20 punkt porządku dziennego:

Sprawozdanie Komisji Spraw Wewnętrznych o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz niektórych innych ustaw (druki nr 3433 i 3607).

Poseł Sprawozdawca Dorota Rutkowska:

    Dziękuję bardzo.

    Pani Marszałek! Panie i Panowie Posłowie! Panie Ministrze! Przedstawię Wysokiej Izbie zawarte w druku nr 3607 sprawozdanie Komisji Spraw Wewnętrznych o projekcie ustawy o zmianie ustawy o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz niektórych innych ustaw, druk nr 3433.

    Projekt ten dostosowuje polskie procedury dotyczące udzielania ochrony międzynarodowej do przepisów prawa unijnego tworzących wspólny europejski system azylowy drugiej generacji, czyli tzw. pakiet azylowy. Chodzi tu o dwie dyrektywy i jedno rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady z 26 czerwca 2013 r., czyli dyrektywę 2013/32/UE w sprawie wspólnych procedur udzielania i cofania ochrony międzynarodowej oraz dyrektywę 2013/33/UE w sprawie ustanawiania norm dotyczących przyjmowania wnioskodawców ubiegających się o ochronę międzynarodową, a także rozporządzenie nr 604/2013 w sprawie ustanowienia kryteriów i mechanizmów ustalania państwa członkowskiego odpowiedzialnego za rozpatrzenie wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej złożonego w jednym z państw członkowskich przez obywatela państwa trzeciego bądź bezpaństwowca, tzw. rozporządzenie Dublin III.

    Obowiązek implementacji tych aktów prawnych powinien być zrealizowany do 20 lipca 2015 r. Materiał projektowanej ustawy jest dość obszerny i złożony. Do jej rozpatrzenia była powołana podkomisja nadzwyczajna, której miałam zaszczyt przewodniczyć. Postaram się w sposób jak najbardziej przejrzysty przybliżyć Wysokiej Izbie zakres najważniejszych zmian.

    Projektowane przepisy wynikają z konieczności podniesienia jakości ochrony udzielanej osobom, które występują z wnioskiem o ochronę międzynarodową, a także podniesienia jakości recepcji tych osób w krajach przyjmujących, czyli w krajach członkowskich Unii Europejskiej.

    Poprawiają one sytuację cudzoziemców poszukujących ochrony w Polsce w postępowaniu administracyjnym, w zakresie świadczonej im pomocy socjalnej oraz w sytuacji, gdy po odmowie nadania statusu uchodźcy są oni zobowiązani do opuszczenia terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Już samo zawiadomienie za pośrednictwem poczty o zamiarze ubiegania się o udzielanie ochrony międzynarodowej przez osobę, która nie może dotrzeć do Straży Granicznej, np. z powodu pobytu w szpitalu czy niepełnosprawności, nakłada na organy obowiązek zorganizowania przyjęcia takiego wniosku i chroni taką osobę przed wydaleniem. Na przejściach granicznych cudzoziemcy będą mieli dostęp do tłumacza i możliwość kontaktu z przedstawicielami organizacji pozarządowych zajmujących się udzielaniem pomocy cudzoziemcom, a także zostaną szeroko poinformowani o przysługujących im prawach. Małżonek wnioskodawcy otrzyma informację o tym, że może żądać odrębnego przesłuchania, a także o tym, że może złożyć wniosek samodzielnie. Z kolei w imieniu małoletniego bez opieki wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej będzie składał kurator albo przedstawiciel organizacji międzynarodowej lub pozarządowej zajmującej się udzielaniem pomocy cudzoziemcom.

    Projektowana ustawa gwarantuje osobom szczególnej troski, takim jak: dzieci, kobiety w ciąży, ofiary handlu ludźmi, osoby obłożnie chore, niepełnosprawne lub w podeszłym wieku, szczególne traktowanie z uwagi na ich wyjątkowe potrzeby. Osobom takim organy Straży Granicznej, po przyjęciu od nich wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej, zapewnią transport do ośrodków recepcyjnych, gdzie osoby te będą kwaterowane w warunkach dostosowanych do ich potrzeb. Termin i warunki ich przesłuchania będą dostosowane do ich stanu fizycznego i psychicznego. W razie potrzeby w przesłuchaniu takich osób weźmie udział psycholog lub lekarz.

