja przyelektrowniana w Ostrołęce, której zadaniem będzie przekazywanie energii elektrycznej bezpośrednio z elektrowni, wymiana energii ze źródłami wytwórczymi w centralnej części Polski oraz transfer energii z Litwy, nie została zaprojektowana dla tak dużego obciążenia. Należy zaznaczyć, że aktualnie linie oraz stacje elektroenergetyczne pracują głównie na napięciu 220 kV, zaś w zamierzeniu połączenie transgraniczne ma być zrealizowane na poziomie napięcia 400 kV.

    Jednym z najistotniejszych czynników przyczyniających się do umożliwienia realizacji inwestycji elektroenergetycznych, a tym samym wykonania zobowiązań Polski wobec Unii Europejskiej, jest uzyskanie dofinansowania tych inwestycji ze środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej. Realizacja wspomnianych zobowiązań odbywa się obecnie w ramach perspektywy finansowej Unii Europejskiej na lata 2007-2013. W ramach tej perspektywy operator systemu przesyłowego - spółka Polskie Sieci Elektroenergetyczne SA - podpisał szereg umów z zakresu różnych programów, w tym w zakresie Programu Operacyjnego ˝Infrastruktura i środowisko˝ priorytet X podpisał umowę na realizację bardzo wielu ważnych przedsięwzięć, ale te umowy o dofinansowanie opiewają łącznie na kwotę ponad 767 mln zł, a podstawowym wymaganiem umożliwiającym skorzystanie z wyżej wymienionych środków finansowych jest zakończenie oraz finansowe rozliczenie wszystkich prac objętych ww. projektami do dnia 31 grudnia 2015 r. Komisja Europejska wielokrotnie podkreślała, że brak zapewnienia operacyjności wszystkich odcinków wchodzących w skład tzw. I etapu połączenia elektroenergetycznego Polska - Litwa może skutkować utratą całości dofinansowania dla tego projektu. Ze względu na zbliżający się koniec obecnego okresu programowania może nie być możliwości przeniesienia niewykorzystanych środków do innego projektu, co w konsekwencji doprowadziłoby do niewykorzystania wszystkich środków na poziomie krajowym. Biorąc pod uwagę powyższe, wszelkie prace przygotowawcze, w tym związane z pozyskaniem praw do dysponowania gruntami na cele budowlane, powinny zakończyć się w terminie umożliwiającym zakończenie prac budowlanych, dokonanie wszelkich odbiorów oraz rozliczenie projektów do końca 2015 r.

    Wysoka Izbo! Ponadto uwzględnienie elektroenergetycznych inwestycji przesyłowych, kluczowych do wykonania omówionych powyżej zobowiązań Polski wobec Unii Europejskiej, planowane jest w ramach perspektywy finansowej Unii na lata 2014-2020. Przewiduje się, że do roku 2025 zostanie zrealizowanych 30 projektów w zakresie inwestycji w infrastrukturę przesyłową elektroenergetyczną o łącznej wartości 4,5 mld zł. Z uwagi na fakt, że jednostkowa wartość części spośród tych inwestycji przekracza kwotę 200 mln zł, jest to 10 projektów, ta część inwestycji została wpisana do treści projektu Programu Operacyjnego ˝Infrastruktura i środowisko˝ 2014-2020. Ponadto dla spełnienia zobowiązań ciążących na Polsce konieczna jest realizacja innych elektroenergetycznych inwestycji przesyłowych, tj. także takich, których wartość jednostkowa nie przekracza 200 mln, z uwzględnieniem możliwości dofinansowania ich realizacji w ramach perspektywy finansowej 2014-2020. Lista wszystkich powyższych inwestycji możliwych do określenia obecnie została zawarta w załączniku do projektu ustawy. W ustawie przyjęto też, że oprócz zadań inwestycyjnych określonych w załączniku do ustawy wskazane mogą zostać inne zadania inwestycyjne, tzw. inwestycje towarzyszące, których realizacja także jest niezbędna dla wypełnienia wskazanych powyżej obowiązków ciążących na Polsce jako państwie członkowskim Unii Europejskiej, a w przypadku których również należy uwzględnić możliwość wykorzystania środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej.

