28 i 29 punkt porządku dziennego:

  28. Przedstawiona przez Radę Ministrów informacja o funkcjonowaniu spółdzielni socjalnych działających na podstawie ustawy z dnia 27 kwietnia 2006 r. o spółdzielniach socjalnych za okres 2010-2011 (druk nr 738) wraz ze stanowiskiem Komisji Polityki Społecznej i Rodziny (druk nr 951).
  29. Przedstawiona przez Radę Ministrów informacja o funkcjonowaniu spółdzielni socjalnych działających na podstawie ustawy z dnia 27 kwietnia 2006 r. o spółdzielniach socjalnych za okres 2012-2013 (druk nr 3166) wraz ze stanowiskiem Komisji Polityki Społecznej i Rodziny (druk nr 3202).

Poseł Krzysztof Michałkiewicz:

    Panie Marszałku! Panie Ministrze! Wysoka Izbo! W imieniu klubu Prawo i Sprawiedliwość mam przyjemność przedstawić nasze stanowisko wobec sprawozdania ministra pracy i polityki społecznej z funkcjonowania spółdzielni socjalnych.

    Ustawa o spółdzielniach socjalnych uchwalona została przez Sejm V kadencji 27 kwietnia 2006 r.

    W projekcie ustawy przygotowanej przez rząd posłowie w drugim czytaniu wprowadzili art. 20 zobowiązujący Radę Ministrów do przedstawienia Sejmowi sprawozdania z działania ustawy za okres od dnia jej wejścia w życie do dnia 31 grudnia 2007 r. Sprawozdanie to zostało przygotowane i przedłożone marszałkowi Sejmu przez ministra pracy i polityki społecznej w czerwcu 2008 r. Następnie zostało zaopiniowane i rozpatrzone przez Komisję Polityki Społecznej i Rodziny w czerwcu 2009 r. Niestety sprawozdanie to nie zostało przyjęte w trakcie VI kadencji Sejmu. Mimo to, a może zwłaszcza z tego powodu, posłowie w dniu 19 sierpnia 2011 r., uchwalając ustawę o zmianie ustawy o zatrudnieniu socjalnym oraz niektórych innych ustaw, wprowadzili do ustawy o spółdzielniach socjalnych art. 19a w brzmieniu: ˝Rada Ministrów przedkłada Sejmowi i Senatowi Rzeczypospolitej Polskiej w okresach dwuletnich, najpóźniej do dnia 30 czerwca informacje o funkcjonowaniu spółdzielni socjalnych, w oparciu o dane przekazane ministrowi właściwemu do spraw zabezpieczenia społecznego przez związki rewizyjne właściwe dla spółdzielczości socjalnej do dnia 30 grudnia roku poprzedzającego rok złożenia informacji˝. Ustawa wskazuje także, że informację tę Rada Ministrów składa po raz pierwszy do dnia 30 czerwca 2012 r.

    Jako uzasadnienie stworzenia systemu monitorowania spółdzielczości socjalnej wskazano, że ta forma aktywnej integracji wspierana ze środków Unii Europejskiej wymaga dokładnej analizy efektywności i adekwatności podejmowanych działań. Warto tu wspomnieć, że ustawa o spółdzielniach socjalnych z kwietnia 2006 r. została zmieniona w 2009 r. Wskazywano wtedy, że dwuletnie doświadczenia wskazują na konieczność ułatwienia zakładania spółdzielni socjalnych, jak również wsparcia w pierwszym okresie funkcjonowania, aby ich działalność mogła przynieść oczekiwane efekty.

    Dzisiaj na posiedzeniu Sejmu pierwszy raz mamy okazję rozpatrywać sprawozdania z funkcjonowania spółdzielni socjalnych. Jedno, przygotowane przez ministra w sierpniu 2012 r., za okres 2010-2011, zawarte w druku nr 738, i drugie, przygotowane w styczniu 2015 r., za okres 2012-2013, zawarte w druku nr 3166. W okresie tym widzimy stopniowy wzrost liczby spółdzielni. Gdy w styczniu 2008 r. było 139 spółdzielni, w 2009 r. istniało 187 spółdzielni, to w 2011 r. zarejestrowane były już 402 spółdzielnie socjalne. Także w latach 2012-2013 liczba spółdzielni dalej rośnie. Na koniec 2013 r. w Polsce było zarejestrowanych 936 spółdzielni.

