38 punkt porządku dziennego:

Przedstawione przez Radę Ministrów sprawozdanie z realizacji ˝Programu ograniczania zdrowotnych następstw palenia tytoniu w Polsce˝ w 2013 r. (druk nr 3066) wraz ze stanowiskiem Komisji Zdrowia (druk nr 3408).

Sekretarz Stanu w Ministerstwie Zdrowia Beata Małecka-Libera:

    Dziękuję bardzo.

    Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Przedkładam Wysokiej Izbie sprawozdanie z realizacji ˝Programu ograniczania zdrowotnych następstw palenia tytoniu w Polsce˝ w roku 2013. Należy zwrócić uwagę na jego miejsce i ogromne znaczenie dla ochrony zdrowia ludności przed najpoważniejszym zagrożeniem, jakim są niezakaźne choroby przewlekłe, w tym przypadku mówimy o chorobach odtytoniowych.

    Z badań GATS przeprowadzonych w latach 2009-2010 wynika, iż w Polsce pali papierosy ok. 27% społeczeństwa. Blisko 67 tys. zgonów rocznie jest wynikiem tego nałogu. 94% przypadków raka płuc wśród mężczyzn i 68% wśród kobiet jest wynikiem palenia tytoniu. Natomiast bierne narażenie na dym tytoniowy osób niepalących powoduje dodatkowe straty - z powodu biernej ekspozycji na dym tytoniowy rocznie umiera ok. 2 tys. osób niepalących.

    Biorąc pod uwagę, iż powyższe dane są zatrważające i są wyzwaniem dla zdrowia publicznego, program, który był realizowany w latach 2010-2013, miał wyznaczonych kilka celów: przede wszystkim zapewnienie skutecznego i efektywnego propagowania stylu życia wolnego od dymu tytoniowego, pomoc w trwałym zerwaniu z nałogiem, ograniczenie negatywnych następstw biernego palenia oraz przyczynienie się do wzrostu świadomości społecznej o szkodliwości palenia i wdychania dymu papierosowego.

    Rok 2013 był ostatnim rokiem realizacji edycji ˝Programu ograniczania zdrowotnych następstw palenia tytoniu˝, przyjętego przez Radę Ministrów na posiedzeniu 16 lutego 2010 r., a określającego cele i zadania na lata 2010-2013.

    Ze względu na ograniczoną ilość środków budżetowych, jakie można było przeznaczyć na finansowanie zadań programu, ich realizacja koncentrowała się na zadaniach priorytetowych, czyli na przeciwdziałaniu największym zagrożeniom i na działaniach najbardziej efektywnych.

    Do takich zaliczono: edukację zdrowotną młodego pokolenia w celu rozwinięcia i utrwalenia postaw asertywnych wobec perspektywy uzależnienia. Dzięki dobrej współpracy Państwowej Inspekcji Sanitarnej i placówek edukacyjnych, przy zaangażowaniu Ministerstwa Edukacji Narodowej oraz samorządów terytorialnych, z powodzeniem realizowane były programy edukacyjne dla dzieci w wieku przedszkolnym oraz ich rodziców i opiekunów, a także programy dla uczniów szkół podstawowych i gimnazjalnych. Zwłaszcza zintegrowane oddziaływanie na dzieci i ich środowisko rodzinne przyniosło dobre rezultaty w postaci zharmonizowanych postaw prozdrowotnych. Warto podkreślić, że w 2013 r. odnotowano wzrost zasięgu wszystkich programów edukacyjnych, a edukacją objęto ok. 1 mln dzieci.

    Zmianie klimatu społecznego i zachowań w stosunku do palenia tytoniu służyły kampanie informacyjne w ramach Światowego Dnia Bez Tytoniu oraz Światowego Dnia Rzucania Palenia. Ważnym i pożytecznym efektem takich kampanii jest zaangażowanie organów samorządu terytorialnego, instytucji, organizacji gospodarczych, organizacji pozarządowych i wreszcie trwałych koalicji lokalnych kreujących kulturę zdrowotną w danym środowisku, tworzących warunki do marginalizacji palenia tytoniu w przestrzeni publicznej.

    Pomoc palącym w uwolnieniu z uzależnienia oferowana jest także w Telefonicznej Poradni Pomocy Palącym prowadzonej przez Centrum Onkologii - Instytut w Warszawie. Poradnia prowadzona jest w ramach zadania ˝Prewencja pierwotna nowotworów˝, finansowanego przez Ministerstwo Zdrowia w ramach ˝Narodowego programu zwalczania chorób nowotworowych˝. Najbardziej obiecującym kierunkiem jest w tej dziedzinie poradnictwo, diagnostyka i pomoc lecznicza, realizowane przez lekarzy i pracowników medycznych w toku udzielanych porad, także w ramach kontraktów z Narodowym Funduszem Zdrowia. Taka forma ma największe perspektywy upowszechnienia i dotarcia do wszystkich palących.