    Wysoka Izbo! Przygotowanie realizacji wyżej wymienionych elektroenergetycznych inwestycji przesyłowych w oparciu o obecnie obowiązujące przepisy byłoby bardzo czasochłonne, a wręcz czyniłoby niemożliwym zakończenie tych inwestycji w wymaganych ramach czasowych. Istniejące przepisy mające zastosowanie do wszelkich inwestycji celu publicznego nie są dostosowane do realizacji złożonych inwestycji o charakterze krajowym, jakimi są inwestycje w zakresie budowy przesyłowych linii elektroenergetycznych. Obowiązujące regulacje mają charakter rozproszony i nieefektywny; nie stanową instrumentu szybkiego i sprawnego przygotowania inwestycji w zakresie sieci przesyłowych pod względem formalnoprawnym.

    W świetle powyższego dla zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego państwa oraz w celu realizacji powyżej zarysowanych zobowiązań ciążących na Polsce jako państwie członkowskim Unii za niezbędne należy uznać priorytetowe potraktowanie grupy inwestycji przesyłowych elektroenergetycznych z wykorzystaniem środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej oraz opracowanie i zastosowanie do tych inwestycji szczególnych rozwiązań prawnych, upraszczających i przyspieszających procedury związane z procesem inwestycyjnym.

    Wysoka Izbo! W tym kontekście dodatkowo należy mieć na uwadze, że z wyjątkiem inwestycji w zakresie budowy linii i innych urządzeń elektroenergetycznych wszystkie najistotniejsze sektory inwestycji infrastrukturalnych doczekały się ustaw specjalnych usuwających wyżej zasygnalizowane powyżej bariery prawne. Nie będę wymieniać tych wszystkich ustaw, powiem tylko, jakie cele w szczególności realizuje ten projekt. Otóż ogranicza on ilość pozwoleń niezbędnych do rozpoczęcia inwestycji, czyli wprowadza kompleksową decyzję o ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie sieci przesyłowych łączącą oba aspekty decyzji lokalizacyjnych: podziałowej i wywłaszczeniowej. Po drugie, istotnie skraca czas trwania procedur niezbędnych do uzyskania wymaganych decyzji, ograniczając to do 3,5 roku. Po trzecie, skupia kompetencje do wydania decyzji lokalizacyjnej, pozwolenia na budowę w rękach jednego organu - wojewody z obszaru tego województwa, na którego obszarze zlokalizowany jest najdłuższy odcinek inwestycji.

    Wysoka Izbo! Projekt niniejszej ustawy został opracowany z wykorzystaniem doświadczeń i rozwiązań przyjętych w tych ustawach, o których mówiłam, że są już te specjalne ustawy, specustawy, jeśli chodzi o skroplony gaz ziemny w Świnoujściu, drogi, autostrady, transport kolejowy, jest też ustawa o wspieraniu rozwoju usług i sieci telekomunikacyjnych, a także realizacji inwestycji w transporcie kolejowym. Ten projekt konsumuje wszystko to, co już jest w tych ustawach, i korzysta z orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, wskazując na zasadność priorytetowego traktowania tego typu inwestycji uzasadniającego ingerencję w prawo własności w stopniu większym niż w przypadku innych inwestycji oraz zastosowanie uproszczonych procedur.

    Równocześnie projektowana ustawa jako regulacja o charakterze nadzwyczajnym ma charakter czasowy. Inwestycje wskazane w załączniku do projektu ustawy umożliwiają wypełnienie zobowiązań Polski wobec Unii. Natomiast jest to konkretna liczba 23 projektów i tak jak powiedziałam, ma charakter czasowy.