    W sprawozdaniach mamy dosyć szczegółowo przedstawiony system wspierania spółdzielni socjalnych przez Fundusz Pracy, PFRON, zakres realizacji zadań publicznych ze sfery pożytku publicznego oraz pozostałe instrumenty wsparcia i źródła finansowania spółdzielni socjalnych w Polsce. Zgromadzone dane nie dają jednak odpowiedzi na pytania o kondycję tego sektora, efektywność w wypełnianiu swojej roli, szczególnie związanej z integracją społeczną osób zagrożonych wykluczeniem społecznym.

    Na te pytania stara się odpowiedzieć przygotowany przez ministerstwo projekt badawczy ˝Monitoring spółdzielni socjalnych˝. Mimo trudności w objęciu badaniem wszystkim spółdzielni nawet częściowe dane przynoszą wiele ciekawych informacji. Wśród nich warto wskazać, że większość badanych spółdzielni charakteryzuje się krótkim okresem działalności. W badaniu przeprowadzonym w 2011 r. 38% spółdzielni działało nie dłużej niż rok. W badaniu z roku 2014 spółdzielnie, które powstały w okresie 2012-2013, stanowiły 68,5%, czyli działały one nie dłużej niż dwa lata. Wyraźnie widać pozytywny wpływ na rozwój spółdzielni zmian w ustawie umożliwiających zakładanie spółdzielni przez podmioty prawne. Jeśli wśród badanych spółdzielni w roku 2010 było 5% założonych przez osoby prawne, to już w 2013 r. było ich 21,2%.

    Wśród założycieli spółdzielni dominują osoby bezrobotne. Drugą bardzo liczną grupą są osoby niepełnosprawne. Niestety są także grupy, których brak wśród założycieli spółdzielni. Taką grupą są np. uchodźcy, którzy w obu badaniach nie wystąpili, a ich sytuacja na rynku pracy jest przecież szczególnie trudna.

    Wyniki badań dają odpowiedź na pytanie, czy spółdzielnie socjalnie prowadzą oprócz działalności gospodarczej także działalność w sferze społecznej. W pierwszym okresie taką działalność wykazało 62,5% badanych spółdzielni, w drugim badaniu - 47%. Z badań wynika, że działalność ta jest głównie ograniczona do działań na rzecz członków spółdzielni, w wyraźnie mniejszym zakresie spółdzielnie prowadzą działalność na rzecz szerszej społeczności.

    Warto także wspomnieć, że niemal połowa badanych spółdzielni socjalnych w 2012 r. źle oceniała swoją kondycją finansową. W drugim badaniu ok. 3/4 spółdzielni, 78,8% uważa, że finansowe wsparcie zewnętrzne jest wskazane lub wręcz niezbędne dla ich dalszego funkcjonowania. Biorące udział w badaniach osoby miały także okazję ocenić obowiązujące akty prawne, które regulują działalność spółdzielni i ich wpływ na funkcjonowanie spółdzielni socjalnych.

    Podsumowując przedstawione sprawozdania, szczególnie z dołączonymi wynikami badań ˝Monitoringu spółdzielni socjalnych˝, chcę powiedzieć, że w dość znaczny sposób przedstawiają one sytuację spółdzielni socjalnych w Polsce. Wskazują, że dla dalszego ich rozwoju potrzebne są dalsze prace w kierunku stworzenia optymalnych narzędzi wsparcia, że potrzebne są dalsze działania w kierunku dostosowania zapisów ustawy do tego, żeby spółdzielnie miały sprzyjające otoczenie prawne. Dziękuję bardzo. (Oklaski)