3 punkt porządku dziennego:

Sprawozdanie Komisji Polityki Społecznej i Rodziny oraz Komisji Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej o komisyjnym projekcie ustawy o zmianie ustawy o pomocy społecznej (druki nr 3473 i 3550).

Poseł Sprawozdawca Krzysztof Michałkiewicz:

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Projekt, o którym mowa, był bardzo długo procedowany w komisji. Najpierw jako inicjatywa stowarzyszenia środowiskowych domów samopomocy, później jako inicjatywa samej komisji. W komisji odbyło się także pierwsze czytanie, w trakcie którego zostały przedyskutowane wszelkie wątpliwości oraz uwagi, które zostały zgłoszone do projektu. Po dyskusji projekt został przyjęty prawie jednogłośnie i skierowany do drugiego czytania. Osobom, które nie brały udziału w pracach komisji, chciałbym przypomnieć, że projekt reguluje kilka bardzo ważnych kwestii związanych z funkcjonowaniem pomocy społecznej. Jak wspomniałem, jest wynikiem inicjatywy środowiskowych domów samopomocy.

    Natomiast zacznę od innej inicjatywy, też bardzo ważnej, która także budzi wielkie zainteresowanie w środowisku organizacji pozarządowych oraz osób pracujących w pomocy społecznej. Projekt reguluje także sprawę funkcjonowania placówek zajmujących się osobami bezdomnymi, przede wszystkim wprowadzając nowy typ placówek. Likwidujemy w ramach tego projektu domy dla osób bezdomnych, udzielenie schronienia następuje poprzez przyznanie tymczasowego miejsca w ogrzewalni, noclegowni albo schronisku dla osób bezdomnych. Dajemy ministrowi upoważnienie, aby określił, w drodze rozporządzenia, standard podstawowych usług świadczonych w noclegowniach, schroniskach dla osób bezdomnych i ogrzewalniach, kwalifikacje osób świadczących usługi w tych placówkach, jak również standard obiektów, w których mieszczą się te placówki. Termin dostosowania placówek do standardów określamy w art. 4. Zgodnie z projektem ustawy standardy te będą musiały być osiągnięte w terminie 18 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy.

    Drugim ważnym blokiem rozwiązań, które zostały przyjęte, są sprawy związane ze środowiskowymi domami samopomocy. Przede wszystkim określamy odpłatność w środowiskowych domach samopomocy. Wprowadzamy rozwiązania, zgodnie z którymi obok środowiskowych domów samopomocy mogą także istnieć inne ośrodki wsparcia dla osób z zaburzeniami psychicznymi, takie jak dzienne domy pomocy, schroniska, kluby samopomocy. Wprowadzamy także ujednoliconą kwotę bazową dla środowiskowych domów samopomocy. Przypomnę, że prowadzenie środowiskowych domów samopomocy to jedno z ostatnich zadań zleconych przez rząd, które realizacją samorządy. Finansowanie obywa się z budżetu państwa i po latach funkcjonowania środowiskowych domów samopomocy wygląda bardzo różnie w różnych miejscach kraju. Mamy województwa, gdzie na jednego uczestnika przypada 1400 zł, ale mamy także województwa, gdzie ta kwota wynosi 900 zł czy nawet mniej. Stąd konieczność uregulowania tej kwestii. Proponujemy, żeby wojewoda corocznie ustalał średnią miesięczną wojewódzką kwotę dotacji na jednego podopiecznego ośrodka wsparcia dla osób z zaburzeniami psychicznymi, w tym dla środowiskowych domów samopomocy w wysokości nie mniejszej niż 250% kryterium dochodowego, a dla klubów samopomocy dla osób z zaburzeniami psychicznymi w wysokości nie mniejszej niż 80% kryterium dochodowego, o którym mowa w art. 8 ustawy.