    Nie będę, Wysoka Izbo, omawiać tego szczegółowo, przedstawiać szczegółowego uzasadnienia poszczególnych regulacji, gdyż tak jak powiedziałam, odbyło się kilka posiedzeń - dwa posiedzenia podkomisji, dwa posiedzenia komisji, na których szczegółowo wszystkie te regulacje omawialiśmy. Chciałabym tylko podać, że szacunkowe nakłady inwestycyjne na strategiczne inwestycje w zakresie sieci przesyłowych ujętych w wykazie do projektu ustawy wynoszą ok. 8,4 mld zł.

    Ustawa będzie oddziaływać na organy administracji państwowej, zwłaszcza wojewodów, bo oni będą tym głównym organem podejmującym decyzję, wydającym zezwolenia. Ustawa będzie oddziaływać również na właścicieli nieruchomości, użytkowników wieczystych lub osoby, którym przysługuje ograniczone prawo rzeczowe.

    Chciałabym wspomnieć, że na posiedzeniach podkomisji i na posiedzeniu komisji w dniu 7 lipca był bardzo szeroko reprezentowany tzw. czynnik społeczny, organizacje społeczne, które protestują z powodu realizacji jednej linii przesyłowej 400 kV. Mieliśmy okazję posłuchać wszystkich argumentów. To jest jedna z inwestycji, o których mowa w tym załączniku. Wysłuchaliśmy wszystkich argumentów, staraliśmy się szczegółowo odpowiedzieć na pytania. Organizacje twierdzą publicznie, że nie odpowiadaliśmy na ich pytania, ale na szczęście nasze posiedzenia są nagrywane i można to sobie odsłuchać. Powodując się tym właśnie czynnikiem społecznym, tą obywatelskością, tymi dojrzałymi postawami osób dopominających się o swoje prawa, zorganizowaliśmy spotkanie z wykonawcą, inwestorem, prezesem Polskich Sieci Elektroenergetycznych. Obecni na nim byli posłowie reprezentujący ten teren. Dyskutowaliśmy, pytaliśmy prezesa na temat właśnie tej konkretnej inwestycji, chodzi o Kozienice - Ołtarzew. Jest to budowa dwutorowej linii elektroenergetycznej 400 kV. Prezes przedstawił nam to, zapewnił, że te konsultacje społeczne trwają i bardzo poważnie brana jest pod uwagę alternatywna linia w stosunku do tej, która była pierwotnie zaprojektowana, a która wywołała takie protesty, i solennie obiecał, że będzie te konsultacje prowadził aż do skutku. Tak że chciałabym to podkreślić, żeby Wysoka Izba wiedziała, że to nie jest tak, jak często na Twitterze czy Facebooku ta strona społeczna pisze, czemu się nie dziwimy, bo jest wolność, każdy ma prawo pisać, mówić, natomiast też jest prawo do konfrontacji, sprawdzenia faktów.

    Szanowni państwo, dzięki nakładom poczynionym na rozbudowę tych ok. 2 tys. km sieci elektroenergetycznej na przestrzeni najbliższych 8 lat budżet państwa uzyska, są to oczywiście szacunkowe wyliczenia, symulacyjnie wyliczone, wpływy w wysokości: z podatku VAT - ok. 1300 mln zł, z podatku PIT - ok. 200 mln zł, z podatku CIT - ok. 120 mln zł. Dodatkowo samorządy terytorialne z samych podatków od wybudowanych, zlokalizowanych na ich terenach sieci elektroenergetycznej mogą uzyskać 120 mln zł.

    Chciałabym jeszcze tylko, bo już dosyć długo tutaj uzasadniam, powiedzieć, że wymierną korzyścią proponowanych rozwiązań jest fakt, iż nie wprowadzają nowych, specyficznych uregulowań, lecz bazują na szeregu rozwiązań obowiązujących i już sprawdzonych w polskim systemie prawnym, o czym wspomniałam. Wskazują na to doświadczenia, chodzi o inne gałęzie gospodarki, w przypadku których zamieszczenie w osobnym akcie prawnym regulacji poświęconych wyłącznie przygotowaniu oraz realizacji inwestycji wpłynęło pozytywnie na przyspieszenie procesów inwestycyjnych, szczególnie mam tu na uwadze sektor gazowy.

