11 punkt porządku dziennego:

Sprawozdanie Komisji Obrony Narodowej oraz Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy Prawo o ustroju sądów wojskowych (druki nr 2675 i 3189).

Poseł Sprawozdawca Brygida Kolenda-Łabuś:

    Panie Marszałku! Panie Ministrze! Panie i Panowie Posłowie! Przypadł mi w udziale zaszczyt przedstawienia sprawozdania Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka oraz Komisji Obrony Narodowej o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy Prawo o ustroju sądów wojskowych, druki nr 2675 i 3189.

    Projekt po pierwszym czytaniu na posiedzeniu Sejmu w dniu 10 września 2014 r. został skierowany do Komisji Obrony Narodowej oraz Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka. Komisje rozpatrzyły projekt na wspólnych posiedzeniach w dniach 24 września 2014 r. i 3 marca br.

    Departament Sądów Wojskowych w Ministerstwie Sprawiedliwości został zlikwidowany z chwilą wejścia w życie ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy Prawo o ustroju sądów wojskowych oraz ustawy o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych. Minister sprawiedliwości jako administrator wszystkich sądów, realizując zwierzchni nadzór nad sądami wojskowymi w zakresie ich organizacji i działalności administracyjnej, dysponować powinien skutecznymi narzędziami określonymi na poziomie ustawowym. Proponowane zmiany wprowadzają do ustroju sądów wojskowych instytucję nadzoru administracyjnego nad sądami w kształcie zbliżonym do obowiązującego w sądach powszechnych, a tym samym uzupełniają powstałą lukę prawną. Nadzór zewnętrzny ma być sprawowany przez ministra sprawiedliwości, natomiast nadzór wewnętrzny - przez prezesa sądu. W imieniu ministra sprawiedliwości czynności nadzorcze wykonywać będą sędziowie sądów wojskowych delegowani do Ministerstwa Sprawiedliwości. Osoby powołane do nadzoru nad działalnością administracyjną sądów wojskowych mają prawo wglądu w czynności sądów, żądania wyjaśnień oraz usunięcia uchybień.

    Zewnętrzny nadzór administracyjny obejmować będzie: analizę i ocenę prawidłowości oraz skuteczności wykonywania przez prezesów sądów wewnętrznego nadzoru administracyjnego, analizę informacji rocznych o działalności sądów, ustalenie ogólnych kierunków nadzoru administracyjnego oraz kontrolowanie wykonania obowiązków nadzorczych, zarządzenie przeprowadzenia lustracji sądu lub wydziału sądu bądź lustracji działalności nadzorczej prezesa sądu w przypadku wystąpienia istotnych uchybień w działalności administracyjnej sądów lub niewykonania przez prezesa wojskowego sądu okręgowego zarządzeń, a także czynności konieczne do wykonywania zadań związanych z reprezentowaniem Rzeczypospolitej Polskiej przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka, komitetami traktatowymi ONZ, Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej oraz międzynarodowymi sądami arbitrażowymi w zakresie spraw dotyczących działalności sądów. W omawianym przedłożeniu określono również zakres i tryb sprawowania wewnętrznego nadzoru administracyjnego nad działalnością sądów wojskowych przez prezesów sądów garnizonowego i okręgowego.

    Opiniując projekt ustawy, Krajowa Rada Sądownictwa i prokurator generalny wyrazili krytyczne stanowisko w sprawie realizacji przez prezesa sądu zadania nadzorczego polegającego na badaniu sprawności postępowania w poszczególnych sprawach, sygnalizując niebezpieczeństwo wkraczania w sferę, w której sędziowie są niezawiśli. Obawy wyrażone przez KRS oparte są na przekonaniu, że granica między zarządzaniem procesem orzeczniczym a samym orzekaniem nie jest dość wyraźna. W trakcie prac nad projektem wzięto jednak pod uwagę fakt, że przepisy ustalające kształt nadzoru administracyjnego sprawowanego przez ministra sprawiedliwości i prezesów sądów powszechnych były wielokrotnie przedmiotem kontroli Trybunału Konstytucyjnego, który orzekł, że nadzór ten, również bezpośrednio związany z działalnością orzeczniczą sądu, jest konstytucyjnie dopuszczalny. Trybunał Konstytucyjny wprost stwierdził, że analiza przepisów Prawa o ustroju sądów powszechnych nie daje podstaw do stwierdzenia, że nadzór sprawowany przez ministra sprawiedliwości wkracza w sferę realizacji funkcji jurysdykcyjnej, w której sędziowie korzystają z gwarancji niezawisłości. Treść art. 16 zmienianej ustawy, określającego granice czynności nadzoru i administracji sądowej, gwarantuje niezawisłość sędziów.

    Samorządowi sędziowskiemu projekt gwarantuje realny udział w procesie powoływania prezesów sądów wojskowych, tj. tak jak w ustawie Prawo o ustroju sądów powszechnych prawo opiniowania przedstawionej przez ministra sprawiedliwości kandydatury. Prezesa sądu wojskowego powołuje minister sprawiedliwości w porozumieniu z ministrem obrony narodowej, po uzyskaniu pozytywnej opinii Krajowej Rady Sądownictwa. Negatywna opinia Krajowej Rady Sądownictwa jest dla ministra wiążąca.

    Ze względu na specyfikę sądownictwa wojskowego powiązanego z etatyzacją, jeśli chodzi o stopnie wojskowe, zrezygnowano z kadencyjności funkcji prezesów sądów wojskowych i ich zastępców. Bardzo ograniczona liczba stanowisk służbowych w sądach wojskowych, jest dziewięć sądów w kraju i ok. 50 sędziów, stwarza niewielkie możliwości przesuwania osób funkcyjnych na inne, wyższe lub równorzędne, stanowiska, co przy utrzymaniu regulacji o kadencyjności skutkowałoby koniecznością zakończenia ich kariery zawodowej. Projekt eliminuje tę część procedury, która obecnie obowiązuje także w przypadku, gdy osoba kandydująca na stanowisko sędziego sądu wojskowego nie spełnia warunków do jego objęcia. Zgłoszenie takie pozostawia się bez rozpatrzenia. Jest to rozwiązanie zastosowane także w ustawie Prawo o ustroju sądów powszechnych. Przedłożony projekt sanowi kontynuację procesu ujednolicania rozwiązań obowiązujących w sądownictwie powszechnym i w sądownictwie wojskowym.

    Pragnę gorąco podziękować wszystkim członkom Komisji Obrony Narodowej oraz Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka, a także posłom spoza tych komisji, którzy aktywnie uczestniczyli w debacie w trakcie pierwszego czytania projektu, za twórczy wkład w proces unifikacji rozwiązań ustrojowych dotyczących sądownictwa. Dziękuję także przedstawicielom Ministerstwa Obrony Narodowej i Ministerstwa Sprawiedliwości, generalnemu inspektorowi ochrony danych osobowych oraz wszystkim uczestniczącym w analizie przedkładanych dziś rozwiązań.

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W imieniu Komisji Obrony Narodowej oraz Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka wnoszę o przyjęcie sprawozdania w brzmieniu przedłożenia zawartego w druku sejmowym nr 3189 i uchwalenie przedmiotowej ustawy. Dziękuję bardzo. (Oklaski)