    Wprowadzamy także tryb dochodzenia do tej wysokości. W art. 2 mówimy, że w roku 2016 kwota dotacji będzie wynosiła 200% kryterium dochodowego, a w roku 2017 - 230%. Dopiero w 2018 r. będzie to postulowane 250% kryterium dochodowego. Proponowany zapis jest ważny, bo daje szansę na waloryzację tej kwoty, ponieważ jest to powiązane z kryterium dochodowym, a co 3 lata jest oceniane, czy jego wysokość nie powinna być większa. Tak samo kwota dotacji co 3 lata będzie podlegała, tak to można określić, waloryzacji. Jest to bardzo ważne też z tego względu, że środowiskowe domy samopomocy odgrywają w tej chwili bardzo istotną rolę w systemie pomocy społecznej. Dzielą się na trzy typy: dla osób z zaburzeniami psychicznymi, dla osób niepełnosprawnych intelektualnie, a także tzw. inne. To jest bardzo ciekawe, bo można zobaczyć, jak zmieniają się klienci pomocy społecznej. W tej chwili powstało dużo tego typu domów dla osób z chorobą Alzheimera, pojawiają się także pierwsze środowiskowe domy np. dla osób autystycznych, dla dzieci i młodzieży autystycznych, co wypełnia taką dużą lukę w systemie pomocy społecznej.

    Następna rzecz, o której chciałbym wspomnieć. Odpowiadając na oczekiwania środowiska, zajęliśmy się w tym projekcie problemem bezpieczeństwa pracownika socjalnego. Jak państwo wiedzą, co jakiś czas dochodzą do nas informacje, że agresywny klient stwarzał zagrożenie dla pracowników socjalnych. Często kończyło się to nawet tragedią. Stąd wprowadzamy do ustawy zapis, że w przeprowadzaniu rodzinnego wywiadu środowiskowego może uczestniczyć drugi pracownik socjalny i że rodzinny wywiad środowiskowy może być przeprowadzany w asyście funkcjonariusza Policji, a także że na wniosek kierownika ośrodka komendant Policji jest obowiązany do zapewnienia pracownikowi socjalnemu asysty Policji przy przeprowadzaniu rodzinnego wywiadu środowiskowego. Wpłynie to na pewno na poczucie bezpieczeństwa pracowników socjalnych.

    Także następny blok zagadnień, które zostały uregulowane w ustawie, związany jest z poczuciem bezpieczeństwa, tylko już psychicznego, pracowników socjalnych, bo uzupełniamy zapisy na temat superwizji. W sprawie superwizji zapisy w ustawie dla pracowników socjalnych są w tej chwili dosyć ogólne, upoważnienie dla ministra ma zbyt wąski zakres i tak naprawdę zaczyna się tworzyć taki dosyć przypadkowy rynek i szkoleń, jeśli chodzi o superwizję, i usług superwizorów. Próbujemy to tutaj uregulować, ustalając, kto określa systemy kształcenia superwizorów, kto może ich szkolić i w jakich warunkach, w jaki sposób będą nabywane kwalifikacje, ale także jak będzie wyglądał egzamin na superwizora pracy socjalnej.

    Pozostałe zapisy mają charakter porządkujący ustawę, jako że oczywiście po różnych poprawkach często wymagane jest czy uzgodnienie poszczególnych zapisów, czy ich uporządkowanie. Jednak o jednym jeszcze zapisie chciałbym wspomnieć z tego względu, że - także na wniosek środowiska - wprowadzamy uregulowanie, że osobę obowiązaną do wnoszenia opłat za pobyt w domu pomocy społecznej zwalnia się całkowicie z tej opłaty na jej wniosek, pod warunkiem że przedstawi prawomocne orzeczenie sądu o pozbawieniu rodzica władzy rodzicielskiej nad nią i oświadczy, że władza rodzicielska nie została przywrócona. Zdarzały się przypadki, że rodzice zostawili dziecko, zostali pozbawieni władzy rodzicielskiej, nigdy nie płacili alimentów, a ich dzieci, które wychowane zostały w innej rodzinie, gdy stały się dorosłe, nagle się dowiadywały, że muszą płacić za pobyt w domu pomocy społecznej osoby, która była ich rodzicem biologicznym. Wywoływało to poczucie niesprawiedliwości, więc także to próbujemy uporządkować.

    Proponowane zmiany wzbudziły duże zainteresowanie w środowisku pomocy społecznej. Otrzymaliśmy wiele opinii pozytywnie oceniających przyjęte rozwiązania, ale także wskazujące na to, iż są one niedostateczne. Na pewno tematy, które zostaną tutaj uregulowane, wymagają dalszych prac i te wszystkie uwagi płynące ze strony środowiska samorządów, różnego rodzaju instytucji warto wykorzystać w przyszłości do udoskonalenia zawartych tutaj zapisów. Dziękuję bardzo. (Oklaski)