    Resorty, którym podlegają służby mundurowe, nadzorujące zakłady zamknięte, takie jak: areszty i zakłady karne, podobnie jak w latach poprzednich prowadziły w nadzorowanych, specyficznych środowiskach programy edukacyjne motywujące do porzucania palenia tytoniu i wspierające jego porzucanie, finansując je z własnych budżetów.

    Pracownicy Państwowej Inspekcji Sanitarnej, chcąc eliminować problem ekspozycji na dym tytoniowy w miejscach użyteczności publicznej, w tym w miejscach pracy, w roku 2013 przeprowadzili łącznie 290 062 kontrole. W ich trakcie sprawdzono przestrzeganie zapisów ustawy o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych. Wynika z nich, że zapisy ustawy stosowane są prawie w 100% skontrolowanych obiektów. Jednostki Państwowej Inspekcji Sanitarnej w 2013 r. wystawiły łącznie 125 mandatów.

    W 2013 r. w ramach nadzoru nad wyrobami tytoniowymi Oddział Laboratoryjny ds. Krajowej Kontroli Substancji Szkodliwych w Wyrobach Tytoniowych Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Łodzi przeprowadził pilotażowe badania 10 próbek papierosów w kierunku zawartości substancji szkodliwych dla zdrowia, to jest: nikotyny, tlenku węgla, substancji smolistych. W przebadanych próbkach papierosów nie stwierdzono przekroczeń parametrów.

    Ekonomiczne i administracyjne stymulowanie konsumpcji wyrobów tytoniowych, m.in. poprzez podnoszenie podatku akcyzowego, jest istotnym elementem polityki zdrowotnej. W roku 2013 wpływy budżetowe z tego tytułu wynosiły 18 205 mln zł.

    Służba Celna, Straż Graniczna, Policja, Inspekcja Handlowa podejmowały interwencje, eliminując z rynku ujawnione wyroby z przemytu i nielegalnej produkcji. Oczywiście liczby ujawnionych i zajętych wyrobów nie obrazują całości problemu, ale ilustrują skuteczność i efektywność tych interwencji. W roku 2013 tylko Służba Celna wyeliminowała z rynku ponad 372 mln nielegalnych papierosów o szacunkowej wartości ponad 221 mln zł.

    Ostatnim z realizowanych zadań było kontrolowanie przestrzegania zakazu reklamy i promocji wyrobów tytoniowych. Inspekcja Handlowa przeprowadziła w roku 2013 łącznie 379 kontroli w zakresie przestrzegania przepisów ustawy. W przypadku 29 kontroli stwierdzono różnego rodzaju nieprawidłowości. Ustalenia kontroli dały podstawę do skierowania ośmiu wniosków o ukaranie do sądów rejonowych i 19 spraw do prokuratury.

    Łączne wydatki na realizację programu w 2013 r. finansowane z budżetu państwa wyniosły 1 008 462 zł 80 gr. Wydatki ponoszone obecnie na realizację zadań programu ciągle jeszcze są ograniczane możliwościami budżetu. Traktujemy je jednak nie jako koszt, ale jako inwestycję. Zmiana stylu życia polskiego społeczeństwa, wypełnienie go cennymi dla zdrowia elementami kultury, jak uczy doświadczenie wynikające z realizowanego programu, jest inwestycją wysoce opłacalną przy odpowiedniej koncentracji sił i środków. Pragnę zaznaczyć, że wspomniane działania antynikotynowe mają rzeczywiście istotny wpływ na redukcję liczby osób palących w Polsce.

    Podkreślam, że porównanie wyników badań dotyczących zjawiska narażenia na dym tytoniowy, zrealizowanych w latach 2009, w 2011 i 2013, pozwala wnioskować, że mamy spadkową tendencję, jeżeli chodzi o częstość palenia tytoniu w populacji. Liczebność populacji mężczyzn palących zmniejszyła się z 39% w 2011 r. do 31% w 2013 r. W populacji kobiet częstość palenia tytoniu utrzymuje się w ostatnich latach niestety na niezmienionym poziomie wynoszącym około 23%. Ponadto warto zwrócić uwagę na fakt, iż w obu grupach płci wzrósł odsetek osób, które rzucają palenie. Wśród mężczyzn było 14% byłych palaczy w roku 2011, a 21% w 2013 r., wśród kobiet - 9% w 2009 r. i 15% w 2013 r.

    Tak więc podejmowane działania w ramach realizacji tego programu, jak również nowelizacja ustawy o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych, która nastąpiła w 2010 r., rzeczywiście odnoszą skutek. Nie jest on być może taki jak oczekiwany, jak chcielibyśmy, ale widzimy, że rok po roku coraz mniej liczna populacja naszego społeczeństwa pali papierosy. Dziękuję bardzo. (Oklaski)