    W postępowaniu administracyjnym wyraźnie została zaznaczona faza wstępnego rozpoznania wniosków, w której, zwłaszcza w przypadku kolejnego wniosku, bada się, czy zaistniały nowe okoliczności znacząco zwiększające prawdopodobieństwo, że wnioskodawca kwalifikuje się do udzielenia ochrony międzynarodowej. Kończy się to albo wydaniem postanowienia o uznaniu wniosku za dopuszczalny, po którym następuje pełne rozpatrzenie sprawy aż do wydania decyzji o udzieleniu lub odmowie udzielenia ochrony międzynarodowej, albo wydaniem decyzji o uznaniu wniosku za niedopuszczalny, w przypadku gdy zachodzą okoliczności określone ustawą, jak np. udzielenie ochrony międzynarodowej przez inne państwo.

    Kolejna zmiana. Doprecyzowane zostały regulacje dotyczące tymczasowego zaświadczenia tożsamości cudzoziemca, w szczególności termin wydania tego zaświadczenia i podstawy prawne do odmowy jego wydania. Dokument ten uprawnia cudzoziemca i małoletnie dzieci objęte tym zaświadczeniem do pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej do czasu zakończenia postępowania w sprawie udzielenia ochrony międzynarodowej decyzją ostateczną. Proponuje się również wydłużenie terminu ważności pierwszego zaświadczenia z 30 do 90 dni. Kolejne zaświadczenie będzie wydawane przez szefa urzędu na okres 6 miesięcy.

    Istotną nowością jest dodanie przepisów regulujących udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej cudzoziemcowi wnioskującemu o przyznanie ochrony międzynarodowej oraz cudzoziemcowi, którego pozbawia się tej ochrony. Pomoc ta będzie przysługiwała w ramach postępowań odwoławczych i będzie polegała na sporządzeniu odwołania od decyzji szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców oraz działaniu w charakterze pełnomocnika strony w postępowaniu przed organem drugiej instancji. Nieodpłatnej pomocy prawnej będą udzielali adwokaci, radcowie prawni oraz organizacje pozarządowe prowadzące działalność pożytku publicznego, wpisane na listę prowadzoną przez szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców na podstawie ustawy.

    W ustawie określone zostaną również kompetencje organów związane z ustalaniem państwa członkowskiego odpowiedzialnego za rozpatrzenie wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej złożonego w jednym z państw członkowskich oraz kompetencje organów w zakresie działania systemu Eurodac do porównywania odcisków palców pobieranych od osób ubiegających się o udzielenie ochrony międzynarodowej.

    Prace nad tą nowelizacją zbiegły się terminowo z pracami w Radzie Europejskiej dotyczącymi wprowadzenia środków przejściowych w dziedzinie ochrony międzynarodowej na korzyść Włoch i Grecji w ramach solidarności między państwami członkowskimi. Nasza projektowana ustawa została więc, można powiedzieć, na gorąco poszerzona o nowelizację przepisów dotyczących relokacji i przesiedleń. Definicja relokacji została zmieniona w taki sposób, aby obejmowała cudzoziemców, którzy złożyli wnioski o udzielenie ochrony międzynarodowej na terytorium państwa członkowskiego, które zasadniczo jest odpowiedzialne za rozpatrzenie tych wniosków. Przepisy ustawy będą teraz bardziej elastyczne, będą pozwalały organom działać w sposób dostosowany do sytuacji międzynarodowej. Podstawowym trybem działania stanie się tryb ogólny polegający na rozpatrzeniu wniosku o ochronę międzynarodową po przyjeździe cudzoziemców relokowanych do Polski, ale pozostawia się także możliwość przeprowadzenia takiego postępowania w państwie, z którego nastąpi przeniesienie.

    Nowym elementem, bardzo ważnym, na który chciałabym zwrócić uwagę, jest badanie przed wyrażeniem przez Polskę zgody na relokację konkretnego cudzoziemca, czy nie stanowi on zagrożenia dla obronności lub bezpieczeństwa państwa lub bezpieczeństwa i porządku publicznego, co wydaje się niezwykle ważne w obecnej sytuacji.

    Kończąc, chciałabym dodać, że ze zmianami w ustawie o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej wiązała się konieczność wprowadzenia zmian w innych ustawach, takich jak choćby ustawa o cudzoziemcach, ustawa Prawo o adwokaturze, ustawa o radcach prawnych, ustawa o Straży Granicznej, ustawa o systemie oświaty, ustawa o pomocy społecznej czy ustawa o opłacie skarbowej, które znalazły się w tym projekcie.

    Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Komisja Spraw Wewnętrznych rekomenduje przyjęcie tego projektu ustawy Dziękuję bardzo za uwagę. (Oklaski)