    Dodam, że zaproponowany projekt rozwiązań prawnych umożliwia Polsce wywiązanie się z obowiązków wobec Unii, w szczególności w zakresie zapewnienia, że łączna długość postępowań związanych z uzyskaniem decyzji, zgód i pozwoleń niezbędnych do realizacji PCI nie będzie przekraczała, włączając w to konsultacje społeczne, łącznie 3,5 roku.

    Chciałabym przejść do omówienia poprawek. Na posiedzeniu Komisji Nadzwyczajnej do spraw energetyki i surowców energetycznych zgłoszono pięć poprawek, które pokrótce omówię.

    W art. 4 ust. 4 wydłużono termin wynoszący 14 dni i uznano, że decyzja będzie wydana w terminie nie dłuższym niż 21 dni od dnia otrzymania wniosku.

    W poprawce 2. skreślono w art. 13 ust. 2. Jest to konsekwencją zmian dokonanych w art. 21, w wyniku których podmiotem właściwym do prowadzenia uzgodnienia w zakresie wysokości odszkodowania za wywłaszczenie nieruchomości jest wojewoda. Organ ten posiada zatem z urzędu informację na temat przebiegu wyżej wymienionej procedury, co zwalnia inwestora z obowiązku składania w tym zakresie oświadczenia.

    Kolejna poprawka dotyczy art. 21. Proponowane zmiany są konsekwencją zmian dokonanych w art. 23. Proponuje się w niej, wzorem ustawy z dnia 24 kwietnia 2009 r. o inwestycjach w zakresie terminalu regazyfikacyjnego skroplonego gazu ziemnego w Świnoujściu, prowadzenie przez wojewodę jako dokonującego wywłaszczenia na rzecz Skarbu Państwa uzgodnień dotyczących odszkodowania za wywłaszczenie nieruchomości. Przepis w ust. 2 ustala termin na dojście do porozumienia podczas rokowań, po którego upływie wojewoda uprawniony jest do władczego ustalenia wysokości odszkodowania w drodze decyzji.

    Kolejna poprawka dotyczy art. 23. Proponowane zmiany dotyczą statusu nieruchomości podlegających wywłaszczeniu na cele realizacji inwestycji w postaci sieci elektroenergetycznych. W obecnym brzmieniu przewiduje się, że nieruchomości zostaną wywłaszczone na rzecz Skarbu Państwa, a następnie prawo własności zostanie przeniesione na inwestora. Odszkodowanie za nieruchomość będzie zaś przedmiotem rokowań prowadzonych między inwestorem a właścicielem nieruchomości. Proponowana zmiana polega na dostosowaniu instytucji pełnego wywłaszczenia do regulacji funkcjonujących obecnie na gruncie ustawy z dnia 24 kwietnia 2009 r. Zgodnie z proponowaną zmianą, polegającą na nadaniu art. 23 nowego brzmienia, nieruchomość podlegająca wywłaszczeniu na rzecz Skarbu Państwa jest następnie przekazywana inwestorowi w użytkowanie wieczyste, jednocześnie nabywa on prawo własności do znajdujących się na nieruchomości budynków, lokali i innych urządzeń trwale związanych z gruntem.

    Kolejna poprawka dotyczy art. 29. Ma ona na celu określenie wysokości stawek procentowych opłat rocznych z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości przez inwestora realizującego strategiczną inwestycję w zakresie sieci przesyłowej.

    Pragnę Wysoką Izbę poinformować, że wpłynęły także cztery poprawki z Biura Legislacyjnego, ale one mają charakter redakcyjny i doprecyzowujący.

    Wysoka Izbo! Jeszcze raz wnoszę o uchwalenie projektu ustawy. Bardzo dziękuję za uwagę. (Oklaski)